Τι ρόλο παίζουν υπέρταση, χοληστερόλη, κάπνισμα και καθιστική ζωή
Στο κατώφλι του 21ου αιώνα οι παθήσεις της καρδιάς και των αγγείων που οφείλονται στην αθηροσκλήρυνση παραμένουν το σοβαρότερο πρόβλημα στις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Και σαν να μην έφθανε αυτό, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας υπολογίζει ότι το 2020 η «επιδημία» αυτή θα είναι η κύρια αιτία θανάτου και αναπηρίας σε όλον τον κόσμο.
Είναι γνωστό σε όλους ότι η καρδιά, με το σύστημα των αρτηριών και των φλεβών, είναι επιφορτισμένη με την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών σε όλα τα όργανα του συστήματος, όπως επίσης και για την απομάκρυνση των βλαπτικών ουσιών. Από την αριστερή κοιλία της καρδιάς ξεκινά το μεγαλύτερο αγγείο του σώματος, η αορτή, που παραλαμβάνει το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα και το μεταφέρει, μέσω των διακλαδώσεών της, σε μικρότερες αρτηρίες και τα τριχοειδή αγγεία, σε όλους τους ιστούς του σώματος. Από την αορτή ξεκινούν και οι δύο αρτηρίες, η δεξιά και η αριστερή στεφανιαία, που τρέφουν την καρδιά. Ο μεγαλύτερος εχθρός των αρτηριών είναι η αρτηριοσκλήρυνση. (Εικόνα 1).
Οι αρτηρίες του ανθρώπου υφίστανται αλλαγές με την πάροδο της ηλικίας. Η αύξηση του πάχους των αρτηριών είναι μια φυσιολογική διαδικασία, κάτι σαν το «γκριζάρισμα» των μαλλιών, και συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους. Κανένας δεν μπορεί να αποφύγει μια σκλήρυνση των αρτηριών σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Αυτές οι αλλαγές όμως που συμβαίνουν με την πάροδο της ηλικίας στις αρτηρίες δεν εμποδίζουν κατά κανόνα την κύρια αποστολή τους: να μεταφέρουν δηλαδή το οξυγόνο και τις θρεπτικές ουσίες σε όλα τα σημεία του σώματος. Στην περίπτωση της αρτηριοσκλήρυνσης έχουμε αύξηση του πάχους μιας αρτηρίας που οφείλεται στη δημιουργία μιας πλάκας στο εσωτερικό του αγγείου. Αυτή είναι η περίφημη αθηρωματική πλάκα. Φανταστείτε ότι συμβαίνει κάτι ανάλογο με αυτό που παρατηρούμε στο εσωτερικό ενός παλαιού σωλήνα όταν σιγά σιγά και με την πάροδο των ετών γεμίζει άλατα από το νερό που περνάει μέσα του. Ερχεται μια στιγμή που τα άλατα μπορεί να φράξουν πλήρως σε ένα σημείο τον σωλήνα, με αποτέλεσμα να διακοπεί η παροχή του νερού. Το παράδειγμα ταιριάζει απόλυτα στην αρτηριοσκλήρυνση. Υλικό από λιπαρές ουσίες, χοληστερίνη και άλλα προϊόντα του μεταβολισμού των κυττάρων που κυκλοφορούν στις αρτηρίες «κολλάνε» στο τοίχωμα των αγγείων και σιγά σιγά προκαλούν στένωση του αυλού, με αποτέλεσμα να μειωθεί η παροχή αίματος προς το όργανο που «αρδεύει» η αρτηρία. Από την άλλη πλευρά το τοίχωμα της αρτηρίας εξασθενεί πολύ και μπορεί να δημιουργηθεί ανεύρυσμα.
Ανάλογα με το όργανο που παίρνει αίμα από την προσβεβλημένη αρτηρία έχουμε και τις αντίστοιχες εκδηλώσεις. Πιο συχνά η αρτηριοσκλήρυνση εντοπίζεται να είναι στις στεφανιαίες αρτηρίες, με αποτέλεσμα ένα καρδιακό επεισόδιο. Αν η αθηρωματική πλάκα αναπτυχθεί στις καρωτίδες, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Αν προσβληθούν οι αρτηρίες που μεταφέρουν αίμα στα κάτω άκρα, έχουμε την εμφάνιση «διαλείπουσας χωλότητας», δηλαδή μια κράμπα στις γάμπες που έρχεται με το βάδισμα και παρέρχεται με τη διακοπή του βαδίσματος.
Ως σήμερα δεν μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι γνωρίζουμε τα πραγματικά αίτια της δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας. Ξέρουμε όμως πολύ καλά πως υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνισή της και ονομάζονται παράγοντες κινδύνου ή προδιαθεσικοί παράγοντες της αρτηριοσκλήρυνσης. Μεταξύ αυτών των παραγόντων πρωταρχικό ρόλο παίζουν τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα, δηλαδή η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα, το βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό (γονείς με στεφανιαία νόσο σε ηλικία μικρότερη των 60 ετών).
Αν κόψουμε εγκάρσια μια αρτηρία θα δούμε ότι το τοίχωμα της αποτελείται από διάφορα στρώματα (Εικόνα 2). Η φυσιολογική αρτηρία μπορεί να θεωρηθεί ένας σωλήνας με λεία μυικά κύτταρα και στο εσωτερικό της υπάρχει ένα στρώμα από κύτταρα, σαν «φόδρα», που ονομάζεται ενδοθήλιο. Η διάμετρος του αυλού της κάθε αρτηρίας μπορεί να αυξομειώνεται ανάλογα με τις ανάγκες του οργάνου στο οποίο στέλνει αίμα. Στην άσκηση, π.χ., οι μύες χρειάζονται περισσότερο αίμα και οι αρτηρίες που το μεταφέρουν αυξάνουν τη διάμετρό τους. Αυτό γίνεται με την παραγωγή διαφόρων ουσιών από τα κύτταρα του ενδοθηλίου των αγγείων.
Τα πρώτα στίγματα της αθηροσκλήρυνσης, η αρχή δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας, προκαλούνται από τη συσσώρευση λιπιδίων κάτω από το ενδοθήλιο και μοιάζουν με κίτρινες γραμμώσεις. Δεν ξέρουμε τον ακριβή μηχανισμό με τον οποίο τα λίπη, δηλαδή η χοληστερόλη, εισέρχονται κάτω από το ενδοθήλιο και συσσωρεύονται. Φαίνεται πως εδώ παίζουν ρόλο οι παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω, δηλαδή τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, το κάπνισμα και η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, οι οποίοι προκαλούν κάποιας μορφής «τραυματισμό» στο ενδοθήλιο. Αυτός ο τραυματισμός δίνει την ευχέρεια στη χοληστερόλη να «τρυπώσει» κάτω από το ενδοθήλιο και να δημιουργήσει τα πρώτα εμφανή σημάδια της αρτηριοσκλήρυνσης. Στη συνέχεια και με την πάροδο των ετών αυξάνεται η συγκέντρωση των λιποειδών (Εικόνα 3). Στα σημεία αυτά μαζεύονται και άλλα κύτταρα, υπάρχει και εναπόθεση ασβεστίου, με αποτέλεσμα τη δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας (Εικόνα 4), η οποία προκαλεί στένωμα στην αρτηρία. Είναι φανερό ότι ένα τέτοιο στένωμα εμποδίζει την αρτηρία από το να τροφοδοτεί με αίμα τα διάφορα όργανα όπως την καρδιά, τον εγκέφαλο, τα πόδια κτλ.
Η καρδιά είναι ένα από τα πιο «ευγενικά» όργανα. Η διατήρησή της στη ζωή εξαρτάται από το αίμα που φθάνει σ΄ αυτήν. Ενώ τα άλλα όργανα κατακρατούν ποσοστό 25% από το οξυγόνο που μεταφέρει το αίμα, η καρδιά χρειάζεται να κατακρατεί το 75%. Αυτό και μόνο δείχνει τη σημασία της σωστής άρδευσης. Οταν τα στεφανιαία αγγεία έχουν προσβληθεί από αρτηριοσκλήρυνση και η αθηρωματική πλάκα που δημιουργείται φράζει πάνω από το 74% του αυλού της αρτηρίας, τότε η ποσότητα αίματος που τροφοδοτεί τον καρδιακό μυ, περιφερειακά της στένωσης, είναι ανεπαρκής και λέμε ότι υπάρχει ισχαιμία. Η μειωμένη προσαγωγή του οξυγόνου σε ορισμένα τμήματα της καρδιάς δημιουργεί τον στηθαγχικό πόνο, που εκφράζει στην ουσία τη «δίψα» του μυοκαρδίου για αίμα.
Η εξέλιξη της αθηρωματικής πλάκας μπορεί να γίνει με διαφορετικούς τρόπους. Αλλες φορές οι πλάκες μεγαλώνουν σιγά σιγά με αποτέλεσμα να περιορίζουν όλο και περισσότερο το αίμα προς τον καρδιακό μυ και να έχουμε επιδείνωση της στηθάγχης, με συχνότερα και πιο παρατεταμένης διάρκειας επεισόδια πόνου. Πολλές φορές όμως οι πλάκες αιμορραγούν στο εσωτερικό τους ή αναπτύσσεται θρόμβος (πήγμα αίματος) στην επιφάνειά τους. Οποιο και από τα δύο να συμβεί, το αποτέλεσμα θα είναι η ολική απόφραξη της αρτηρίας. Στην περίπτωση αυτή διακόπτεται τελείως η ροή αίματος προς μια περιοχή της καρδιάς, η οποία, μη λαμβάνοντας οξυγόνο, νεκρώνεται. Η νέκρωση ενός μέρους του μυοκαρδίου είναι το έμφραγμα.
Είναι φανερό επομένως ότι το έμφραγμα του μυοκαρδίου μπορεί να εκδηλώνεται ως «κεραυνός εν αιθρία», η νόσος όμως που το προκαλεί, δηλαδή η αρτηριοσκλήρυνση, έχει αρχίσει πολύ νωρίτερα. Στην πραγματικότητα τα πρώτα στίγματα της αρτηριοσκλήρυνσης, οι λιπαρές γραμμώσεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω, κάνουν την εμφάνισή τους από την παιδική ηλικία.
Ηδη από τις αρχές της δεκαετίας του ΄50 σε νεκροτομές σε αμερικανούς στρατιώτες, θύματα του πολέμου της Κορέας, βρέθηκε ότι υπήρχαν αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες τους. Μετά την εμφάνισή της η αρτηριοσκλήρυνση χρειάζεται δεκαετίες για να εξελιχθεί και αυτός είναι ο λόγος που βλέπουμε τα πρώτα συμπτώματα συνήθως μετά την ηλικία των 40 ετών. Πρέπει επίσης να ξέρουμε ότι η αρτηριοσκλήρυνση δεν είναι μια νόσος που προσβάλλει μόνο μια αρτηρία. Μπορεί σε ένα σημείο, π.χ. σε μια από τις αρτηρίες της καρδιάς, να υπάρχει μια μεγαλύτερη αθηρωματική πλάκα και από εκεί να έχουμε τα συμπτώματα της στηθάγχης ή το έμφραγμα. Και οι άλλες αρτηρίες όμως παρουσιάζουν μικρότερες ίσως βλάβες. Γι΄ αυτό πολλές φορές σε έναν άρρωστο που έχει υποστεί έμφραγμα ελέγχουμε με υπερηχογράφημα τις καρωτίδες και την κοιλιακή αορτή για να διαπιστώσουμε τυχόν αθηρωματικές πλάκες και στις περιοχές αυτές.
Θεραπεία της αθηρωματικής πλάκας και των συνεπειών της
Υπάρχει θεραπεία της αρτηριοσκλήρυνσης; Αντιλαμβάνεστε πως αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα για την καρδιολογία που πιθανόν δεν θα απαντηθεί για αρκετά χρόνια ακόμη. Από όσα ξέρουμε για την έναρξη και την εξέλιξη της αρτηριοσκλήρυνσης, τρία είναι τα κρίσιμα σημεία για τη θεραπεία της. Πρώτον, ότι το πιο αποτελεσματικό μέτρο είναι να προλάβουμε, να μην αφήσουμε να δημιουργηθούν αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες μας. Αυτό θα επιτευχθεί αν καταπολεμήσουμε όλους εκείνους τους παράγοντες (υπέρταση, χοληστερόλη, κάπνισμα, καθιστική ζωή) που συμβάλλουν στη δημιουργία της αρτηριοσκλήρυνσης. Αν και η σημασία της αντιμετώπισης προδιαθεσικών παραγόντων ή παραγόντων κινδύνου είναι ζωτικής σημασίας, η πράξη δείχνει ότι δύσκολα κόβεται το τσιγάρο, δύσκολα αποχωριζόμαστε το αυτοκίνητο για να περπατήσουμε και ακόμη πιο δύσκολα περιορίζουμε το κρέας και τα λίπη από τη διατροφή μας. Τα μέτρα που αποσκοπούν στην προφύλαξή μας από την ανάπτυξη της αρτηριοσκλήρυνσης αποτελούν την πρωτογενή πρόληψη.
Ο δεύτερος θεραπευτικός στόχος αφορά τις περιπτώσεις όπου η αθηρωματική πλάκα έχει ήδη δημιουργηθεί και έχουν ήδη παρουσιαστεί οι επιπλοκές της, όπως στηθάγχη ή έμφραγμα του μυοκαρδίου. Αφού θεραπευτεί το οξύ καρδιακό επεισόδιο, στόχος του καρδιολόγου είναι να προφυλάξει τον ασθενή από ένα δεύτερο επεισόδιο. Τα θεραπευτικά μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας ώστε να προλάβουμε μια νέα θρόμβωση ή ρήξη της αθηρωματικής πλάκας, αποφεύγοντας έτσι ένα καινούργιο καρδιακό επεισόδιο, αφορούν τη δευτερογενή πρόληψη.
Εχει γραφεί ότι είμαστε τόσων χρόνων όσο είναι η ηλικία των αρτηριών μας. Γι΄ αυτό ας φροντίσουμε να κρατάμε τις αρτηρίες μας «καθαρές» και ανοικτές για να ζούμε περισσότερα χρόνια.
Στο κατώφλι του 21ου αιώνα οι παθήσεις της καρδιάς και των αγγείων που οφείλονται στην αθηροσκλήρυνση παραμένουν το σοβαρότερο πρόβλημα στις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Και σαν να μην έφθανε αυτό, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας υπολογίζει ότι το 2020 η «επιδημία» αυτή θα είναι η κύρια αιτία θανάτου και αναπηρίας σε όλον τον κόσμο.
Είναι γνωστό σε όλους ότι η καρδιά, με το σύστημα των αρτηριών και των φλεβών, είναι επιφορτισμένη με την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών σε όλα τα όργανα του συστήματος, όπως επίσης και για την απομάκρυνση των βλαπτικών ουσιών. Από την αριστερή κοιλία της καρδιάς ξεκινά το μεγαλύτερο αγγείο του σώματος, η αορτή, που παραλαμβάνει το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα και το μεταφέρει, μέσω των διακλαδώσεών της, σε μικρότερες αρτηρίες και τα τριχοειδή αγγεία, σε όλους τους ιστούς του σώματος. Από την αορτή ξεκινούν και οι δύο αρτηρίες, η δεξιά και η αριστερή στεφανιαία, που τρέφουν την καρδιά. Ο μεγαλύτερος εχθρός των αρτηριών είναι η αρτηριοσκλήρυνση. (Εικόνα 1).
Οι αρτηρίες του ανθρώπου υφίστανται αλλαγές με την πάροδο της ηλικίας. Η αύξηση του πάχους των αρτηριών είναι μια φυσιολογική διαδικασία, κάτι σαν το «γκριζάρισμα» των μαλλιών, και συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους. Κανένας δεν μπορεί να αποφύγει μια σκλήρυνση των αρτηριών σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Αυτές οι αλλαγές όμως που συμβαίνουν με την πάροδο της ηλικίας στις αρτηρίες δεν εμποδίζουν κατά κανόνα την κύρια αποστολή τους: να μεταφέρουν δηλαδή το οξυγόνο και τις θρεπτικές ουσίες σε όλα τα σημεία του σώματος. Στην περίπτωση της αρτηριοσκλήρυνσης έχουμε αύξηση του πάχους μιας αρτηρίας που οφείλεται στη δημιουργία μιας πλάκας στο εσωτερικό του αγγείου. Αυτή είναι η περίφημη αθηρωματική πλάκα. Φανταστείτε ότι συμβαίνει κάτι ανάλογο με αυτό που παρατηρούμε στο εσωτερικό ενός παλαιού σωλήνα όταν σιγά σιγά και με την πάροδο των ετών γεμίζει άλατα από το νερό που περνάει μέσα του. Ερχεται μια στιγμή που τα άλατα μπορεί να φράξουν πλήρως σε ένα σημείο τον σωλήνα, με αποτέλεσμα να διακοπεί η παροχή του νερού. Το παράδειγμα ταιριάζει απόλυτα στην αρτηριοσκλήρυνση. Υλικό από λιπαρές ουσίες, χοληστερίνη και άλλα προϊόντα του μεταβολισμού των κυττάρων που κυκλοφορούν στις αρτηρίες «κολλάνε» στο τοίχωμα των αγγείων και σιγά σιγά προκαλούν στένωση του αυλού, με αποτέλεσμα να μειωθεί η παροχή αίματος προς το όργανο που «αρδεύει» η αρτηρία. Από την άλλη πλευρά το τοίχωμα της αρτηρίας εξασθενεί πολύ και μπορεί να δημιουργηθεί ανεύρυσμα.
Ανάλογα με το όργανο που παίρνει αίμα από την προσβεβλημένη αρτηρία έχουμε και τις αντίστοιχες εκδηλώσεις. Πιο συχνά η αρτηριοσκλήρυνση εντοπίζεται να είναι στις στεφανιαίες αρτηρίες, με αποτέλεσμα ένα καρδιακό επεισόδιο. Αν η αθηρωματική πλάκα αναπτυχθεί στις καρωτίδες, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Αν προσβληθούν οι αρτηρίες που μεταφέρουν αίμα στα κάτω άκρα, έχουμε την εμφάνιση «διαλείπουσας χωλότητας», δηλαδή μια κράμπα στις γάμπες που έρχεται με το βάδισμα και παρέρχεται με τη διακοπή του βαδίσματος.
Ως σήμερα δεν μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι γνωρίζουμε τα πραγματικά αίτια της δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας. Ξέρουμε όμως πολύ καλά πως υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνισή της και ονομάζονται παράγοντες κινδύνου ή προδιαθεσικοί παράγοντες της αρτηριοσκλήρυνσης. Μεταξύ αυτών των παραγόντων πρωταρχικό ρόλο παίζουν τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα, δηλαδή η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα, το βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό (γονείς με στεφανιαία νόσο σε ηλικία μικρότερη των 60 ετών).
Αν κόψουμε εγκάρσια μια αρτηρία θα δούμε ότι το τοίχωμα της αποτελείται από διάφορα στρώματα (Εικόνα 2). Η φυσιολογική αρτηρία μπορεί να θεωρηθεί ένας σωλήνας με λεία μυικά κύτταρα και στο εσωτερικό της υπάρχει ένα στρώμα από κύτταρα, σαν «φόδρα», που ονομάζεται ενδοθήλιο. Η διάμετρος του αυλού της κάθε αρτηρίας μπορεί να αυξομειώνεται ανάλογα με τις ανάγκες του οργάνου στο οποίο στέλνει αίμα. Στην άσκηση, π.χ., οι μύες χρειάζονται περισσότερο αίμα και οι αρτηρίες που το μεταφέρουν αυξάνουν τη διάμετρό τους. Αυτό γίνεται με την παραγωγή διαφόρων ουσιών από τα κύτταρα του ενδοθηλίου των αγγείων.
Τα πρώτα στίγματα της αθηροσκλήρυνσης, η αρχή δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας, προκαλούνται από τη συσσώρευση λιπιδίων κάτω από το ενδοθήλιο και μοιάζουν με κίτρινες γραμμώσεις. Δεν ξέρουμε τον ακριβή μηχανισμό με τον οποίο τα λίπη, δηλαδή η χοληστερόλη, εισέρχονται κάτω από το ενδοθήλιο και συσσωρεύονται. Φαίνεται πως εδώ παίζουν ρόλο οι παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω, δηλαδή τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, το κάπνισμα και η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, οι οποίοι προκαλούν κάποιας μορφής «τραυματισμό» στο ενδοθήλιο. Αυτός ο τραυματισμός δίνει την ευχέρεια στη χοληστερόλη να «τρυπώσει» κάτω από το ενδοθήλιο και να δημιουργήσει τα πρώτα εμφανή σημάδια της αρτηριοσκλήρυνσης. Στη συνέχεια και με την πάροδο των ετών αυξάνεται η συγκέντρωση των λιποειδών (Εικόνα 3). Στα σημεία αυτά μαζεύονται και άλλα κύτταρα, υπάρχει και εναπόθεση ασβεστίου, με αποτέλεσμα τη δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας (Εικόνα 4), η οποία προκαλεί στένωμα στην αρτηρία. Είναι φανερό ότι ένα τέτοιο στένωμα εμποδίζει την αρτηρία από το να τροφοδοτεί με αίμα τα διάφορα όργανα όπως την καρδιά, τον εγκέφαλο, τα πόδια κτλ.
Η καρδιά είναι ένα από τα πιο «ευγενικά» όργανα. Η διατήρησή της στη ζωή εξαρτάται από το αίμα που φθάνει σ΄ αυτήν. Ενώ τα άλλα όργανα κατακρατούν ποσοστό 25% από το οξυγόνο που μεταφέρει το αίμα, η καρδιά χρειάζεται να κατακρατεί το 75%. Αυτό και μόνο δείχνει τη σημασία της σωστής άρδευσης. Οταν τα στεφανιαία αγγεία έχουν προσβληθεί από αρτηριοσκλήρυνση και η αθηρωματική πλάκα που δημιουργείται φράζει πάνω από το 74% του αυλού της αρτηρίας, τότε η ποσότητα αίματος που τροφοδοτεί τον καρδιακό μυ, περιφερειακά της στένωσης, είναι ανεπαρκής και λέμε ότι υπάρχει ισχαιμία. Η μειωμένη προσαγωγή του οξυγόνου σε ορισμένα τμήματα της καρδιάς δημιουργεί τον στηθαγχικό πόνο, που εκφράζει στην ουσία τη «δίψα» του μυοκαρδίου για αίμα.
Η εξέλιξη της αθηρωματικής πλάκας μπορεί να γίνει με διαφορετικούς τρόπους. Αλλες φορές οι πλάκες μεγαλώνουν σιγά σιγά με αποτέλεσμα να περιορίζουν όλο και περισσότερο το αίμα προς τον καρδιακό μυ και να έχουμε επιδείνωση της στηθάγχης, με συχνότερα και πιο παρατεταμένης διάρκειας επεισόδια πόνου. Πολλές φορές όμως οι πλάκες αιμορραγούν στο εσωτερικό τους ή αναπτύσσεται θρόμβος (πήγμα αίματος) στην επιφάνειά τους. Οποιο και από τα δύο να συμβεί, το αποτέλεσμα θα είναι η ολική απόφραξη της αρτηρίας. Στην περίπτωση αυτή διακόπτεται τελείως η ροή αίματος προς μια περιοχή της καρδιάς, η οποία, μη λαμβάνοντας οξυγόνο, νεκρώνεται. Η νέκρωση ενός μέρους του μυοκαρδίου είναι το έμφραγμα.
Είναι φανερό επομένως ότι το έμφραγμα του μυοκαρδίου μπορεί να εκδηλώνεται ως «κεραυνός εν αιθρία», η νόσος όμως που το προκαλεί, δηλαδή η αρτηριοσκλήρυνση, έχει αρχίσει πολύ νωρίτερα. Στην πραγματικότητα τα πρώτα στίγματα της αρτηριοσκλήρυνσης, οι λιπαρές γραμμώσεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω, κάνουν την εμφάνισή τους από την παιδική ηλικία.
Ηδη από τις αρχές της δεκαετίας του ΄50 σε νεκροτομές σε αμερικανούς στρατιώτες, θύματα του πολέμου της Κορέας, βρέθηκε ότι υπήρχαν αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες τους. Μετά την εμφάνισή της η αρτηριοσκλήρυνση χρειάζεται δεκαετίες για να εξελιχθεί και αυτός είναι ο λόγος που βλέπουμε τα πρώτα συμπτώματα συνήθως μετά την ηλικία των 40 ετών. Πρέπει επίσης να ξέρουμε ότι η αρτηριοσκλήρυνση δεν είναι μια νόσος που προσβάλλει μόνο μια αρτηρία. Μπορεί σε ένα σημείο, π.χ. σε μια από τις αρτηρίες της καρδιάς, να υπάρχει μια μεγαλύτερη αθηρωματική πλάκα και από εκεί να έχουμε τα συμπτώματα της στηθάγχης ή το έμφραγμα. Και οι άλλες αρτηρίες όμως παρουσιάζουν μικρότερες ίσως βλάβες. Γι΄ αυτό πολλές φορές σε έναν άρρωστο που έχει υποστεί έμφραγμα ελέγχουμε με υπερηχογράφημα τις καρωτίδες και την κοιλιακή αορτή για να διαπιστώσουμε τυχόν αθηρωματικές πλάκες και στις περιοχές αυτές.
Θεραπεία της αθηρωματικής πλάκας και των συνεπειών της
Υπάρχει θεραπεία της αρτηριοσκλήρυνσης; Αντιλαμβάνεστε πως αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα για την καρδιολογία που πιθανόν δεν θα απαντηθεί για αρκετά χρόνια ακόμη. Από όσα ξέρουμε για την έναρξη και την εξέλιξη της αρτηριοσκλήρυνσης, τρία είναι τα κρίσιμα σημεία για τη θεραπεία της. Πρώτον, ότι το πιο αποτελεσματικό μέτρο είναι να προλάβουμε, να μην αφήσουμε να δημιουργηθούν αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες μας. Αυτό θα επιτευχθεί αν καταπολεμήσουμε όλους εκείνους τους παράγοντες (υπέρταση, χοληστερόλη, κάπνισμα, καθιστική ζωή) που συμβάλλουν στη δημιουργία της αρτηριοσκλήρυνσης. Αν και η σημασία της αντιμετώπισης προδιαθεσικών παραγόντων ή παραγόντων κινδύνου είναι ζωτικής σημασίας, η πράξη δείχνει ότι δύσκολα κόβεται το τσιγάρο, δύσκολα αποχωριζόμαστε το αυτοκίνητο για να περπατήσουμε και ακόμη πιο δύσκολα περιορίζουμε το κρέας και τα λίπη από τη διατροφή μας. Τα μέτρα που αποσκοπούν στην προφύλαξή μας από την ανάπτυξη της αρτηριοσκλήρυνσης αποτελούν την πρωτογενή πρόληψη.
Ο δεύτερος θεραπευτικός στόχος αφορά τις περιπτώσεις όπου η αθηρωματική πλάκα έχει ήδη δημιουργηθεί και έχουν ήδη παρουσιαστεί οι επιπλοκές της, όπως στηθάγχη ή έμφραγμα του μυοκαρδίου. Αφού θεραπευτεί το οξύ καρδιακό επεισόδιο, στόχος του καρδιολόγου είναι να προφυλάξει τον ασθενή από ένα δεύτερο επεισόδιο. Τα θεραπευτικά μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας ώστε να προλάβουμε μια νέα θρόμβωση ή ρήξη της αθηρωματικής πλάκας, αποφεύγοντας έτσι ένα καινούργιο καρδιακό επεισόδιο, αφορούν τη δευτερογενή πρόληψη.
Εχει γραφεί ότι είμαστε τόσων χρόνων όσο είναι η ηλικία των αρτηριών μας. Γι΄ αυτό ας φροντίσουμε να κρατάμε τις αρτηρίες μας «καθαρές» και ανοικτές για να ζούμε περισσότερα χρόνια.
ΠΗΓΗ : Χρήστος Πίτσαβος αναπληρωτής καθηγητής Καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια: