Συμπτώματα και οι αιτίες της πολλαπλής σκλήρυνσης

Η Πολλαπλή Σκλήρυνση ή Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ) είναι με σιγουριά, μετά τον καρκίνο και το έμφραγμα, μία από τις πιο πολυσυζητημένες ασθένειες. Είναι μια συχνή νευρολογική πάθηση -ακόμα και στην Ελλάδα- και τα τελευταία εκατό χρόνια αποτελεί ένα από τα κύρια πεδία ερευνητικού ενδιαφέροντος για τη νευρολογία σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο. 

Πρόκειται για μια ασθένεια που προσβάλλει διάφορα μέρη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (νωτιαίος μυελός, εγκεφαλικό στέλεχος και παρεγκεφαλίδα) και χαρακτηρίζεται από παρουσία πολλών πλακών που είναι διάσπαρτες σε όλο το μήκος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ). Αν και κλασικά περιγράφεται ως νόσος της νεαρής ενήλικης ηλικίας με χαρακτηριστική πορεία εξάρσεων και υφέσεων, η νόσος παρουσιάζει μεγάλη κλινική ανομοιογένεια. Αυτή η ανομοιογένεια αφορά την ηλικία έναρξης, τον τρόπο εμφάνισης των πρώτων κλινικών εκδηλώσεων, τη συχνότητα, τη βαρύτητα και τα υπολείμματα μιας υποτροπής, την ποικιλία και το διάσπαρτο χαρακτήρα των συμπτωμάτων, την πορεία της νόσου (με εμφάνιση αρκετές φορές προϊούσης επιδείνωσης χωρίς εξάρσεις) και τη συσσωρευόμενη αναπηρία με την πάροδο του χρόνου, ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι σε ποσοστό 20% απουσιάζει αναπηρία ακόμη και δέκα έτη μετά την έναρξη της νόσου. 

Το κύριο χαρακτηριστικό της ασθένειας είναι η παρουσία πολλών διάσπαρτων πλακών στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα με αποτέλεσμα την απώλεια της μυελίνης, ουσία που βοηθά στην μεταφορά μηνυμάτων από νεύρο σε νεύρο. Αυτή η απομυελίνωση οδηγεί στην σκλήρυνση

Συμπτώματα

Η πολλαπλή σκλήρυνση εκδηλώνεται συνήθως με:

• αδυναμία στα χέρια ή στα πόδια

• μούδιασμα

• διπλωπία

• απώλεια όρασης στο ένα (κάθε φορά) μάτι, που συνοδεύεται με πόνο στις κινήσεις του οφθαλμού (οπτική νευρίτιδα)

• αίσθημα ηλεκτρικού ρεύματος στην πλάτη, όταν σκύβει κανείς το κεφάλι του (σημείο Lhermitte)

• δυσκολία στο περπάτημα

• δυσκολία στην ομιλία

• ίλιγγος

• διαταραχές στην ούρηση, την αφόδευση ή τη σεξουαλική λειτουργία.

Χαρακτηριστικό της Πολλαπλής Σκλήρυνσης είναι οι διαφορετικές πορείες που ακολουθούνται-σχεδόν κάθε ασθενής είναι διαφορετικός! Πρόσφατα ανακαλύφθηκε ότι για την ποικιλία στην πορεία της νόσου ευθύνεται το ότι οι βλάβες εμφανίζονται με δύο ξεχωριστούς μηχανισμούς. Ο ένας, ο φλεγμονώδης, είναι αναστρέψιμος και συνήθως κυριαρχεί κατά τα πρώτα χρόνια. Ο δεύτερος, ο εκφυλιστικός, ενεργοποιείται αφότου το νευρικό κύτταρο, απροστάτευτο από το περίβλημα μυελίνης, εκτεθεί στη δράση των λεγόμενων «παραγόντων  της φλεγμονής».

Αιτιολογικοί Παράγοντες

Οι ερευνητές σταδιακά καταλήγουν στο  συμπέρασμα ότι για τη σκλήρυνση κατά πλάκας συμβάλλουν τρεις παράγοντες. Ο ένας εσωτερικός, η γενετική προδιάθεση και οι δύο εξωτερικοί, πιθανά κάποιος ιός και οι κλιματολογικές συνθήκες.

Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμα τι πυροδοτεί το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να επιτεθεί στη μυελίνη, αλλά πιθανολογείται ότι αυτό είναι, τελικά, συνδυασμός πολλών παραγόντων. Μια θεωρία είναι ότι ένας ιός, ο οποίος – πιθανόν – διατηρείται ανενεργός στο σώμα, μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ασθένειας και να διαταράξει το ανοσοποιητικό σύστημα, υποκινώντας την αυτοάνοση διαδικασία. Είναι πιθανόν να μην υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος ιός της Πολλαπλής Σκλήρυνσης, αλλά κάποιοι γνωστοί ιοί όπως εκείνοι της ιλαράς ή ερυθράς, μπορεί να λειτουργήσουν ως έναυσμα για Πολλαπλή Σκλήρυνση. Αυτό το έναυσμα ενεργοποιεί τα λεμφοκύτταρα στην αιματική ροή, τα οποία εισέρχονται στον εγκέφαλο, και κάνουν ευπρόσβλητους τους αμυντικούς του μηχανισμούς. Επίσης μέσα στον εγκέφαλο αυτά τα κύτταρα ενεργοποιούν άλλα στοιχεία του ανοσοποιητικού συστήματος με τέτοιο τρόπο που επιτίθενται και καταστρέφουν τη μυελίνη.

Εκτός όμως από τους αιτιολογικούς παράγοντες, υπάρχουν και παράγοντες που επιβαρύνουν την νόσο. Αυτοί είναι: 

- Στρες
- Ζέστη
- Κρυολόγημα
- Αφυδάτωση
- Στέρηση Ύπνου
- Λοιμώξεις Κάθε Τύπου
- Νεφρική Ασθένεια
- Ηπατική Διαταραχή 

- Άλλες Αναστρέψιμες Οργανικές Διαταραχές

Μπορεί η γενική αντίληψη που υπάρχει σήμερα για την πολλαπλή σκλήρυνση να είναι εκείνη ενός ασθενούς με βαριά αναπηρία, όμως τα τελευταία 25 χρόνια η έρευνα εξελίσσεται διαρκώς και έχει προσφέρει ισχυρά εργαλεία σε ιατρούς και ασθενείς για την καλύτερη διαχείριση της νόσου. Αν και η βαριά αναπηρία αποτελεί ακόμη μια πιθανότητα, οι νέες θεραπείες βοηθούν ώστε η πιθανότητα αυτή να γίνεται συνεχώς πιο μικρή και οι ασθενείς να μπορούν να ζουν μια φυσιολογική ζωή. 

του Ξενοφώντα Τσούκαλη, M.D.