Ημικρανία

Για την πλειοψηφία των Ελλήνων, η ημικρανία αποτελεί συνώνυμο του δυνατού πονοκεφάλου ωστόσο είναι μια χρόνια πάθηση του εγκεφάλου που εκδηλώνεται με κρίσεις κεφαλαλγίας και συνοδεύεται από συμπτώματα, τα οποία ουσιαστικά ακινητοποιούν τον ασθενή

Από ημικρανία πάσχουν περίπου 1,2 εκατομμύρια ενήλικες στην Ελλάδα, χωρίς ωστόσο να διαγιγνώσκονται άμεσα από νευρολόγο αφού επισκέπτονται διάφορες ιατρικές ειδικότητες πριν φτάσουν στον καθ’ ύλην αρμόδιο ειδικό για τη διαχείρισή της.
Η συνολική οικονομική επιβάρυνση της ημικρανίας στην Ελλάδα για το 2017 εκτιμήθηκε σε περίπου μισό δισεκατομμύριο ευρώ, ενώ το 1/3 του συνολικού κόστους της ημικρανίας, δηλαδή 145 εκατ. ευρώ, οφείλεται στην απώλεια παραγωγικότητας των ασθενών εξαιτίας μειωμένης απόδοσης στην εργασία τους.
Το άμεσο ιατρικό κόστος (δηλαδή το κόστος της ιατρικής περίθαλψης και το κόστος της φαρμακευτικής αγωγής) ανέρχεται στα 302 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων ποσοστό 74% αφορά κυρίως στις συχνές επισκέψεις των ασθενών σε γιατρούς, τακτικά εξωτερικά ιατρεία και ΤΕΠ νοσοκομείων. Ποσοστό 83% του άμεσου ιατρικού κόστους βαρύνει τον ίδιο τον ασθενή (ιδιωτικές δαπάνες ασθενή).
Παγκοσμίως, η ημικρανία αποτελεί τη δεύτερη αιτία αναπηρίας (DALYs), λόγω της σημαντικής προσωπικής και κοινωνικής της επιβάρυνσης. Κάθε χρόνο, εκτιμάται ότι χάνονται κατά μέσο όρο 25,3 εργάσιμες ημέρες ανά ασθενή με ημικρανία, λόγω απουσίας από την εργασία και μειωμένης παραγωγικότητας. Πολλοί ασθενείς αναγκάζονται να χάνουν σημαντικές στιγμές με τα αγαπημένα τους πρόσωπα και να περιορίζουν τη συμμετοχή τους σε καθημερινές δραστηριότητες, καθώς εκτός από σωματικά βιώνουν και ψυχολογικά συμπτώματα (όπως κατάθλιψη, άγχος, απομόνωση, απογοήτευση κ.α.).
Κι ενώ για την πλειοψηφία των Ελλήνων, η ημικρανία αποτελεί συνώνυμο του δυνατού πονοκεφάλου -μια εσφαλμένη αντίληψη που δυστυχώς εξακολουθεί να κυριαρχεί, δυσχεραίνοντας την προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή των ασθενών- είναι μια χρόνια πάθηση του εγκεφάλου που εκδηλώνεται με κρίσεις κεφαλαλγίας και συνοδεύεται από συμπτώματα, τα οποία ουσιαστικά ακινητοποιούν τον ασθενή (εμετός, ναυτία, ζάλη, ευαισθησία στο φως, θόρυβος, μυρωδιές, επιδείνωση του πόνου με οποιαδήποτε κίνηση).
Περίπου ένας στους πέντε ασθενείς με ημικρανία, αναφέρει ότι πριν εκδηλωθεί ο πονοκέφαλος εμφανίζει διαταραχές της όρασης, όπως λάμψεις ή σκοτώματα, που παραμένουν ακόμη και με κλειστά μάτια. Αυτή είναι η ημικρανική αύρα. Ανάλογα, λοιπόν, με την παρουσία ή μη της αύρας, η ημικρανία διακρίνεται στην ημικρανία με και χωρίς αύρα.
Ο σημαντικότερος διαχωρισμός ωστόσο της ημικρανίας, αφορά τη συχνότητα των κρίσεων. Επομένως, διακρίνεται σε επεισοδιακή ημικρανία (λιγότερες από 14 ημέρες με πονοκέφαλο ανά μήνα) και στη χρόνια ημικρανία (περισσότερες από 15 ημέρες με πονοκέφαλο ανά μήνα).
Η χρόνια ημικρανία πολύ συχνά επιδεινώνεται με την κατάχρηση αναλγητικών φαρμάκων, τα οποία επιτείνουν την ένταση και τη συχνότητα των κρίσεων.
«Καθώς οι κρίσεις ημικρανίας εκδηλώνονται απρόβλεπτα, πολλοί ασθενείς αισθάνονται ότι δεν έχουν τον έλεγχο της ζωής τους, μία αίσθηση που αναπόφευκτα προκαλεί άγχος και αισθήματα απομόνωσης και απογοήτευσης. Πολλοί, επίσης, αποφεύγουν να μοιράζονται την εμπειρία τους, θεωρώντας ότι δε θα βρουν κατανόηση από το συνομιλητή τους και θα χαρακτηριστούν υπερβολικοί. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι αυτοί νιώθουν ότι “σηκώνουν το βάρος της νόσου” μόνοι τους», εξηγεί η κυρία Εβίνα Ηλιοπούλου, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Head of Occupational Health Psychology, EAP Hellas.
Ωστόσο, σήμερα είναι εφικτή η ολιστική διαχείριση της ημικρανίας, τόσο με την έγκαιρη και εύστοχη διάγνωσή της από νευρολόγο, όσο δια της ποικιλίας των διαθέσιμων φαρμακευτικών επιλογών. Οι θεραπείες οξείας φάσης (τριπτάνες, σκευάσματα εργοταμίνης, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και αντιεμετικά) στοχεύουν στην ανακούφιση από τον πόνο και τα άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με το επεισόδιο ημικρανίας. Ενώ οι προφυλακτικές (προληπτικές) θεραπείες (αντιεπιληπτικά, ανταγωνιστές β-αδρενεργικών υποδοχέων, αποκλειστές διαύλων ασβεστίου, βοτουλινική τοξίνη Α, αντικαταθλιππτικά, αναστολείς του πεπτιδίου που σχετίζεται με το γονίδιο της καλσιτονίνης) στοχεύουν στη μείωση της συχνότητας, της σοβαρότητας και της διάρκειας των επεισοδίων.
«Μίλα για την ημικρανία σου»
Η εκστρατεία ευαισθητοποίησης «Μίλα για την ημικρανία σου», που τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρείας και της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας, έχει να ως στόχο να συμβάλει στην ενημέρωση όλων μας για τις πραγματικές διαστάσεις της ημικρανίας, ώστε κάθε ασθενής να αισθάνεται ότι μπορεί να μιλήσει ανοικτά για την εμπειρία του και βρίσκοντας την κατανόηση και την υποστήριξη που χρειάζεται, να μπορέσει να μειώσει την επιβάρυνση της νόσου στη ζωή του.
Η καμπάνια, έχει ως επίκεντρο την ιστοσελίδα www.speakyourmigraine.gr προσφέροντας τα κατάλληλα «εργαλεία» που θα βοηθήσουν τα άτομα με ημικρανία να μιλήσουν στην οικογένεια, τους φίλους και τους συναδέλφους τους.
Εάν γίνει από όλους μας κατανοητή η πραγματική έκταση των συνεπειών της νόσου, οι άνθρωποι που ζουν με ημικρανία θα μπορέσουν να βρουν την υποστήριξη που χρειάζονται.

 Αυξημένη διέγερση στην περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την όραση παρατήρησαν, κατά τη διάρκεια μιας νέας μελέτης, οι επιστήμονες σε πάσχοντες από ημικρανία, συνδέοντας την ασθένεια με ανωμαλίες στον οπτικό φλοιό

Οι άνθρωποι που υποφέρουν από ημικρανίες φαίνεται πως παρουσιάζουν αυξημένη διέγερση στον οπτικό φλοιό του εγκεφάλου, σύμφωνα με ερευνητές των Πανεπιστημίων του Birmingham και του Lancaster που δημοσίευσαν σχετική μελέτη στο Neuroimage: Clinical.
Στην εργασία αυτή, οι ερευνητές θέλησαν να εξετάσουν μια θεωρία που υποστηρίζει ότι τουλάχιστον ένα μέρος της απάντησης στο ερώτημα «τι προκαλεί την ημικρανία» οφείλεται στον οπτικό φλοιό, την περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την όραση.
«Οι περισσότεροι πάσχοντες από ημικρανία αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι βιώνουν μη φυσιολογικές οπτικές αισθήσεις στην καθημερινή τους ζωή, όπως για παράδειγμα πρώιμες ψευδαισθήσεις, οπτικές δυσκολίες και υπερβολική ευαισθησία στο φως. Πιστεύουμε ότι όλα αυτά υποδηλώνουν μια σύνδεση ανάμεσα στα συμπτώματα της ημικρανίας και τις ανωμαλίες στον οπτικό φλοιό. Τα αποτελέσματά μας παρέχουν κάποια πρώτα στοιχεία για αυτή τη θεωρία, καθώς ανακαλύψαμε ένα συγκεκριμένο μοτίβο εγκεφαλικής απόκρισης στους πάσχοντες», αναφέρει ο Δρ. Terence Chun Yuen Fong, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.
Η ομάδα της μελέτης ετοίμασε ένα πείραμα με 60 εθελοντές, οι μισοί εκ των οποίων ήταν πάσχοντες από ημικρανία. Οι ερευνητές παρουσίασαν ένα μοτίβο με ριγωτό πλέγμα και κάλεσαν τους συμμετέχοντες να το βαθμολογήσουν ανάλογα με το αν τους προκαλούσε κάποιου είδους ενόχληση ή άλλα οπτικά φαινόμενα, όταν το κοιτούσαν.
Σε επόμενο πείραμα, οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG), μέσω του οποίου οι ερευνητές μπόρεσαν να εντοπίσουν και να καταγράψουν τα εγκεφαλικά κύματα των ατόμων την ώρα που έβλεπαν το οπτικό ερέθισμα. Και στα δύο πειράματα, οι ερευνητές βρήκαν μεγαλύτερη απόκριση στον οπτικό φλοιό της ομάδας συμμετεχόντων με ημικρανία.
Επίσης, η μελέτη έλαβε υπόψιν της αποτελέσματα από μια υπο-ομάδα υγιών συμμετεχόντων, οι οποίοι ανέφεραν επιπρόσθετες οπτικές δυσκολίες, ένα κοινό χαρακτηριστικό της ημικρανίας. Παραδόξως, αποδείχθηκε ότι οι συμμετέχοντες αυτοί παρουσίαζαν εξίσου αυξημένη διέγερση στην απόκριση του οπτικού φλοιού.
«Η μελέτη μας παρέχει στοιχεία που δείχνουν ότι υπάρχουν μάλλον συγκεκριμένες ανωμαλίες στον τρόπο με τον οποίο ο οπτικός φλοιός των πασχόντων από ημικρανία επεξεργάζεται πληροφορίες από τον έξω κόσμο. Υποψιαζόμαστε, όμως, ότι αυτό είναι μόνο ένα κομμάτι της συνολικής εικόνας, αφού τα ίδια μοτίβα δραστηριότητας παρατηρούνται και στους υγιείς ανθρώπους που είναι ευαίσθητοι σε συγκεκριμένα οπτικά ερεθίσματα», συμπληρώνει ο επίσης συγγραφέας, Δρ. Ali Mazaheri.
Το επόμενο βήμα της έρευνας είναι να παρακολουθήσει μια ομάδα ανθρώπων για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκειμένου να δει αν η απόκρισή τους σε οπτικά ερεθίσματα αλλάζει καθώς πλησιάζουν σε μια κρίση ημικρανίας και να προσπαθήσει να χαρτογραφήσει ποιες άλλες σωματικές αλλαγές μπορεί να συμβαίνουν. Με τον τρόπο αυτό, η επιστημονική ομάδα στοχεύει να ανοίξει το δρόμο για τη δυνατότητα πρόβλεψης των κρίσεων ημικρανίας και να συμβάλει στην πρόληψη της έναρξής τους.

 Ξέρετε ότι με την αποφυγή κάποιων τροφών θα μπορούσε να μειωθεί η συχνότητα εμφάνισης των ημικρανιών από τις οποίες υποφέρετε;

Μην περιμένετε να μιλήσουμε για τα «κακά» τρόφιμα που αποτελούν την αιτία πρόκλησης της ημικρανίας σας, ούτε για τα «μαγικά» τρόφιμα που θα σας θεραπεύσουν από τις ημικρανίες, αλλά για το πώς με την αποφυγή κάποιων τροφών θα μπορούσε να μειωθεί η συχνότητα εμφάνισης των ημικρανιών από τις οποίες υποφέρετε.
Ενώ η δίαιτα από μόνη της είναι σπάνια αιτία αυτών των ανυπόφορων πονοκεφάλων, μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνισή τους, μέσω της αλληλεπίδρασης με άλλους ανεξάρτητους παράγοντες. Αυτό που προκαλεί τον πονοκέφαλο σε εσάς μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό από την αιτία πρόκλησης της ημικρανίας της μητέρας σας. Να έχετε υπόψη σας ότι ακόμη και άτομα της ίδιας οικογένειας, που μοιράζονται την ίδια γενετική προδιάθεση για την ημικρανία, τελικά μπορεί να διαφέρουν πολύ ως προς την ένταση, τη συχνότητα και την διάρκεια εμφάνισή της.
Οι συνηθισμένοι διατροφικοί «ύποπτοι», που εντείνουν την πρόκληση της ημικρανίας είναι οι εξής:
Καφεΐνη. Η καφεΐνη είναι ένα συστατικό που μας έχει προβληματίσει. Από πολλούς έχει κατηγορηθεί για πρόκληση ημικρανίας, άλλοι ισχυρίζονται το αντίθετο. Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα; Το πρόβλημα με την καφεΐνη συναντάται στις σχέσεις «εξάρτησης». Όταν ένας οργανισμός είναι συνηθισμένος να λαμβάνει καθημερινά από μία ποσότητα καφεΐνης και πάνω και υπάρξουν ημέρες που δεν θα καταναλώσει την αναμενόμενη ποσότητα, ακόμη και αν μιλάμε για 80mg, τότε τα δυσάρεστα συμπτώματα δεν θα αργήσουν να εμφανιστούν. Δεδομένου ότι η ποσότητα της καφεΐνης ποικίλλει στα ποτά και τα τρόφιμα, όπως η σοκολάτα, το τσάι, ο καφές κλπ, αξίζει να ελέγξετε την καθημερινή χρήση αυτών των προϊόντων.
Παλαιωμένα τυριά και κρέατα. Τα νιτρώδη και τα νιτρικά άλατα που υπάρχουν στο σαλάμι, τα αλλαντικά και τα παλαιωμένα κρέατα και τυριά πιστεύεται ότι προκαλούν ημικρανία. Εκτός από τα συγκεκριμένα συστατικά η αφυδάτωση που μπορούν να προκαλέσουν, λόγω της ποσότητας αλατιού που περιέχουν, είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό που πρέπει να ληφθεί υπόψη.
Αλκοόλ. Δεν είναι τόσο το αλκοόλ που κατηγορείται από την επιστημονική κοινότητα για τις ημικρανίες (όταν λαμβάνεται σε φυσιολογικές ποσότητες), όσο η επιρροή από την κατανάλωσή του που εμφανίζεται την επόμενη μέρα που ο οργανισμός το αποβάλει. Επίσης, πριν βιαστείτε να κατηγορήσετε το κόκκινο κρασί για τους πονοκεφάλους και τις ημικρανίες σας, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι τα στοιχεία που το ενοχοποιούν δεν είναι αρκετά και δεν το διαχωρίζουν ξεκάθαρα από τα υπόλοιπα αλκοολούχα ποτά. Ωστόσο, υπάρχουν εικασίες ότι οι τανίνες, τα θειικά συντηρητικά και άλλες ουσίες που υπάρχουν στο κόκκινο κρασί παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των πονοκεφάλων.
Όξινο γλουταμινικό νάτριο (MSG). Το όξινο γλουταμινικό νάτριο χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφίμων ως βελτιωτικό γεύσης και αρωματισμού των αλεύρων και είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στην Κινέζικη, την Κορεάτικη και την Ιαπωνική κουζίνα. Είναι διεγερτικός νευροδιαβιβαστής και μπορεί να προκαλέσει «επιθετική» ημικρανία. Δεν συναντάται μόνο στα κινέζικα fast food, αλλά και σε πολλά ακόμα προϊόντα που καταναλώνουμε καθημερινά, όπως οι έτοιμες σάλτσες μπάρμπεκιου και οι σάλτσες σαλάτας.
Εσπεριδοειδή. Λόγω υψηλής οξύτητας, τα εσπεριδοειδή, όπως και άλλα τρόφιμα, κατηγορούνται για γαστρικό ερεθισμό και πρόκληση ημικρανίας. Προτιμήστε τα έπειτα από το μεσημεριανό ή το δείπνο σας.
Σοκολάτα. Δεν είναι η σοκολάτα που πυροδοτεί την ημικρανία, όμως η επιλογή φαγητού μπορεί να προηγείται της ημικρανίας. ‘Ίσως να αναζητήσετε σοκολάτα πριν από μια ημικρανία, επειδή η καφεΐνη και τα αντιοξειδωτικά στη σοκολάτα μπορούν να θεραπεύσουν μερικά από τα συμπτώματα της. «Ένοχος» θα μπορούσε, ίσως, να θεωρηθεί η μαύρη σοκολάτα.
Πικάντικα τρόφιμα. Οι πιπεριές τσίλι είναι πιο πιθανό από οποιοδήποτε άλλο είδος πικάντικης τροφής να προκαλέσει ημικρανίες. Μπορούν να αντιδράσουν με ορισμένους υποδοχείς πόνου – που ονομάζονται υποδοχείς TRP – στον εγκέφαλο που μειώνουν το όριο για την ανάπτυξη ημικρανίας.
Τρόφιμα ή ποτά που περιέχουν ασπαρτάμη. Δεν μπορούμε με βεβαιότητα να κατηγορήσουμε την ασπαρτάμη για ημικρανία, όμως έχει παρατηρηθεί ότι αυτοί που είναι ευαίσθητοι στο συγκεκριμένο πρόσθετο θα πρέπει να αποφεύγουν τα τρόφιμα που το περιέχουν – ειδικά τα αναψυκτικά που το χρησιμοποιούν ως γλυκαντικό.
Γενικά, εάν δεν έχετε σοβαρές ενδείξεις ότι κάποιο τρόφιμο σας προκαλεί δυσάρεστα συμπτώματα, μην το αποκλείετε από το διαιτολόγιο σας και μην το ενοχοποιείτε. Κρατήστε ένα ημερολόγιο, στο οποίο θα γράφετε τα τρόφιμα που καταναλώσατε πριν την πρόκληση της ημικρανίας, καθώς και άλλους δυνητικούς παράγοντες. Δεν υπάρχει δίαιτα κατά της ημικρανίας. Εξετάστε τις επιπτώσεις από την κατανάλωση κάποιων τροφίμων μέσω της παρατήρησης.
Τέλος, η μοναδική σύσταση που έχει υπόσταση είναι τα οφέλη της απώλειας βάρους σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα στην ημικρανία και τα συμπτώματά της. Εξετάστηκαν δέκα διαφορετικές μελέτες που περιελάμβαναν συνολικά 473 ασθενείς με ημικρανία. Η ανάλυση των μελετών έδειξε ότι η απώλεια βάρους σχετίζεται με μεγάλη μείωση της συχνότητας, της διάρκειας και του πόνου της ημικρανίας.

Οι τριπτάνες είναι τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται κατά κόρον στη θεραπεία της ημικρανίας. Συνήθως, όμως, οι ασθενείς δεν μπορούν να τα λαμβάνουν για περισσότερο από δύο φορές την εβδομάδα.
Μια ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Βιρτζίνια, λοιπόν, διερευνά ένα νέο τρόπο θεραπείας -και πρόληψης- των κρίσεων της ημικρανίας που δε φέρει αυτόν τον περιορισμό: τη νευροτροποποίηση.
Η νευροτροποποίηση είναι ένας τρόπος χειραγώγησης του κεντρικού συστήματος πόνου, μέσω εφαρμογής ηλεκτρικών ή μαγνητικών παλμών σε συγκεκριμένα νεύρα ή περιοχές του εγκεφάλου.
Στη νέα κλινική δοκιμή υπό την επίβλεψη του νευρολόγου Umer Najib, λοιπόν, η νευροτροποποίηση λαμβάνει το σχήμα μιας συσκευής μεγέθους κινητού τηλεφώνου, η οποία διεγείρει το πνευμονογαστρικό νεύρο.
Ο παραδοσιακός τρόπος διέγερσης του νεύρου αυτού ήταν μια εμφυτευμένη συσκευή, που χρησιμοποιούταν επί πολλά χρόνια σε πάσχοντες από επιληψία. Η νέα τεχνική όμως είναι μη επεμβατική και λειτουργεί διαφορετικά. Εφαρμόζεται στο λαιμό και διεγείρει το πνευμονογαστρικό νεύρο με ένα τρόπο που προκαλεί αλλαγές σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη διαδικασία πρόκλησης της ημικρανίας. Ρυθμίζοντας κατάλληλα αυτές τις περιοχές που σχετίζονται με την ημικρανία, μπορεί να παρέμβει στην εκάστοτε κρίση και, όταν χρησιμοποιείται τρεις φορές τη μέρα κάθε μέρα, ακόμα και να την αποτρέψει.
Μελέτες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σε πειραματόζωα και ιατροαπεικονιστικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι η συσκευή είναι αποτελεσματική στην πρόληψη και την καταπολέμηση των κρίσεων ημικρανίας, με τον Δρ. Najib και τους συνεργάτες του να επιχειρούν πλέον να μάθουν πόσο καλά αποδίδει σε πραγματικούς πάσχοντες από ημικρανία, σε μια εξάμηνη κλινική δοκιμή που έχει ήδη αρχίσει να διενεργείται.
«Η μη επεμβατική νευροτροποποίηση είναι μία μη φαρμακευτική επιλογή με ελάχιστες παρενέργειες και καμία αντίδραση με άλλα φάρμακα που τυχόν λαμβάνει ο ασθενής. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια σε πολλούς πάσχοντες, εκεί όπου φάρμακα όπως οι τριπτάνες δεν επιτρέπονται, π.χ. σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο ή εγκεφαλικό επεισόδιο», εξηγεί ο Δρ. Najib.
Ο ίδιος και οι συνεργάτες του σκοπεύουν να μελετήσουν ακόμα μία συσκευή νευροτροποποίησης, η οποία θα μπορεί να σταματήσει τις κρίσεις ημικρανίας αφού έχουν κάνει την εμφάνισή τους.

Αν και είναι διαθέσιμες αρκετές προφυλακτικές αγωγές, το μεγάλο «στοίχημα» είναι η επιλογή του κατάλληλου θεραπευτικού παράγοντα, συνεκτιμώντας την αποτελεσματικότητα, τις παρενέργειες, τις αντενδείξεις, το κόστος και φυσικά τη συμμόρφωση του ασθενή

Η ημικρανία είναι τόσο παλιά όσο και ο άνθρωπος, αφού υπάρχουν σαφείς περιγραφές της από τον Ιπποκράτη. Γι’ αυτό και ίσως έχουμε συμβιβαστεί με την ύπαρξή της στις ζωές μας, παραγνωρίζοντας συχνά τις αρνητικές επιπτώσεις στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή των ασθενών.
Στην Ελλάδα, η ημικρανία αφορά σε περίπου 1,2 εκατομμύρια ενήλικες με τους περισσότερους εξ αυτών να έχουν διαγνωστεί με καθυστέρηση, περιφερόμενοι επί χρόνια από γιατρό σε γιατρό, μέχρι να καταλήξουν στον νευρολόγο.
Επί χρόνια δε η ίδια η ιατρική κοινότητα δεν είχε δώσει την απαραίτητη προσοχή στην ημικρανία, χαρακτηρίζοντας την απλά ως έναν «δυνατό πονοκέφαλο». Ωστόσο, η ημικρανία είναι πια μια επιστημονικά τεκμηριωμένη σοβαρή νευρολογική διαταραχή που αποτελεί τη 2η αιτία αναπηρίας, παγκοσμίως, λόγω της προσωπικής και κοινωνικής επιβάρυνσης που προκαλεί στον ασθενή.
«Η ημικρανία, όπως λέει και το όνομά της εκδηλώνεται με ισχυρό πονοκέφαλο συνήθως στο ένα μέρος του κρανίου και εμφανίζεται με διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες, απ’ ότι στους άνδρες. Το συνηθέστερο λάθος που κάνει ο μέσος άνθρωπος είναι ότι νομίζει πως θα περάσει ο “ισχυρός πονοκέφαλος” από μόνος του. Αλλά δυστυχώς όταν η ημικρανία αφεθεί χωρίς συστηματική θεραπεία μπορεί να διαρκέσει για ημέρες και να καταστήσει τον ασθενή δυσλειτουργικό στην καθημερινότητά του, μη μπορώντας να διεκπεραιώσει απλά πράγματα, όπως το να πάει στην εργασία του ή να κάνει τις δουλειές του νοικοκυριού»,ο Andrej Fabjan, MD, PhD, Νευρολόγος στο Τμήμα Αγγειακής Νευρολογίας και Εντατικής Θεραπείας της Μονάδας Εγκεφαλικών Επεισοδίων του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Λιουμπλιάνα.

Ο Andrej Fabjan, MD, PhD, Νευρολόγος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λιουμπλιάνα

Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με οικονομικοτεχνική μελέτη, η συνολική οικονομική επιβάρυνση της ημικρανίας στην Ελλάδα για το 2017 εκτιμήθηκε σε περίπου μισό δισεκατομμύριο ευρώ, ενώ το 1/3 του συνολικού κόστους της ημικρανίας, δηλαδή 145 εκατομμύρια ευρώ, οφείλεται στην απώλεια παραγωγικότητας των ασθενών εξαιτίας μειωμένης απόδοσης στην εργασία τους. Το άμεσο ιατρικό κόστος (δηλαδή το κόστος της ιατρικής περίθαλψης και το κόστος της φαρμακευτικής αγωγής) ανέρχεται στα 302 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων το 74% αφορά κυρίως στις συχνές επισκέψεις των ασθενών σε γιατρούς, τακτικά εξωτερικά ιατρεία και Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών. Τέλος, υπογραμμίζεται ότι το 83% του άμεσου ιατρικού κόστους βαρύνει τον ίδιο τον ασθενή.
Ο Δρ. Fabjan παρουσιάζοντας τις νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις στην αντιμετώπιση της ημικρανίας στο πλαίσιο του Τοπικού Προγράμματος Εκπαίδευσης στη Βιοτεχνολογία (Regional BioCamp), που διεξήχθη για ένατη συνεχή χρονιά στην πρωτεύουσα της Σλοβενίας, αναφέρθηκε στη λεγόμενη «προφυλακτική αγωγή» που έχουν πλέον στην θεραπευτική τους φαρέτρα οι νευρολόγοι.
«Εν αντιθέσει με τις θεραπευτικές πρακτικές του παρελθόντος που είχαν ως στόχο την καταστολή ενός επεισοδίου ημικρανίας, είτε στα αρχικά του στάδια, είτε κατά την οξεία φάση του, σήμερα με την καλύτερη γνώση του παθοφυσιολογικό μηχανισμό της ημικρανίας έχουμε στη διάθεσή μας τις λεγόμενες προφυλακτικές θεραπείες που στόχο έχουν να μειώσουν τη συχνότητα, τη σοβαρότητα και τη διάρκεια μιας κρίσης ημικρανίας. Απώτερος στόχος φυσικά της προφυλακτικής αγωγής είναι να αυξήσει την ανταπόκριση του ασθενή στην αγωγή για την οξεία ημικρανία και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του. Βέβαια, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η προφυλακτική θεραπεία της ημικρανίας δεν οδηγεί και στην ίαση καθώς οι περισσότεροι ασθενείς χρειάζεται να πάρουν φάρμακα για την διαχείριση μιας κρίσης», σημειώνει ο Δρ. Fabjan.
Και προσθέτει ότι, «η προφυλακτική θεραπεία δεν είναι πανάκεια για όλους τους πάσχοντες από ημικρανία. Αφορά ασθενείς που έχουν πάνω από τρία επεισόδια ανά μήνα ή τουλάχιστον οκτώ ημέρες με ημικρανία μηνιαίως, καθώς και όσους ενώ λαμβάνουν την σωστή αγωγή για την αντιμετώπιση του επεισοδίου εξακολουθούν να βιώνουν εξουθενωτικό πόνο ή έχουν αντενδείξεις σε φάρμακα που χορηγούνται στην οξεία φάση του επεισοδίου».
Προφυλακτική θεραπεία
Για την πρόληψη της ημικρανίας είναι διαθέσιμες αρκετές προφυλακτικές αγωγές και το μεγάλο «στοίχημα» των νευρολόγων είναι η επιλογή του κατάλληλου θεραπευτικού παράγοντα, συνεκτιμώντας την αποτελεσματικότητα, τις παρενέργειες, τις αντενδείξεις, το κόστος και φυσικά τη συμμόρφωση του ασθενή.
«Σε ότι αφορά τις προφυλακτικές θεραπείες έχουμε στη διάθεσή μας τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, β-αναστολείς, αναστολείς διαύλου ασβεστίου, αντιεπιληπτικά και ανταγωνιστές του CGRP. Η τελευταία αυτή θεραπευτική κατηγορία, είναι απόρροια της διαπίστωσης ότι, η ημικρανία είναι μια πολύ διαδεδομένη νευροαγγειακή διαταραχή που μπορεί να προκληθεί από την έγχυση του πεπτιδίου που σχετίζεται με το γονίδιο της καλσιτονίνης. Το CGRP, είναι ένα νευροπεπτίδιο που απελευθερώνεται από τα ενεργοποιημένα τρίδυμα αισθητηριακά νεύρα, προκαλεί διαστολή των ενδο-κρανιακών και εξω-κρανιακών αιμοφόρων αγγείων, ενώ διαμορφώνει κεντρικά και την αγγειακή φλεγμονή. Σε αυτό το πλαίσιο έχει ειπωθεί ότι, το CGRP παίζει σημαντικό ρόλο στην παθοφυσιολογία της ημικρανίας και ότι η εμπλοκή των υποδοχέων του μπορεί να εμποδίσει την εκδήλωση της ημικρανίας. Μάλιστα, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων αλλά και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχουν εγκρίνει εδώ και έναν χρόνο περίπου, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα, την ερενουμάμπη, που προλαμβάνει την ημικρανία μπλοκάροντας τον υποδοχέα του CGRP», εξηγεί ο ειδικός.
Σύμφωνα με τον Δρ. Andrej Fabjan τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα δημοσιευμένων κλινικών μελετών τεκμηριώνουν ότι η ερενουμάμπη είναι αποτελεσματική σε ασθενείς με χρόνια ημικρανία τόσο λόγω του μηχανισμού δράσης του μονοκλωνικού αντισώματος αλλά και λόγω της υψηλής συμμόρφωσης των πασχόντων. «Κάνουν την υποδόρια έγχυση μια φορά τον μήνα και έπειτα οι ασθενείς είναι ελεύθεροι να συνεχίσουν τη ζωή τους χωρίς να ανησυχούν αν ξέχασαν να πάρουν κάποια δόση, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των από του στόματος χορηγούμενων θεραπευτικών σχημάτων. Αλλά κι εμείς οι γιατροί είμαστε βέβαιοι ότι ο ασθενής θα κάνει σωστά τη θεραπεία, αφού η ερενουμάμπη διατίθεται σε προ-γεμισμένη πένα, όπως αυτές της ινσουλίνης, κι έτσι δεν τίθεται ζήτημα υπό- ή υπέρ-δοσολογίας», λέει.
Και καταλήγει αναφέροντας ότι, «μελέτη του Γερμανικού Ινστιτούτου Για την Ποιότητα και την Αποδοτικότητα στη Φροντίδα Υγείας (IQWiG) που δημοσιοποιήθηκε νωρίτερα φέτος τεκμηριώνει ότι η ερενουμάμπη μπορεί να μειώσει το φορτίο της νόσου σε εκείνους τους ασθενείς που έχουν αποτύχει να αποκομίσουν οφέλη από άλλες προφυλακτικές θεραπείες. Στην έρευνα αξιολογήθηκαν δεδομένα από 193 ασθενείς που για 12 εβδομάδες έλαβαν υποδόρια ερενουμάμπη, μια φορά τον μήνα ή εικονική θεραπεία. Οι ασθενείς είχαν ημικρανία από τέσσερις έως 14 ημέρες τον μήνα (επεισοδιακή ημικρανία), ενώ οι πάσχοντες από χρόνια ημικρανία είχαν οξεία κεφαλαλγία τουλάχιστον 15 ημέρες κάθε μήνα. Εν τέλει, περισσότεροι ασθενείς που πήραν ερενουμάμπη, συγκριτικά με την ομάδα σύγκρισης, είχαν 50% ή και μεγαλύτερη μείωση στον αριθμό των ημερών με οξεία κεφαλαλγία. Το ίδιο ίσχυε και στην περίπτωση των επεισοδίων ημικρανίας».