Ο χρόνος αφήνει τα σημάδια του σε ολόκληρο το σώμα, από τον εγκέφαλό μέχρι τα οστά, ιδίως όταν δεν φροντίζει κανείς από νωρίς τον εαυτό του. Μοιραία, λοιπόν, επηρεάζονται και οι αισθήσεις μας - με την όραση και την ακοή να πλήττονται περισσότερο και συχνότερα
Η Κλειώ εφηύρε την ακοή. Η Μελπομένη την όραση. Η Ερατώ την όσφρηση. Η Ευτέρπη την γεύση. Και η Θάλεια την αφή… Η ελληνική μυθολογία θέλει τις πέντε αισθήσεις μας να δημιουργούνται από ισάριθμες Μούσες - τις αέρινες μορφές με την βαθυστόχαστη σοφία και την θεϊκή ομορφιά, που είναι συνυφασμένες με τη γνώση, τον λόγο, τα γράμματα και τις τέχνες. Δυστυχώς, με το πέρασμα του χρόνου, τα πέντε δώρα τους φθίνουν. Ευτυχώς όμως, υπάρχουν πολλοί ιατρικοί τρόποι για να βελτιωθεί η κατάσταση…
Ο χρόνος αφήνει τα σημάδια του σε ολόκληρο το σώμα – από τον εγκέφαλο μέχρι τα οστά – ιδίως όταν κανείς δεν φροντίζει από νωρίς τον εαυτό του. Μοιραία, λοιπόν, επηρεάζονται και οι πέντε αισθήσεις, με την ακοή και την όραση να είναι αυτές που πλήττονται περισσότερο και συχνότερα.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, περίπου ένας στους τρεις ανθρώπους ηλικίας 65 έως 74 ετών, καθώς και το περίπου 50% όσων έχουν ξεπεράσει τα 85 τους χρόνια, πάσχουν από ήπια έως σοβαρή απώλεια της ακοής. Αντίστοιχα, υπολογίζεται ότι μετά την ηλικία των 60 ετών περισσότεροι από ένας στους δύο ενήλικες αναπτύσσουν καταρράκτη στο ένα μάτι τουλάχιστον.
Οι αισθήσεις μας, όμως, ανοίγουν παράθυρο στον κόσμο για εμάς – και δίχως αυτές αρχίζουν να συσσωρεύονται προβλήματα, από την κοινωνική απομόνωση και την μείωση της νοητικής εγρήγορσης έως τις πτώσεις και την κακή διατροφή.
Τα καλά νέα είναι πως πολλά είδη αισθητήριας απώλειας μπορούν να διορθωθούν ή έστω να αμβλυνθούν με την χρήση των κατάλληλων ιατρικών και χειρουργικών παρεμβάσεων (από ειδικά φάρμακα έως επεμβάσεις με λέιζερ) και/ή βοηθήματα και συσκευές, όπως τα διορθωτικά γυαλιά, τα βοηθήματα ακοής και οι ενισχυτές ήχου.
Γι’ αυτό, όποιος αισθάνεται ότι τελευταία κάτι δεν πάει καλά με την γεύση, την όσφρηση, την ακοή, την όραση ή την αφή του, πρέπει να συμβουλεύεται δίχως καθυστέρηση έναν γιατρό.
ΟΡΑΣΗ
Η όραση είναι η διαδικασία κατά την οποία τα κύματα του φωτός από ένα αντικείμενο που κοιτάμε εισέρχονται στο εσωτερικό του ματιού και καταγράφονται, ερμηνεύονται και αποθηκεύονται ως εικόνα από τον εγκέφαλό μας. Για να γίνει αυτό, το φως διέρχεται από τον κερατοειδή χιτώνα, την κόρη του οφθαλμού και τον φακό του. Στη συνέχεια, φτάνουν στον αμφιβληστροειδή χιτώνα που βρίσκεται βαθιά μέσα στο μάτι και από αυτόν μετακινούνται στο οπτικό νεύρο, που βρίσκεται πίσω του. Το οπτικό νεύρο είναι το «καλώδιο» που συνδέει το μάτι με τα κέντρα της όρασης στον εγκέφαλο, ο οποίος επεξεργάζεται την εικόνα που έχει λάβει από το μάτι και την αποθηκεύει.
Σε όλη αυτή τη διαδικασία πολλά είναι αυτά που μπορεί να πάνε στραβά εξαιτίας της ηλικίας: οι μύες που ελέγχουν την κίνηση των ματιών μπορεί να δυσλειτουργούν, οι δακρυϊκοί αδένες που παράγουν τα προστατευτικά δάκρυα με κάθε μας βλεφάρισμα μπορεί να μειώσουν την παραγωγή των δακρύων και, βεβαίως, μπορεί να αναπτυχθούν οφθαλμολογικές ασθένειες.
Οι οφθαλμολογικές ασθένειες της τρίτης ηλικίας αναπτύσσονται όταν εκφυλισθούν ή αρρωστήσουν διάφορα τμήματα του ματιού. Επιπλέον, η κόρη του ματιού μικραίνει _ υπολογίζεται ότι στην ηλικία των 60 ετών έχει χάσει το ένα τρίτο του μεγέθους που είχε στην νιότη _ με αποτέλεσμα να αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο διέρχεται το φως από το μάτι, καθώς και η ποσότητά του.
Οι συχνότερες οφθαλμοπάθειες της τρίτης ηλικίας είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, το γλαύκωμα, ο καταρράκτης, η πρεσβυωπία και η νυκταλωπία.
* Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Αποτελεί παγκοσμίως την κύρια αιτία τυφλώσεως των ατόμων ηλικίας άνω των 60 ετών. Πλήττει το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού (λέγεται ωχρά κηλίδα) με συνέπεια να χάνουμε την κεντρική μας όραση.
* Γλαύκωμα. Οφείλεται στην αφύσικη αύξηση της πίεσης στο εσωτερικό του ματιού, που έχει ως συνέπεια να υφίσταται βλάβες το οπτικό νεύρο.
* Καταρράκτης. Οφείλεται στο θόλωμα του κερατοειδούς χιτώνα του ματιού (είναι το επιφανειακό στρώμα του), με συνέπεια να μην μπορεί να περάσει το φως στο εσωτερικό του.
* Πρεσβυωπία. Σχεδόν όλοι την αναπτύσσουν, με τις πρώτες ενδείξεις να παρατηρούνται στην ηλικία των 40 ετών. Οφείλεται στο ότι ο κερατοειδής χιτώνα χάνει προοδευτικά την ελαστικότητά του και δεν μπορεί να εστιάσει καλά τα κοντινά αντικείμενα.
* Νυκταλωπία. Είναι η νυκτερινή τύφλωση και εκδηλώνεται σε πάσχοντες από καταρράκτη. Εμποδίζει τους ασθενείς να ξεχωρίσουν ορισμένα χρώματα, κυρίως το μπλε από το πράσινο.
Τι να κάνετε
* Να πηγαίνετε προληπτικά στον οφθαλμίατρο μία φορά τον χρόνο
* Να τρώτε καθημερινά τρία φρούτα και δύο μεγάλες σαλάτες (ιδίως φρούτα και λαχανικά με πορτοκαλί χρώμα, και σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά), εκτός κι αν έχετε άλλες εντολές από τον γιατρό σας.
ΑΚΟΗ
Η ακοή αρχίζει όταν τα κύματα του ήχου εισέρχονται στο αυτί και «προσκρούουν» στο τύμπανο, κάνοντάς το να ταλαντώνεται. Ο κραδασμός του τυμπάνου μεταδίδεται σε τρία μικρά οστά που υπάρχουν στο μεσαίο τμήμα του αυτιού και στη συνέχεια ακόμα πιο μέσα, στο έσω ους, όπου μετατρέπεται σε νευρικό μήνυμα. Το μήνυμα αυτό λαμβάνεται από το ακουστικό νεύρο και οδηγείται στον εγκέφαλο για να το ερμηνεύσει.
Σε προχωρημένη ηλικία κάποιου βαθμού απώλεια της ακοής είναι έως ένα βαθμό αναπόφευκτη, επειδή οι εσωτερικές δομές και το νευρικό δίκτυο του μέσου και του έσω ωτός εκφυλίζονται σταδιακά, ενώ και το ίδιο το ακουστικό νεύρο αλλοιώνεται σταδιακά.
Ωστόσο μπορεί να υπάρξει και απώλεια ακοής εξαιτίας παραγόντων ή συνηθειών της νιότης, όπως η χρόνια έκθεση σε δυνατούς ήχους, το κάπνισμα και οι επαναλαμβανόμενες ωτίτιδες.
Η απώλεια της ακοής μπορεί να επηρεάσει τη ζωή με πολλούς τρόπους. Μπορεί κανείς να μην μπορεί πια να συζητήσει όπως παλιά με τους φίλους και την οικογένειά του. Όταν μιλάει στο τηλέφωνο μπορεί να δυσκολεύεται να αντιληφθεί τι του λέει ο συνομιλητής του, ενώ στο γραφείο του γιατρού μπορεί να μην ακούσει κάτι σημαντικό. Μερικές φορές μπορεί και να αισθάνεται αμηχανία ή ντροπή που δεν ακούει καλά, με συνέπεια να αρχίσει να αποφεύγει τις κοινωνικές συναναστροφές και τελικά να κλειστεί στον εαυτό του.
Τι να κάνετε
* Εάν παρατηρείτε οποιαδήποτε διαταραχή στην ακοή σας, πηγαίνετε στον ΩΡΛ για μια εξέταση ακοής και την ενδεδειγμένη θεραπεία
* Να εξετάζεστε προληπτικά από ΩΡΛ μία φορά τον χρόνο
* Βεβαιωθείτε ότι τρώτε αρκετά γαλακτοκομικά προϊόντα, ψάρια και σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά
ΓΕΥΣΗ & ΟΣΦΡΗΣΗ
Αν και η γεύση με την όσφρηση αποτελούν διαφορετικές αισθήσεις, είναι συχνά αλληλένδετες διότι «συνεργάζονται» για να την εκτέλεση σημαντικών λειτουργιών – λ.χ. για να μας προειδοποιήσουν για έναν επικείμενο κίνδυνο, όπως η κατανάλωση ενός αλλοιωμένου τροφίμου ή μια φωτιά.
Καθώς περνάνε τα χρόνια, η γευστική και οσφρητική μας οξύτητα εκ φύσεως ελαττώνονται, αλλά είναι πλέον καλά τεκμηριωμένο πως δεν φταίει μόνον η ηλικία για την φθορά τους.
Η γεύση μπορεί να πληγεί από την κακή στοματική υγιεινή, την τερηδόνα, την περιοδοντική νόσο και γενικότερα τα προβλήματα των δοντιών, ορισμένα φάρμακα και ιατρικές θεραπείες (λ.χ. χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες για καρκίνο), την κακή διατροφή, ακόμα και από ασθένειες όπως ο διαβήτης, οι παθήσεις του θυρεοειδούς, το εγκεφαλικό και άλλα νευρολογικά προβλήματα.
Από την πλευρά της, η όσφρηση μπορεί να πληγεί από το συνεχές «μπούκωμα» (όπως λ.χ. συμβαίνει στην χρόνια ιγμορίτιδα), ορισμένα φάρμακα και ιατρικές θεραπείες, καθώς και από ασθένειες της μύτης ή γενικότερα του οσφρητικού συστήματος.
Και οι δύο αισθήσεις πλήττονται επίσης από κάπνισμα.
Η μειωμένη αίσθηση της γεύσης είναι επικίνδυνη, διότι μπορεί να οδηγήσει σε κακή όρεξη και υποσιτισμό. Επιπλέον, δίχως γεύση και όσφρηση ένας άνθρωπος μπορεί να φάει αλλοιωμένο τρόφιμο και να πάθει τροφική δηλητηρίαση ή άλλη νόσο.
Τι να κάνετε
* Συμβουλευθείτε τον οικογενειακό σας γιατρό, εάν νιώθετε ότι κάτι δεν πάει καλά με την γεύση και/ή την όσφρησή σας για να σας παραπέμψει σε έναν ΩΡΛ ή σε όποιον άλλο γιατρό απαιτείται.
* Να βουρτσίζετε καθημερινά τα δόντια σας τουλάχιστον δύο φορές
* Να πηγαίνετε στον οδοντίατρο δύο φορές τον χρόνο
* Να εξετάζεστε προληπτικά από τον ΩΡΛ μία φορά τον χρόνο
ΑΦΗ
Όταν αγγίζετε κάτι ή κάποιον, ή όταν κάποιος ή κάτι σας αγγίζει, η αίσθηση που δημιουργείται – είτε είναι ζεστή ή κρύα, είτε ευχάριστη ή επώδυνη – γίνεται αντιληπτή από το δέρμα σας από ένα δίκτυο επιφανειακών μικροσκοπικών νεύρων. Μέσω του πολύπλοκου νευρικού δικτύου του σώματός μας, τα νεύρα μεταφέρουν την αίσθηση έως τον εγκέφαλο, όπου αναλύεται και ερμηνεύεται.
Με το πέρασμα του χρόνου, η αίσθηση της αφής γίνεται λιγότερο ευαίσθητη, εξαιτίας πολυάριθμων παραγόντων: η επιδερμίδα μας γερνάει, οι βαθύτερες στοιβάδες του δέρματος εκφυλίζονται, το δέρμα γίνεται πιο ξηρό, πιο λεπτό και λιγότερο ελαστικό. Μπορεί επίσης να υπάρξει μείωση στην ευαισθησία στην θερμότητα – μπορεί κανείς λ.χ. να νιώθει γενικώς ότι κρυώνει περισσότερο ή να μην ζεσταίνεται όσο παλαιότερα.
Οι αλλαγές στην αίσθηση της αφής μπορεί επίσης να οφείλονται σε προβλήματα υγείας, τα οποία είναι συχνά μεταξύ των ηλικιωμένων ατόμων. Τέτοια προβλήματα είναι η κακή κυκλοφορία του αίματος, οι βλάβες που προκαλούν στο δέρμα και στα νεύρα ασθένειες όπως ο διαβήτης, η ύπαρξη νευρολογικών διαταραχών ή ασθενειών του εγκεφάλου, καθώς και η λήψη ορισμένων φαρμάκων.
Η μειωμένη αφή αυξάνει τον κίνδυνο τραυματισμού, εγκαυμάτων, υποθερμίας και προβλημάτων λόγω καύσωνα (όπως η θερμοπληξία).
Τι να κάνετε
* Να ακολουθείτε τις εντολές του γιατρού σας, όταν σας προειδοποιεί ότι για οιονδήποτε λόγο (λ.χ. διαβήτη) πρέπει να προσέχετε πολύ το δέρμα σας.
* Να πίνετε επαρκείς ποσότητες υγρών (ρωτήστε τον γιατρό σας πόσο ακριβώς χρειάζεστε)
* Σε περίοδο καύσωνα, να πίνετε υγρά ακόμα κι αν δεν διψάτε
* Εάν έχετε την οποιαδήποτε αμφιβολία, να συζητήσετε το θέμα με τον γιατρό σας
Links
Εθνικό Ίδρυμα Γηράνσεως (ΗΠΑ) www.nia.nih.gov/SiteMap.htm
Εθνικό Ίδρυμα Οφθαλμών (ΗΠΑ) www.nei.nih.gov
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Χάρβαρντ http://hms.harvard.edu/public/consumer
Δεν υπάρχουν σχόλια: