Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι μια νόσος που ταλαιπωρεί πολύ τους πάσχοντες και διαταράσσει σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα ζωής τους.
Βήμα - βήμα τον μηχανισμό της ανοσολογικής αντίδρασης των πασχόντων από ευερέθιστο έντερο αναλύουν οι ερευνητές, που πιστεύουν ότι το μπλοκάρισμα της ισταμίνης μπορεί να δώσει λύση στους πάσχοντες
Οι ερευνητές του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Έρευνας KU Leuven έχουν αναγνωρίσει τον βιολογικό μηχανισμό που εξηγεί γιατί ορισμένοι άνρθωποι πονούν στην κοιλιά μετά την κατανάλωση συγκεκριμένων φαγητών. Πρόκειται για το χαρακτηριστικό σύμπτωμα του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου που ταλαιπωρεί περίπου το 20% του πληθυσμού. Τα ευρήματα της έρευνας που δημοσιεύθηκε στο Nature θεωρείται ότι θα οδηγήσουν στο σχεδιασμό πιο αποτελεσματικών θεραπειών του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου και άλλων τροφικών δυσανεξιών.
Το γεγονός ότι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου δεν σχετίζεται με αλλεργική αντίδραση χρησιμοποιείται συχνά σαν επιχείρημα ότι πρόκειται για μια κατά φαντασίαν ενόχληση του ασθενούς χωρίς ουσιαστική υποκείμενη παθολογία. Με τα νέα δεδομένα ωστόσο καθίσταται σαφές ότι πρόκειται για μια πραγματική νόσο, σύμφωνα με τον καθηγητή γαστρεντερολογίας Guy Boeckxstaens του Πανεπιστημίου KU Leuven.
Η ερευνητική ομάδα του καθηγητή Boeckxstaens βάσει εργαστηριακών πειραμάτων, αλλά και κλινικών μελετών αποκάλυψε ένα μηχανισμό, κομβικό ρόλο στον οποίο έχει η ισταμίνη, βάσει του οποίου συγκεκριμένα φαγητά συσχετίζονται με την ενεργοποίηση των μαστικών κυττάρων που απελευθερώνουν ισταμίνη και συνακόλουθα προκαλούν πόνο και ενοχλησεις.
Οι ερευνητές βασίστηκαν στο γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αναφέρουν έναρξη των συμπτωμάτων τους μετά από μια γαστρεντερολογική ενόχληση, όπως μια τροφική δηλητηρίαση. Ξεκίνησαν λοιπόν με την διαπίστωση ότι μια λοίμωξη με ένα συγκεκριμένο τρόφιμο βρίσκεται στον πεπτικό σωλήνα , ενδεχομένως να ευαισθητοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα σε αυτό το τρόφιμο.
Οι ερευνητές μόλυναν τα ποντίκια με ένα βακτήριο στομάχου και ταυτόχρονα τους παρείχαν ωοαλβουμίνη (η κύρια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο ασπράδι αυγού, αποτελώντας περίπου το 55% της συνολικής πρωτεΐνης) που χρησιμοποιείται συνήθως σε πειράματα ως πρότυπο τροφικού αντιγόνου. Αντιγόνο είναι οποιοδήποτε μόριο προκαλεί ανοσοαπόκριση. Μόλις υποχώρησε η λοίμωξη, στα ποντίκια δόθηκε ξανά ωοαλβουμίνη, για να διαπιστωθεί αν το ανοσοποιητικό τους σύστημα είχε ευαισθητοποιηθεί σε αυτή. Πράγματι η ωοαλβουμίνη από μόνη της προκάλεσε ενεργοποίηση των μαστοκυττάρων, απελευθέρωση ισταμίνης και πεπτική δυσανεξία με αυξημένο κοιλιακό άλγος. Αυτό δεν συνέβη σε ποντίκια που δεν είχαν μολυνθεί και έλαβαν ωοαλβουμίνη.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές ανέλυσαν βήμα βήμα τη σειρά της ανοσοαπόκρισης που συνέδεσε την πέψη της ωοαλβουμίνης με την ενεργοποίηση των μαστοκυττάρων. Σημαντικά, αυτή η ανοσοαπόκριση εμφανίστηκε μόνο στο τμήμα του εντέρου που είχε μολυνθεί από τα βακτήρια. Δεν παρήχθηκαν δηλάδή γενικότερα συμπτώματα τροφικής αλλεργίας.
Ο καθηγητής Boeckxstaens πιστεύει ότι τα ευρήματά τους υποδεικνύουν την ύπαρξη ενός φάσματος τροφικά συσχετιζόμενων ανοσολογικών απαντήσεων, στο ένα άκρο του οποίου υπάρχει η εντοπισμένη αντίδραση σε ένα τροφικο αντιγόνο όπως στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ενώ στο άλλο άκρο βρίσκεται η γενικευμένη αλλεργική αντίδραση με αντίκτυπο στην αναπνοή, την αρτηριακή πίεση και ούτω καθεξής.
Οι ερευνητές εξέτασαν στη συνέχεια αν άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αντέδρασαν με τον ίδιο τρόπο. Όταν τα τροφικά αντιγόνα που σχετίζονται με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (γλουτένη, σιτάρι, σόγια και αγελαδινό γάλα) εγχύθηκαν στο εντερικό τοίχωμα δώδεκα ασθενών με ευερέθιστο έντερο, παρήγαγαν εντοπισμένες ανοσολογικές αντιδράσεις παρόμοιες με αυτές που παρατηρήθηκαν στα ποντίκια. Δεν παρατηρήθηκε ανάλογη αντίδραση σε υγιείς εθελοντές.
Ο σχετικά μικρός αριθμός ατόμων της έρευνας καθιστά σαφές ότι χρειάζονται περαιτέρω έρευνες, αλλά φαίνεται σημαντικός όταν εξεταστεί παράλληλα με την προηγούμενη κλινική δοκιμή της ίδιας ερευνητικής ομάδας που έδειξε βελτίωση κατά τη θεραπεία με αντιισταμινικά ασθενών με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. «Η τρέχουσα έρευνα αποτελεί περαιτέρω απόδειξη ότι ο μηχανισμός που εντοπίσαμε έχει κλινική σημασία» επισημαίνει ο καθηγητής Boeckxstaens.
Ήδη δρομολογείται μια ευρύτερη κλινική δοκιμή της αντιισταμινικής θεραπείας.«Αλλά η γνώση του μηχανισμού που οδηγεί στην ενεργοποίηση των μαστοκυττάρων είναι ζωτικής σημασίας και θα οδηγήσει σε νέες θεραπείες για αυτούς τους ασθενείς» υποστηρίζει ο καθηγητής Boeckxstaens και συνεχίζει «Τα μαστοκύτταρα απελευθερώνουν πολύ περισσότερα συστατικά και όχι μόνο ισταμίνη, οπότε αν μπορεί να αποκλειστεί η ενεργοποίηση αυτών των κυττάρων, πιστεύω ότι θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική η θεραπεία».
Το Σύνδρομο του Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ) ή irritable bowel syndrome (IBS) ή σπαστική κολίτιδα (μη δόκιμος όρος, διότι το σύνδρομο δεν περιλαμβάνει την εμφάνιση φλεγμονής) είναι μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που χαρακτηρίζεται από χρόνιο κοιλιακό άλγος με υφέσεις και εξάρσεις, μετεωρισμό κοιλίας και δυσφορία καθώς και από αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου.
Σε κάποιες περιπτώσεις τα συμπτώματα υφίενται μετά την κένωση. Μπορεί να εμφανισθεί υπό τη μορφή διάρροιας IBS-D ή δυσκοιλιότητας IBS-C, ή με εναλλαγή αυτών IBS-A. Το ΣΕΕ δύναται να παρουσιασθεί έπειτα από μία λοίμωξη ή μία στρεσογόνο κατάσταση.
Αιτίες εμφάνισης του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου
Η ακριβής αιτία του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου παραμένει άγνωστη. Η επικρατέστερη θεωρία υποστηρίζει ότι το Σύνδρομο οφείλεται σε διαταραχή στο κύκλωμα εγκέφαλος – γαστρεντερικός σωλήνας, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να υπάρχουν μεταβολές της μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου και του ανοσοποιητικού συστήματος.
Διάγνωση του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου
Τα διαγνωστικά κριτήρια συμπτωμάτων για το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου, κατά την Παγκόσμια Γαστρεντερολογική Εταιρεία και όπως αυτά καθορίζονται από τα κριτήρια Ρώμης IV, είναι: Τουλάχιστον 3 μήνες, διαρκή ή επαναλαμβανόμενα συμπτώματα όπως κοιλιακός πόνος ή κοιλιακή διάταση και δυσφορία τα οποία:
- ανακουφίζονται με την αφόδευση
- ή/και συσχετίζονται με μεταβολή στη συχνότητα αφόδευσης
- ή/και συσχετίζονται με μεταβολή στη σύσταση των κοπράνων
Για διευκρινιστικούς λόγους ως μεταβολή των κενώσεων από διάρροια έως δυσκοιλιότητα μπορεί να οριστούν οι περισσότερες από 3 κενώσεις ημερησίως έως και οι λιγότερες από 3 κενώσεις την εβδομάδα αντίστοιχα.
Η διάγνωση του τίθεται εξ αποκλεισμού όλων των άλλων οργανικών παθήσεων. Αυτές αφορούν ποικίλες καταστάσεις που μπορούν να υποδυθούν το ΣΕΕ, όπως κοιλιοκάκη (δυσανεξία γλουτένης), δυσανεξία λακτόζης, δυσαπορρόφηση φρουκτόζης, μικροβιακές και ιογενείς λοιμώξεις, παρασιτικές λοιμώξεις όπως η λαμβλίαση, ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, χρόνια λειτουργική δυσκοιλιότητα και χρόνιο λειτουργικό κοιλιακό άλγος.
Γι’ αυτό και ο ενδελεχής κλινικός και παρακλινικός έλεγχος είναι απαραίτητος, αφού στο ΣΕΕ οι συνήθεις ιατρικές εξετάσεις είναι φυσιολογικές.
Κολονοσκόπηση
Η κολονοσκόπηση παίζει τον κυρίαρχο ρόλο αποκλείοντας όλες σχεδόν τις οργανικές παθήσεις συμπεριλαμβανομένης της μικροσκοπικής κολίτιδας η διάγνωση της οποίας είναι ιστολογική και τίθεται μετά τη λήψη βιοψιών από το παχύ έντερο. Η θεραπευτική αντιμετώπιση στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και περιλαμβάνει αλλαγές στο διαιτολόγιο του ασθενούς (δίαιτα FODMAP), αλλαγές στον τρόπο ζωής, καθώς και φαρμακευτική αγωγή και ψυχολογική υποστήριξη. Η σωστή ενημέρωση του ασθενούς καθώς και η επικοινωνία με τον γιατρό παίζουν σημαντικό ρόλο.
Mελέτες στη Μεγάλη Βρετανία, στις ΗΠΑ, Γαλλία, Νέα Ζηλανδία, Κίνα και από όλο τον κόσμο δείχνουν ότι το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου παρουσιάζεται σε ποσοστό 11-20% των ενηλίκων, ιδιαίτερα των γυναικών.
Επίσης, καταδεικνύουν ότι δεν είναι επικίνδυνο για τη ζωή του ασθενούς καθώς δεν εξελίσσεται σε κάποια μορφή κακοήθειας ή άλλης εντερικής πάθησης. Παρόλα αυτά όντας αίτιο χρόνιου πόνου, κόπωσης και άλλων συμπτωμάτων οδηγεί σε απουσίες από το χώρο εργασίας (2η αιτία μετά το κρυολόγημα) και χαμένες εργατοώρες που το καθιστούν μια αρκετά «δαπανηρή» νόσο. Επιπλέον διαταράσσει σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα ζωής του ασθενούς και επηρεάζει τις κοινωνικές του δραστηριότητες. Γι’ αυτό αξίζει της ιατρικής και κοινωνικής φροντίδας μας καθώς και της διαρκούς ενημέρωσης του πληθυσμού.
Το Σύνδρομο του Ευερέθιστου Εντέρου είναι μία νόσος που μας ταλαιπωρεί αλλά δεν μας απειλεί.
Ο κ. Γεώργιος Καλλιμάνης είναι Γαστρεντερολόγος, Διευθυντής της Β’ Γαστρεντερολογικής Κλινικής
Δεν υπάρχουν σχόλια: