ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ !!!

 

Τα «πάντα» είναι στο µυαλό µας

Mπορεί να εφεύρει θεωρίες, να κατασκευάσει διαστηµόπλοια, να ισορροπήσει σε τεντωµένο σχοινί, να συνθέσει µουσική. Είναι «αυτός» που µας δίνει τη συνείδηση τού ποιοι είµαστε. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνιστά ό,τι πιο πολύπλοκο υπάρχει στο σύµπαν και, ταυτόχρονα, τη µεγαλύτερη πρόκληση για να τον γνωρίσουµε.

Για εκατοντάδες χρόνια, ο άνθρωπος προσπαθεί να κατανοήσει αυτό το µοναδικό σύστηµα πληροφοριών και δεξιοτήτων που αποκαλούµε εγκέφαλο και που, εξαιτίας του, προσδιοριζόµαστε ως έµφρονες. Αυτό το έξοχο εργαλείο του hommo sapiens –sapiens, είναι το αποτέλεσµα µιας εξελικτικής πορείας 500 εκατοµµυρίων ετών, κάτι σαν ένα θαυµαστό επίτευγµα της φύσης, που έχει τη δυνατότητα να σκέπτεται µε 60 χιλιόµετρα την ώρα!

Και αν ακόµη και σήµερα κάποιοι συνάνθρωποί µας ενδεχοµένως …πιθηκίζουν µε ποικίλους τρόπους -δικαιώνοντας τον Δαρβίνο- η αλήθεια είναι, πως η κοινή µοίρα που είχαµε µε τους ανθρωποειδείς πιθήκους άλλαξε, όταν ο εγκέφαλός µας ξεπέρασε τα 770 κυβικά εκατοστά. Και όταν, πριν δύο µε τέσσερα εκατοµµύρια χρόνια στην Αιθιοπία, κάποιος µακρινός προπάππους µας τόλµησε να περπατήσει όρθιος. Αυτό ήταν το Big Bang του ανθρώπινου είδους. Χάρη στην όρθια στάση, ο εγκέφαλος αναπτύχθηκε κι έτσι η «δικτατορία» των γονιδίων -που επιβάλλει στους διάφορους ζωντανούς οργανισµούς συγκεκριµένες λειτουργίες και χαρακτηριστικά – ανετράπη. Τη θέση της πήρε µια εντελώς καινούργια, που αύξησε τον όγκο του ανθρώπινου εγκεφάλου στα 900 κυβικά εκατοστά και µας διαφοροποίησε οριστικά από τα υπόλοιπα είδη.

Όµως, το ανθρώπινο µυαλό δεν έπαψε ποτέ να εξελίσσεται. Απόδειξη, ότι τα τελευταία 2 εκατοµµύρια χρόνια, ο εγκέφαλός µας τριπλασιάστηκε σε όγκο.

Και έπεται συνέχεια…

Τα 7 «µυστήρια» του εγκεφάλου

Αν όµως η νόηση ήταν αποκλειστικά και µόνο συνάρτηση του µικρού ή µεγάλου µεγέθους του µυαλού, τότε οι ελέφαντες θα ήταν ιδιοφυΐες και οι φάλαινες θα σχεδίαζαν ταξίδια στο διάστηµα. Αυτό που κάνει τη διαφορά, δεν είναι µόνο το µέγεθος, αλλά και η εσωτερική δοµή και λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Σύµφωνα µε το Νευρολόγο, κ. Κωνσταντίνο Xρ. Σπίγγο και τον καθηγητή Μοριακής Βιολογίας Πανεπιστήµιου Νταίητον Η.Π.Α -Διευθυντή στο Κέντρο Αναγέννησης Ιστών και Βιολογικής Μηχανικής, Δρα Παναγιώτη Τσώνη,οι εγκεφαλικές λειτουργίες που «εκτόξευσαν» τον άνθρωπο από τη λάσπη στα αστέρια, παραµένουν έως ένα σηµείο, µυστηριώδεις.

1. Αποθήκευση πληροφοριών: Φαίνεται πως κωδικοποιούνται µε τη µορφή ηλεκτρικών σηµάτων της τάξης χιλιοστών του Volt. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ικανός να αποθηκεύσει αµέτρητες πληροφορίες, τόσες που ακόµα οι επιστηµονικοί υπολογισµοί αδυνατούν να προσδιορίσουν. Όµως, η λειτουργία της µνήµης είναι πεπερασµένη. Επιπλέον, εξαρτάται από το επίπεδο συγκέντρωσής µας. Όσο πιο σύνθετος είναι ο κόσµος στον οποίο ζούµε και όσο πιο «ρουτινιάρικη» γίνεται η καθηµερινότητα, το αποτέλεσµα είναι οι πληροφορίες να µην αποθηκεύονται αποτελεσµατικά, οπότε να «ξεχνάµε». Ο µηχανισµός της κωδικοποίησης των πληροφοριών και η συγκρότηση της µνήµης, αποτελούν ωστόσο ένα από τα µεγαλύτερα και αναπάντητα ερωτήµατα για το πελώριο σύµπαν του µυαλού.
2. Περί Ευφυΐας: Η ικανότητα για καλύτερες νοητικές επιδόσεις σε συγκεκριµένες δοκιµασίες, δηλαδή η ευφυΐα, δεν µπορεί να εξηγηθεί προς το παρόν από έναν και µόνο µηχανισµό ή µια µόνο νευρολογική περιοχή του εγκεφάλου. Έτσι, πολλοί υποστηρίζουν πως η ποσοτικοποίησή της, µέσω του δείκτη νοηµοσύνης (ΙQ) και οι δοκιµασίες µέτρησής της, είναι αλληλένδετες µε την εποχή και τον κόσµο που έχουµε δηµιουργήσει και δεν αντιπροσωπεύουν κάποια βιολογική διαφορά µεταξύ των ατόµων. Με άλλα λόγια, λένε ότι το IQ µετρά αυτό που εµείς θα ζητήσουµε να µετρήσει. Σίγουρα ένα υψηλό IQ, όπως αυτό µετριέται σήµερα, εξασφαλίζει καλύτερη προσαρµοστικότητα του ατόµου στο περιβάλλον -έστω και µε υποκειµενικά κριτήρια. Το λάθος είναι να θεωρείται a priori, ότι το IQ καθορίζεται βιολογικά στον άνθρωπο.
3. Η αντίληψη του χρόνου: Ένα απλό παράδειγµα για το πώς το µυαλό παίζει παιχνίδια µε τη διάσταση του χρόνου, είναι να κοιτάξετε στον καθρέφτη το αριστερό σας µάτι και µετά να µεταφέρετε το βλέµµα σας στο δεξί. Το «παράδοξο» είναι, ότι ενώ εσείς δεν βλέπετε τα µάτια σας να κινούνται, η πραγµατικότητα φαίνεται σαν να µεταβαίνει από τη µια οπτική στην επόµενη, στιγµιαία. Αυτό είναι το τρικ. Ο χρόνος δεν γίνεται άµεσα αντιληπτός από τον εγκέφαλο, σε αντίθεση µε τις τρεις διαστάσεις στο χώρο, για τις οποίες διατηρεί µια αρκετά καλή ενηµερότητα. Γιατί συµβαίνει αυτό; Δεν το γνωρίζουµε. Το αποτέλεσµα είναι, η αίσθηση του χρόνου για τον καθένα από εµάς, να είναι υποκειµενική και συχνά απατηλή. Μια έξοχη δικαιολογία, αν αργείτε συστηµατικά στα ραντεβού σας…
4. Τι είναι η συνείδηση; Πρόκειται για το «Ιερό Δισκοπότηρο» της Νευροεπιστήµης στις µέρες µας. Αφορά στη συναίσθηση του ποιοι είµαστε, την προσωποποίηση των συναισθηµάτων µας και την ικανότητα να αναγνωρίζουµε τον εαυτό µας και τους γύρω µας. Ήδη 2500 χρόνια πριν, ο Αλκµαίων ο Κροτωνιάτης, θεωρούσε ότι η συνθετική και συντονιστική λειτουργία του εγκεφάλου, αποτελούσε διακριτικό γνώρισµα του ανθρώπου από τα άλλα ζώα. Η συνείδηση είναι ένα ενδεχοµένως άχρηστο- από εξελικτική άποψη- βίωµα. Διότι υπάρχει πάντα εκ του αποτελέσµατος µιας νοητικής λειτουργίας, π.χ. συνείδηση µιας παρόρµησής µας. Με την ευρύτερη αυτή έννοια, µπορεί να συνιστά µια ειδικού τύπου ανάµνηση. Οι επιστήµονες πάντως, συνεχίζουν να αναζητούν συγκεκριµένες περιοχές που ενεργοποιούνται στον εγκέφαλο και αντιστοιχούν στον µηχανισµό της συνείδησης.
5. Τα συναισθήµατα: Μπορεί να τα τοποθετούµε συµβολικά στη θέση της καρδιάς, όµως στον εγκέφαλο έχουν το αρχηγείο τους. Σε αντίθεση µε το βίωµα, όπου οι ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες-οµιλία, πράξη, σχεδιασµός, υπολογισµοί- ελέγχονται από τη βούλησή µας, το συναίσθηµα φαίνεται ότι είναι ανεξέλεγκτο και ότι αναδύεται χωρίς συνειδητή προσπάθεια, ή κάποιες φορές, ίσως και ενάντια σε αυτήν. Είναι πιθανό, η χηµική ισορροπία να ευθύνεται για τα διάφορα συναισθήµατά µας. Όπως και µε τη συνείδηση, ο µηχανισµός των συναισθηµάτων ανήκει στα δύσκολα προβλήµατα της επιστήµης.
6. Ύπνος και όνειρα: Κι όµως. Περνάµε το 1/3 του χρόνου µας στον «παράξενο» κόσµο του ύπνου. Ο ύπνος συνιστά µια ενεργητική δραστηριότητα για τον εγκέφαλο, ο οποίος δεν περνάει από το «On» στο «Off», όπως σβήνει η τηλεόραση. Όσο κοιµόµαστε, µένει ξύπνιος και συνεχίζει να εργάζεται συγκροτηµένα, µε σκοπό να αναπληρώσει τα µεταβολικά αποθέµατά του και να οργανώσει σε αναµνήσεις τις εµπειρίες που αποκτήσαµε σε εγρήγορση. Τα όνειρα είναι, σύµφωνα µε τον Freud, η «βασιλική λεωφόρος προς το ασυνείδητο». Αποθηκεύονται µε ανάλογους µηχανισµούς, όπως οι κανονικές µνήµες. Σε τι χρησιµεύουν όµως τέτοιες µνήµες, που ούτε αναγκαίες είναι, αλλά ούτε προέρχονται κι από χρήσιµες εµπειρίες; Προς το παρόν, δεν υπάρχει θεωρία που να εξηγεί το φαινόµενο ικανοποιητικά.
7. Πού οφείλεται το déjà -vu: Μπαίνετε για πρώτη φορά σε έναν χώρο ή µιλάτε µε κάποιον και ξαφνικά –παρ’ ότι αντιλαµβάνεστε ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατον- έχετε την αίσθηση πως το έχετε ξαναζήσει. Δεν πρόκειται για κάτι το µεταφυσικό, αλλά για το φαινόµενο του déjà - vu ή αλλιώς του «ήδη βιωθέν». Μια ερµηνεία του φαινοµένου είναι, πως αν µια εµπειρία φτάσει στο ένα ηµισφαίριο του εγκεφάλου ελάχιστα νωρίτερα από ότι στο άλλο, µπορεί να αποτυπώσει µια ανάµνηση, η οποία και προκαλεί το déjà vu από το δεύτερο. Έτσι, οι επιστήµονες υποψιάζονται πως το déjà- vu προέρχεται από τον ανταγωνισµό µεταξύ των δύο ηµισφαιρίων του εγκεφάλου.