Συμπτώματα κατάθλιψης Διάγνωση της κατάθλιψης Θεραπεία της κατάθλιψης

Τα άτομα με κατάθλιψη συχνά βιώνουν μια ποικιλία συμπτωμάτων. Αυτά τα συμπτώματα δεν συνίστανται μόνο σε κακή διάθεση, η οποία μπορεί να διαρκέσει σημαντικό χρονικό διάστημα και να εκδηλωθεί σε επεισόδια, αλλά και πιθανά σωματικά ενοχλήματαή συμπτώματα.

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης και η συχνότητα των επεισοδίων ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Πολλά άτομα με κατάθλιψη παρουσιάζουν περισσότερα του ενός συμπτώματα σε κάποιες χρονικές στιγμές, αλλά η σοβαρότητα και η διάρκεια των συμπτωμάτων ποικίλλει από άτομο σε άτομο.

Τα συμπτώματα της κατάθλιψης περιλαμβάνουν:

• Καταθλιπτική διάθεση
• Αισθήματα αναξιότητας ή απελπισίας
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Ακατάλληλα αισθήματα ενοχής
• Επανειλημμένες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας
• Απώλεια ενδιαφερόντων ή ευχαρίστησης από τις δραστηριότητες
• Δυσχέρεια διατήρησης ειρμού σκέψης ή συγκέντρωσης
• Ανησυχία
• Απώλεια ενεργητικότητας, ευκοπωσία, ψυχοκινητική επιβράδυνση
• Μεταβολές όρεξης, σημαντική απώλεια ή πρόσληψη βάρους
• Μεταβολή των συνηθειών ύπνου
  
  * Εκνευρισμός
  
  * Ανικανότητα επέλευσης ύπνου
  
  * Πρώιμη αφύπνιση
  
  * Συχνές αφυπνίσεις χωρίς δυνατότητα του ατόμου να ξανακοιμηθεί
  
  * Υπερυπνία
• Σωματικά συμπτώματα όπως:
  
  * Κεφαλαλγία
  
  * Μυαλγίες
  
  * Στομαχικά άλγη

Εάν οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα επιμένει για περισσότερο από δύο εβδομάδες, θα πρέπει να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια. Εάν υποψιάζεστε ότι ο σύντροφός σας, ένας από τους συγγενείς σας ή ένας φίλος πάσχει από κατάθλιψη, συζητείστε το μαζί τους για να επισκεφθούν ψυχίατρο ή προσφερθείτε να πάτε μαζί τους αν δεν θέλουν να πάνε μόνοι τους.

Ορισμένα άτομα παρουσιάζουν ηπιότερα ή μέτρια συμπτώματα κατάθλιψης και μπορεί να υποφέρουν από δυσθυμία και να εκδηλώνουν λιγότερο συχνά επεισόδια. Άλλοι υποφέρουν από εποχιακά συμπτώματα κατάθλιψης και μπορεί να πάσχουν από εποχιακή συναισθηματική διαταραχή, στην οποία τα άτομα αισθάνονται περισσότερο καταθλιπτικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα όταν οι μέρες είναι μικρότερες.

Σε άλλα άτομα μπορεί να εκδηλωθούν σοβαρότερα και συχνότερα συμπτώματα. Τα άτομα με διπλή κατάθλιψη έχουν περιόδους ηπιότερης ή μέτριας κατάθλιψης, όπως η δυσθυμία, ακολουθούμενες από επεισόδια σοβαρότερης κατάθλιψης. Σε άλλα άτομα τα επεισόδια της κατάθλιψης μπορεί να προηγούνται ή να ακολουθούν επεισόδια μανίας. Τα άτομα με αυτού του είδους τα συμπτώματα πάσχουν από διπολική διαταραχή ή μανιοκατάθλιψη.

Αυτοκτονικές τάσεις

Η κατάθλιψη είναι η νόσος που ευθύνεται για την πλειοψηφία των αυτοκτονιών. Η αυτοκτονία είναι συχνή αιτία θανάτου και σε πολλές χώρες είναι ένας από τους συχνότερους τρόπους θανάτου στους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες.

Η αυτοκτονία στα άτομα με κατάθλιψη συχνά οφείλεται στην έλλειψη θεραπείας ή σε ανεπαρκή θεραπεία. Αυτό είναι συνήθως άμεσο αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η κατάθλιψη δεν αναγνωρίζεται και τα συμπτώματα δεν λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν.

Μια από τις καλύτερες στρατηγικές μείωσης του ποσοστού αυτοκτονιών σε άτομα με κατάθλιψη είναι η εξασφάλιση ότι θα αναζητήσουν θεραπεία και ότι τα συμπτώματα τους έχουν αναγνωριστεί και έχει τεθεί η σωστή διάγνωση. Μόνο τότε μπορεί να ξεκινήσει η κατάλληλη θεραπεία. Όσο πιο γρήγορα μπορεί να ξεκινήσει η θεραπεία , τόσο οι πιθανότητες καλύτερης έκβασης είναι μεγαλύτερες.

Εάν υποφέρετε από κατάθλιψη και έχετε αυτοκτονικές σκέψεις, μιλήστε σε κάποιον ειδικό υγείας ή σε κάποιο άτομο που εμπιστεύεστε αμέσως. Εάν υποψιάζεστε ότι ένα αγαπημένο πρόσωπο που πάσχει από κατάθλιψη έχει αυτοκτονικές σκέψεις ή αν σας αναφέρει ότι σκέπτεται την αυτοκτονία, αναζητείστε τη συμβουλή κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας χωρίς καθυστέρηση.

Ο ιατρός θα διαγνώσει μείζονα κατάθλιψη όταν ένα άτομο έχει τουλάχιστον πέντε συμπτώματα κατάθλιψης και η φυσιολογική καθημερινή λειτουργικότητα επηρεάζεται σταθερά τουλάχιστον για μια περίοδο δύο εβδομάδων.

Ορισμένα άτομα πάσχουν από μια λιγότερο σοβαρή μορφή κατάθλιψης που καλείται δυσθυμία (ή δυσθυμική διαταραχή). Η δυσθυμία διαγιγνώσκεται όταν ένα άτομο υποφέρει από καταθλιπτική διάθεση τουλάχιστον για δύο χρόνια και ταυτόχρονα έχει δύο συμπτώματα κατάθλιψης. Πολλά άτομα με δυσθυμία εμφανίζουν επίσης μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια και όταν συμβαίνει αυτό τίθεται η διάγνωση της διπλής κατάθλιψης.

Αν και η μείζων κατάθλιψηκαι η δυσθυμία είναι οι κύριες μορφές κατάθλιψης, υπάρχουν και ποικίλλοι άλλοι τύποι κατάθλιψης. Αυτές είναι: η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή όπου τα άτομα βιώνουν κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου και η διπολική διαταραχή ή μανιοκατάθλιψη.

Τα σωματικά νοσήματα και η κατάθλιψη συχνά συνυπάρχουν. Σε μερικές περιπτώσεις σωματικά συμπτώματα όπως: κεφαλαλγίες, στομαχικοί πόνοι ή ναυτία, συνεχείς πόνοι στην πλάτη ή τον αυχένα και αναπνευστικά προβλήματα για τα οποία οι ιατροί δεν μπορούν να βρουν αιτιολογία μπορεί να είναι σημεία υποκείμενης κατάθλιψης, όπως επίσης και το αντίστροφο.

Η κατάθλιψη μπορεί να συσκοτίσει άλλα προβλήματα υγείας, που ενδέχεται να παραμείνουν απαρατήρητα και χωρίς θεραπεία σε άτομα με κατάθλιψη. Ανεξήγητα προβλήματα στον ύπνο, τρεμούλες στα χέρια, κρίσεις ζάλης, διαταραχές πέψης και ημικρανίες είναι συχνά σημεία ότι κάτι μπορεί να μην πηγαίνει καλά. Εάν παρουσιάζετε οποιοδήποτε από αυτά τα προβλήματα και έχει διαγνωσθεί κατάθλιψη, να το αναφέρετε σίγουρα στον ιατρό σας.

Οι αυτοκτονικές σκέψεις ή τάσεις σε άτομα με κατάθλιψη θα πρέπει να εξετάζονται σοβαρά και μπορούν να ανασταλούν με τη σωστή διάγνωση και θεραπεία. Αν υποφέρετε από κατάθλιψη και έχετε τέτοιες σκέψεις ή συναισθήματα συζητείστε τα με κάποιον ειδικό ή με κάποιον που εμπιστεύεστε άμεσα. Αν ένα αγαπημένο άτομο με κατάθλιψη σας εκφράσει τέτοιες σκέψεις, συζητείστε αυτές τις σκέψεις με κάποιον ειδικό και ενθαρρύνετε τον συγγενή ή το φίλο σας να αναζητήσει ιατρική βοήθεια και συμβουλή.

Η κατάθλιψη μπορεί να θεραπευθεί με επιτυχία. Παρόλα αυτά οι άνθρωποι συνήθως αντιδρούν διαφορετικά στις διαθέσιμες θεραπείες. Για παράδειγμα ένα φάρμακο μπορεί να είναι αποτελεσματικό και καλά ανεκτό σε ένα άτομο, ενώ ένα άλλο όχι. Παράλληλα με τα φάρμακα οι ομάδες υποστήριξης μπορεί να βοηθήσουν ορισμένα άτομα να αντιμετωπίσουν μείζονες αλλαγές ζωής που απαιτούν νέες δεξιότητες αντιμετώπισης ή κοινωνική στήριξη και οι ψυχοθεραπείες είναι εξίσου χρήσιμες στη θεραπεία της κατάθλιψης.

Η επιλογή της σωστής θεραπείας είναι μια εξατομικευμένη διεργασία που θα εξαρτηθεί όχι μόνο από τη σοβαρότητα και τον τύπο της κατάθλιψης, αλλά και από τις περιστάσεις της ζωής του ασθενούς, τις προτιμήσεις του και τις ιατρικές συστάσεις.

Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει ορισμένα άτομα με κατάθλιψη. Η θεραπεία αυτή βοηθά τα άτομα να ταυτοποιήσουν τους παράγοντες που συμβάλλουν στην κατάθλιψη τους. Η ψυχοθεραπεία παρέχει επίσης υποστήριξη και βοηθά τα άτομα να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις ψυχολογικές, συμπεριφορικές, διαπροσωπικές και περιβαλλοντικές αιτίες της κατάθλιψης τους. Συγκεκριμένοι τύποι ψυχοθεραπείας όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και η διαπροσωπική θεραπεία φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι.

Οι εξειδικευμένοι θεραπευτές μπορούν να βοηθήσουν τα καταθλιπτικά άτομα να αναγνωρίσουν τα προβλήματα που συμβάλλουν στην κατάθλιψη τους και να καταλάβουν ποια από αυτά τα προβλήματα είναι σε θέση να επιλύσουν ή να βελτιώσουν. Μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς στην ανεύρεση ενός αριθμού εναλλακτικών επιλογών για το μέλλον και να θέσουν ρεαλιστικούς στόχους, προκειμένου να βελτιώσουν τη συναισθηματική και ψυχική ευεξία. Οι θεραπευτές επίσης βοηθούν τους ασθενείς να διαπιστώσουν πως μπορεί να είχαν αντιμετωπίσει με επιτυχία παρόμοια συναισθήματα στο παρελθόν.

Η ψυχοθεραπεία στοχεύει επίσης στο να βοηθήσει τα άτομα να αναγνωρίσουν αρνητικούς ή διαστρεβλωμένους τρόπους σκέψης που συμβάλλουν στα συναισθήματα απελπισίας και αβοήθητου. Για παράδειγμα, τα καταθλιπτικά άτομα μπορεί να έχουν την τάση να υπεργενικεύουν και να σκέπτονται με την αρχή όλου ή ουδενός. Επίσης μπορεί να έχουν την τάση να παίρνουν τα θέματα προσωπικά. Ο θεραπευτής μπορεί να καθοδηγήσει το άτομο ώστε να αναπτύξει μια θετικότερη άποψη για τη ζωή και να βελτιώσει τις αλληλεπιδράσεις του με άλλα άτομα.

Οι θεραπευτές επίσης καθοδηγούν τα άτομα στο να ανακτήσουν μια αίσθηση ελέγχου και ευχαρίστησης από τη ζωή. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να εκτιμήσουν τις επιλογές τους και να ενσωματώσουν διασκεδαστικές και ευχάριστες δραστηριότητες στην ζωή τους.

Σύμφωνα με αποδεικτικά στοιχεία η ψυχοθεραπεία μπορεί να μειώσει την πιθανότητα μελλοντικών επεισοδίων κατάθλιψης ή να μειώσει τη σοβαρότητα τους. Τα καταθλιπτικά άτομα μπορεί επίσης να μάθουν δεξιότητες που θα τα ενισχύσουν καλύτερα ενάντια σε μελλοντικά επεισόδια κατάθλιψης.

Αντικαταθλιπτικά φάρμακα

Ορισμένα άτομα με κατάθλιψη χρειάζονται θεραπεία με χορήγηση φαρμάκων και στις περιπτώσεις αυτές ο ιατρός χορηγεί αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Κατά τη χορήγηση ενός τέτοιου φαρμάκου ο ιατρός θα πρέπει να εξηγήσει σαφώς τη δοσολογία που πρέπει να πάρει ο ασθενής και να συζητήσει μαζί του τις πιθανές παρενέργειες και τις πιθανές αλληλεπιδράσεις του αντικαταθλιπτικού με άλλα φάρμακα.

Τα αντικαταθλιπτικά μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση, τον ύπνο, την όρεξη και τη συγκέντρωση. Παρόλα αυτά μπορεί να χρειαστούν ακόμα και 6 έως 12 εβδομάδες πριν να εμφανιστούν πραγματικά σημεία βελτίωσης με ορισμένα φάρμακα. Αυτό μπορεί να αποθαρρύνει τους ασθενείς καθώς δε βλέπουν τη βελτίωση που τους έχουν υποσχεθεί άμεσα. Είναι σημαντικό να συνεχίσετε να παίρνετε τα φάρμακα σας ή να συζητήσετε το θέμα αυτό με τον ιατρό σας.

Ακόμα και όταν τα συμπτώματα αρχίσουν να βελτιώνονται ή εξαφανιστούν ολοκληρωτικά, συχνά τα άτομα θα πρέπει να συνεχίσουν να παίρνουν τα φάρμακα για έξι μήνες ή και περισσότερο. Με αυτή την τεχνική θα προληφθούν οι υποτροπές και θα περιοριστούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Ως εκ τούτου τα αντικαταθλιπτικά τυπικά χορηγούνται για αρκετούς μήνες. Παρόλα αυτά σε ορισμένες περιπτώσεις οι ασθενείς και οι ιατροί τους μπορεί να αποφασίσουν ότι χρειάζεται μια μεγαλύτερης διάρκειας θεραπεία και αυτό συνήθως συμβαίνει όταν τα άτομα υποφέρουν από σοβαρά επεισόδια κατάθλιψης. Ορισμένα άτομα μπορεί να χρειαστεί να παίρνουν φάρμακα σε όλη τους τη ζωή προκειμένου να αποφύγουν τις υποτροπές.

Υπάρχουν αρκετοί τύποι αντικαταθλιπτικών. Όλα τα αντικαταθλιπτικά ασκούν τη δράση τους μεταβάλλοντας τις επιδράσεις σημαντικών χημικών ουσιών του εγκεφάλου που καλούνται νευροδιαβιβαστές. Αυτοί βρίσκονται σε νευρικά κύτταρα ή νευρώνες, οι οποίοι χρησιμοποιούν τους νευροδιαβιβαστές για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Οι νευροδιαβιβαστές που παίζουν το σημαντικότερο ρόλο στη θεραπεία της κατάθλιψης είναι η σεροτονίνη και η νοραδρεναλίνη.

Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και αναστολείς μονοαμινοξειδάσης

Τα παλαιότερα αντικαταθλιπτικά ή τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και οι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης επιδρούν τόσο στη σεροτονίνη όσο και στη νοραδρεναλίνη. Αυτοί οι παλαιότεροι παράγοντες μπορεί να είναι δύσκολα ανεκτοί λόγω των παρενεργειών τους ή στην περίπτωση των αναστολέων μονοαμινοξειδάσης λόγω των διαιτητικών και φαρμακευτικών περιορισμών τους.

Εάν συνταγογραφηθεί κάποιο άλλο αντικαταθλιπτικό, οι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης θα πρέπει να διακοπούν για κάποιο χρονικό διάστημα πριν να ξεκινήσει η λήψη του νέου φαρμάκου, έτσι ώστε να απομακρυνθεί ο αναστολέας της μονοαμινοξειδάσης από τον οργανισμό.

Τα παλαιότερα αντικαταθλιπτικά έχουν συνήθως σοβαρότερες παρενέργειες από τα νεότερα.

Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης

Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης είναι ένας νεώτερος τύπος αντικαταθλιπτικών που συνήθως έχουν λιγότερες και λιγότερο σοβαρές παρενέργειες από τα παλαιότερα φάρμακα και έτσι οι ασθενείς συνεχίζουν ευκολότερα τη λήψη τους.

Άλλα νεώτερα αντικαταθλιπτικά

Υπάρχουν επίσης αρκετοί άλλοι νεώτεροι τύποι αντικαταθλιπτικών. Γενικά, η λήψη των νεώτερων αντικαταθλιπτικών σχετίζεται με λιγότερες παρενέργειες από ότι η λήψη των παλαιότερων τρικυκλικών και των αναστολέων της μονοαμινοξειδάσης. Μερικοί νεώτεροι παράγοντες είναι: η βενλαφαξίνη και η νεφαζοδόνη.

Όλα τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να είναι αποτελεσματικά στη μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, αλλά ορισμένα άτομα αντιδρούν καλύτερα σε έναν τύπο φαρμάκου από ότι σε κάποιον άλλο, ενώ άλλα άτομα μπορεί να παρουσιάσουν περισσότερες παρενέργειες με κάποιο φάρμακο από ότι με κάποιο άλλο. Το να βρει κανείς το σωστό φάρμακο στη σωστή δόση μπορεί να πάρει καιρό. Παρόλα αυτά είναι σημαντικό να συνεχίσετε να παίρνετε τα φάρμακα σας και να μην σταματήσετε να τα παίρνετε χωρίς να μιλήσετε πρώτα με τον ιατρό σας.

Η πλειοψηφία των ατόμων με κατάθλιψη βελτιώνεται σημαντικά με την κατάλληλη θεραπεία με φάρμακα ή ψυχοθεραπεία. Συνολικά ο συνδυασμός των δύο τύπων θεραπείας φαίνεται ότι είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος θεραπείας της κατάθλιψης.

Ηλεκτροσπασμοθεραπεία

Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ΗΣΘ) συνήθως χρησιμοποιείται όταν δεν λειτουργεί καμία άλλη θεραπεία ή αν το να περιμένει κανείς τη δράση των φαρμάκων δεν είναι πρακτικό (πχ ένα άτομο είναι πολύ πιθανόν να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας). Η ΗΣΘ θεωρείται αποτελεσματική θεραπεία στα άτομα με σοβαρή κατάθλιψη και δρα γρήγορα στα περισσότερα άτομα.

Η ΗΣΘ είναι μια διαδικασία κατά την οποία εφαρμόζεται βραχείας διαρκείας ηλεκτρικό ρεύμα με σκοπό την πρόκληση γενικευμένης επιληπτικής κρίσης. Δεν είναι γνωστό πως ή γιατί λειτουργεί η ΗΣΘ ή τι κάνει η επιληπτική κρίση στον εγκέφαλο. Στις δεκαετίες του 40 και του 50 η θεραπεία εφαρμοζόταν κυρίως σε άτομα με σοβαρά ψυχικά νοσήματα. Σήμερα η ΗΣΘ χρησιμοποιείται γενικά στη θεραπεία ασθενών με σοβαρή κατάθλιψη, οξεία μανία και συγκεκριμένα σχιζοφρενικά σύνδρομα.

Η ΗΣΘ μπορεί να είναι ευεργετική στις παρακάτω καταστάσεις:

• Σοβαρή κατάθλιψη με αϋπνία, μεταβολή σωματικού βάρους, αισθήματα απελπισίας ή ενοχής και αυτοκτονικές ή ανθρωποκτονικές σκέψεις
• Σοβαρή κατάθλιψη που δεν ανταποκρίνεται στα αντικαταθλιπτικά ή στη συμβουλευτική
• Σοβαρή κατάθλιψη σε ασθενείς που δε μπορούν να πάρουν αντικαταθλιπτικά
• Σοβαρή μανία (λογόρροια, αϋπνία, απώλεια βάρους και παρορμητική συμπεριφορά) που δεν ανταποκρίνεται στα φάρμακα

Η ΗΣΘ εφαρμόζεται ως σειρά θεραπειών, περίπου τρεις φορές την εβδομάδα για δύο έως τέσσερις εβδομάδες. Πριν από τη θεραπεία χορηγείται στον ασθενή γενική αναισθησία και μυοχάλαση. Στη συνέχεια εφαρμόζονται τα ηλεκτρόδια στο κρανίο του ασθενή και διέρχεται ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο προκαλεί βραχεία σύσπαση. Μετά από λίγα λεπτά ο ασθενής ξυπνά, χωρίς να έχει ανάμνηση της θεραπείας. Όπως και με τις άλλες θεραπείες της κατάθλιψης, η συνέχιση της θεραπείας είτε με φάρμακα είτε με αναμνηστικές συνεδρίες ΗΣΘ είναι συχνά απαραίτητη για την πρόληψη της υποτροπής.

Η κατάθλιψη θα πρέπει να έχει διαγνωσθεί σωστά ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη της ΗΣΘ. Οι κίνδυνοι και οι πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες της ΗΣΘ θα πρέπει να συγκρίνονται με αυτές των άλλων θεραπειών.

Η ΗΣΘ αποτελεί ακόμα αμφιλεγόμενη θεραπεία. Μεγάλο ποσοστό της αντίδρασης αφορά στην αποτελεσματικότητα και στις ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας. Λόγω της ανησυχίας σχετικά με τη μόνιμη απώλεια μνήμης και τη σύγχυση που σχετίζονται με την ΗΣΘ, ορισμένοι ειδικοί συνιστούν η θεραπεία να χρησιμοποιείται μόνο ως τελευταία λύση.

Ενώ μερικές μελέτες έδειξαν μέχρι 80% βελτίωση σε σοβαρά καταθλιπτικούς ασθενείς μετά την ΗΣΘ, άλλες μελέτες υποδεικνύουν ότι η υποτροπή είναι συχνή ακόμα και σε ασθενείς που παίρνουν φάρμακα μετά την ΗΣΘ.