Ρεσβερατρόλη

Το ελιξίριο της νεότητας… έχει γεύση κόκκινου κρασιού

Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, η ρεσβερατρόλη (resveratrol) ήταν γνωστή μόνο στους επιστήμονες που ασχολούνται με τη μελέτη των φυτών και, ειδικότερα, με τον τρόπο που αυτά αναπτύσσουν άμυνες ενάντια σε παθογόνους μικροοργανισμούς. Είναι μια ουσία που περιέχεται σε μεγάλη ποσότητα στη φλούδα των κόκκινων σταφυλιών και ήδη πωλείται και σε μορφή χαπιού, ωστόσο, δεν υπάρχουν αποδείξεις που πιστοποιούν την αξία της για τους ανθρώπους.

Πολλοί, βέβαια, αποδίδουν σε αυτή το γαλλικό παράδοξο, όπως αποκαλείται, δηλαδή τη μειωμένη νοσηρότητα και θνησιμότητα των Γάλλων από καρδιαγγειακά νοσήματα, παρά τη διατροφή τους που γενικά είναι πλούσια σε κορεσμένα λίπη. Οι Γάλλοι, βλέπετε, πίνουν πολύ κόκκινο κρασί!

 

Το σχετικά μικρό μόριο της ρεσβερατρόλης, με τη χημική ονομασία 3,5,49-τριϋδροξυστιλβένιο, είναι μια φυτοαλεξίνη, δηλαδή ουσία που παράγεται από τα φυτά προς απώθηση βλαπτικών για αυτά μικροοργανισμών, όπως π.χ. οι μύκητες. Γενικότερα ανήκει στα φλαβονοειδή, ουσίες με υψηλή ικανότητα αντιοξειδωτικής, αντιθρομβωτικής και αντιφλεγμονώδους δράσης.

 

Η βιβλιογραφία σχετικά με τις κλινικές χρήσεις της ρεσβερατρόλης είναι πολυ πρόσφατη, με πρώτη σχετική δημοσίευση ένα γράμμα προς το περιοδικό Lancet, το 1993. Έκτοτε σημειώθηκε μια εκθετική αύξηση των σχετικών μελετών.

 

Εκτός από τα σταφύλια και το κρασί, διαιτητικές πηγές ρεσβερατρόλης είναι επίσης τα φιστίκια και τα μούρα. Η ρεσβερατρόλη περιέχεται επίσης σε μεγάλες ποσότητες στις αποξηραμένες ρίζες του φυτού Japanese knotweed, γνωστού και ως Hu Zhang. Το βότανο αυτό χρησιμοποιείται από την παραδοσιακή κινεζική και γιαπωνέζικη ιατρική ως τονωτικό της κυκλοφορίας.

 

Η ποσότητα ρεσβερατρόλης στα φιστίκια κυμαίνεται από 0.02 έως 1.79 μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο, ενώ το κόκκινο κρασί περιέχει 0.6-0.8 μικρογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο και η φρέσκια φλούδα σταφυλιού περίπου 50-100 μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο. Ένα ποτήρι κόκκινου κρασιού περιέχει κατά μέσο όρο περίπου 600-700 μικρογραμμάρια ρεσβερατρόλη.

 

Μακροζωία… με αποδείξεις!

 

Ήδη από τη δεκαετία του 1930, οι επιστήμονες γνώριζαν ότι η μειωμένη θερμιδική πρόσληψη αυξάνει το προσδόκιμο της επιβίωσης στα κατώτερα είδη. Ειδικότερα, είχε παρατηρηθεί ότι η μείωση των ημερησίως λαμβανομένων θερμίδων κατά το ένα τρίτο αύξανε κατά 30% τον χρόνο ζωής, σε ποντίκια. Τα μακροβιότερα ποντίκια έδειχναν μάλιστα νεότερα και είχαν μεγαλύτερη ζωτικότητα.

 

Το 2003 αποδείχθηκε ότι, η ρεσβερατρόλη αύξανε την επιβίωση ενός σακχαρομύκητα κατά 70%, ενώ ένα χρόνο αργότερα το ίδιο παρατηρήθηκε σε γαιοσκώληκες και μύγες. Πρόσφατη μελέτη σε ποντίκια έδειξε ότι, η ρεσβερατρόλη εμπόδισε τα παθολογικά αποτελέσματα μιας δίαιτας υψηλής σε θερμίδες και λίπος, ενώ διατήρησε τόσο τη ζωντάνια, όσο και τη διάρκεια ζωής τους. Όπως τα ποντίκια σε αυτή τη μελέτη, πολλοί από μας είμαστε μεσήλικα θηλαστικά που ακολουθούν δίαιτες πλούσιες σε λίπος και υψηλής θερμιδικής αξίας. Αυτό είναι και ο λόγος που τα αποτελέσματα αυτά είναι τόσο συναρπαστικά.

 

Σύμφωνα με το σχετικό άρθρο, το οποίο δημοσιεύτηκε στο καταξιωμένο περιοδικό Nature, από δημοσιεύσεις στο οποίο έχουν ξεκινήσει πολλές σημαντικές ιατρικές ανακαλύψεις και πολλά βραβεία Nobel των τελευταίων δεκαετιών, η ρεσβερατρόλη βρέθηκε να βελτιώνει την υγεία και να συμβάλλει στη μακροβιότητα ποντικών, οι οποίοι διατρέφονταν με πολύ λίπος και θερμίδες.

 

Η μελέτη σε σύνοψη

 

Μια ομάδα ερευνητών από διαφορετικά ινστιτούτα χώρισε για το υπόλοιπο της ζωής τους, με τυχαία επιλογή, αρσενικά ποντίκια μέσης ηλικίας (1 έτους) σε 3 ομάδες. Η πρώτη ομάδα υποβλήθηκε σε συνηθισμένη πρότυπη διατροφή (ομάδα SD), η δεύτερη σε μια κατά τα άλλα παρόμοια δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες αλλά και σε λίπος, με 60% των θερμίδων να προέρχονται από το τελευταίο (ομάδα HC) και η τρίτη ομάδα σε δίαιτα υψηλή σε θερμίδες και λίπος όμοια με της δεύτερης, (ομάδα HCR). Στη διατροφή όλων των ομάδων προστέθηκε και ρεσβερατρόλη, σε δύο συγκεντρώσεις που παρείχαν κατά μέσο όρο 5.2-60.1 και 22.4-60.4 mg/kg/ημέρα, οι οποίες είναι εφικτές καθημερινές δόσεις και για τον άνθρωπο.

 

Μετά από 6 μήνες θεραπείας, υπήρξε μια σαφής τάση για αυξημένη επιβίωση και ευαισθησία στην ινσουλίνη μεταξύ των ποντικών της ομάδας HCR. Στις 60 εβδομάδες ηλικίας, οι καμπύλες επιβίωσης των ομάδων HC και HCR άρχισαν να αποκλίνουν και παρέμειναν απομακρυσμένες, κατά ένα μέσο διάστημα 3-4 μηνών, χρονικό διάστημα, δηλαδή, κατά το οποίο τα ποντίκια της ομάδας HCR «καθυστερούσαν» να γεράσουν.

 

Συγκρινόμενα με τα ποντίκια της ομάδας SD τα ποντίκια της HC έπαιρναν σταθερά βάρος. Εμφάνισαν επίσης μειωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη -που σημαίνει μεταβολικό σύνδρομο και προδιαβήτη-, μειωμένες κινητικές λειτουργίες, αυξημένο μέγεθος ήπατος και λιπώδες ήπαρ, λιπώδεις αλλοιώσεις, φλεγμονή του μυοκαρδίου και μειωμένο αριθμό μιτοχονδρίων των ηπατικών κυττάρων, ενώ πέθαιναν, με στατιστικά σημαντική διαφορά, σε μικρότερη ηλικία.

 

Αντιθέτως, τα ποντίκια της ομάδας HCR, ενώ έπαιρναν κι εκείνα βάρος, δεν παρουσίασαν καμία από τις παραπάνω βιοχημικές ή παθολογικές μεταβολές. Επιπλέον, ήταν το ίδιο ενεργητικά και ζούσαν όσο και ποντίκια της ομάδας SD. Σε γονιδιακό επίπεδο, στα ποντίκια της ομάδας HCR, αποφεύχθηκαν 144 από τις 153 μεταβολές στη γονιδιακή έκφραση που δημιουργήθηκαν στην ομάδα HC.

 

Πώς δρα η ρεσβερατρόλη

 

Πώς μπορεί όμως να επιτυγχάνονται αυτά τα αποτελέσματα; Πιστεύεται ότι η δράση της ρεσβερατρόλης ασκείται μέσω της ενεργοποίησης ενζύμων, που ανήκουν στην οικογένεια των σιρτουϊνών. Αν και δεν είναι γνωστός ο τρόπος δράσης τους, ένα από τα βασικά αποτελέσματά στα κύτταρα είναι η αύξηση του αριθμού των μιτοχονδρίων, τα οποία είναι οργανίδια όπου παράγεται η ενέργεια για το μεταβολισμό και τις λοιπές λειτουργίες. Πιθανώς λοιπόν, η δράση της ρεσβερατρόλης να έχει να κάνει με κάποιας μορφής ενίσχυση του μεταβολισμού.

 

Συνολικά, τα ευρήματα αυτής της μελέτης δείχνουν ότι, η ρεσβερατρόλη μετατοπίζει τη φυσιολογία των ποντικών που καταναλώνουν περίσσεια θερμίδων προς αυτή των ποντικών που καταναλώνουν μια συνήθη διατροφή, τροποποιεί τις γνωστές οδούς μακροβιότητας και βελτιώνει την υγεία, όπως αποδείχθηκε από μια ποικιλία μετρήσεων που αφορούσαν την επιβίωση, την κινητική λειτουργία, την ευαισθησία στην ινσουλίνη, την παθολογία των οργάνων και τον αριθμό των μιτοχονδρίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλες αυτές οι μεταβολές εμφανίστηκαν χωρίς σημαντική μείωση του σωματικού βάρους.

 

Σε κάθε περίπτωση, η παρούσα μελέτη δείχνει ότι ένα διαθέσιμο από το στόμα μικρό μόριο, σε δόσεις που είναι εφικτές για τον άνθρωπο, ίσως μπορεί να μειώσει με ασφάλεια πολλές από τις αρνητικές συνέπειες της αλόγιστης κατανάλωσης θερμίδων, οδηγώντας σε συνολική βελτίωση της υγείας και της επιβίωσης. Η παρασκευή της ρεσβερατρόλης, βέβαια, δεν υπόκειται σε ρυθμιστικό έλεγχο και για αυτούς τους λόγους η χρήση της ως συμπληρώματος αμφισβητείται ή και κατακρίνεται. Κάποια μέρα όμως, αυτή η συμβουλή μπορεί να αλλάξει, καθώς κάποια πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι η βελτίωση της γενικής υγείας στα θηλαστικά με τη χρήση μικρών μορίων αποτελεί έναν εφικτό στόχο και υποδεικνύουν έτσι νέες προσεγγίσεις στη θεραπεία των σχετιζόμενων με την παχυσαρκία διαταραχών και των παθήσεων του γήρατος.

 

Μέχρι όμως να αποδειχθούν όλα αυτά, κανείς δεν χάνει τίποτα τρώγοντας μερικά σταφύλια παραπάνω!

 

Πρακτικες συμβουλες

 

Τα περισσότερα συμπληρώματα του εμπορίου που περιέχουν ρεσβερατρόλη παρασκευάζονται από τη ρίζα του φυτού Polygonium cuspidatum, που την περιέχει σε μεγάλες ποσότητες. Το Darakchasava είναι επίσης ένα βότανο της αγιουβερδικής ιατρικής, με βασικό συστατικό τη ρεσβερατρόλη. Χρησιμοποιείται, μάλιστα, κυρίως ως καρδιοτονωτικό.

 

Οι έγκυες και οι θηλάζουσες μητέρες δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούν συμπληρώματα που περιέχουν ρεσβερατρόλη, ούτε βέβαια και να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες κρασιού. Εναλλακτικό του κόκκινου κρασιού με εξίσου καλή περιεκτικότητα σε ρεσβερατρόλη είναι ο χυμός σταφυλιών. Τα περισσότερα από τα προϊόντα του εμπορίου περιέχουν παράλληλα και άλλα φυτικά συστατικά, όπως και βιταμίνες. Δεν υπάρχει κάποια τυπική δοσολογία για την εμφάνιση των πιθανών ωφέλιμων δράσεων της ρεσβερατρόλης.