Οι διαταραχές του ύπνου συνδέονται με καρδιαγγειακά νοσήματα, παχυσαρκία, διαβήτη, κατάθλιψη

Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια Έλληνες ταλαιπωρούνται από διαταραχές ύπνου, ενώ, σε πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περίπου ένας στους τρεις ενήλικες ανέφερε ότι αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα.
Το φαινόμενο καταγράφεται πιο συχνά στις γυναίκες, ενώ οι ηλικιωμένοι άνω των 65 χρόνων αναφέρεται ότι πάσχουν από αϋπνία σε ποσοστό, που προσεγγίζει το 50%.
Η αϋπνία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα και διαβήτη και οι διαταραχές του ύπνου μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη μνήμη, τη μάθηση, το καρδιαγγειακό, το ανοσοποιητικό, το νευρικό σύστημα, ακόμη και στην κοινωνική συμπεριφορά. Επιπλέον, τα άτομα που πάσχουν από αϋπνία, για περισσότερο από έναν χρόνο, έχουν 40 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν κατάθλιψη. Η απώλεια έστω και μισής ώρας ύπνου κάθε βράδυ μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εκδηλώσεως παχυσαρκίας και διαβήτη. Όσοι κοιμούνται τις εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας μισή ώρα λιγότερη απ’ όση χρειάζεται ο οργανισμός τους, έχουν κατά 72% περισσότερες πιθανότητες να παχύνουν και να εκδηλώσουν νοσήματα που σχετίζονται με τα περιττά κιλά. Όταν, δε, η απώλεια του ύπνου συμβαίνει επί 6 συναπτούς μήνες, τότε αυξάνεται σημαντικά η αντοχή του οργανισμού τους στην ινσουλίνη, δηλαδή εισέρχονται σε μία προδιαβητική κατάσταση που αυξάνει τις πιθανότητές τους να εκδηλώσουν κάποια στιγμή διαβήτη τύπου 2.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, έχει θεσπίσει την τρίτη Παρασκευή του Μαρτίου, ως την Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου, στο πλαίσιο της προσπάθειας ευαισθητοποίησης, τόσο του κοινού, όσο και των γιατρών και των άλλων επαγγελματιών υγείας, για τη σημασία του επαρκούς, σε ποσότητα και ικανοποιητικής ποιότητας, ύπνου. 

Ένας καλός ύπνος είναι αναζωογονητικός και τονώνει τον οργανισμό μας. Είναι προτιμότερο λοιπόν να θυσιάσετε μια βραδινή έξοδο και να προσφέρετε στον εαυτό σας μια νύκτα χαλάρωσης. Η σύσταση ότι χρειαζόμαστε οκτώ ώρες ύπνου τη νύχτα ώστε να λειτουργούμε σωστά τις υπόλοιπες ώρες δεν ισχύει για όλους. Γενικά, εάν ξυπνάτε και αισθάνεστε ανανεωμένος και δεν νιώθετε νύστα κατά τη διάρκεια της ημέρας, ο ύπνος σας είναι επαρκής. Τα μωρά, οι ηλικιωμένοι και οι έγκυες, ενδέχεται να χρειάζονται περισσότερο ύπνο από το μέσο όρο.

Ο ύπνος είναι μία σημαντική, φυσιολογική διαδικασία αναζωογόνησης του οργανισμού, που επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητα και τη σωματική και διανοητική υγεία του ανθρώπου. Ο ύπνος είναι μια φυσιολογική, περιοδική κατάσταση ηρεμίας, κατά τη διάρκεια της οποίας σημειώνεται προσωρινή μεταβολή της συνείδησης του εξωτερικού κόσμου και επακόλουθη μείωση της μυϊκής δραστηριότητας, του μεταβολισμού και της ανταπόκρισης σε ερεθίσματα. Μολονότι είναι αυτονόητο, αξίζει να σημειωθεί ότι περνάμε το ένα τρίτο περίπου της ζωής μας κοιμώμενοι.

Ο χρόνος που περνάμε κοιμώμενοι είναι κατά 20% λιγότερος σε σχέση με εκείνον που οι άνθρωποι «επένδυαν» στον ύπνο, μόλις πριν από 100 χρόνια.

Ο συνήθης νυκτερινός ύπνος μπορεί να διαιρεθεί σε κύκλους που διαρκούν περίπου 1½ ώρα ο καθένας. Οι περίοδοι του ύπνου REM (με ταχείες κινήσεις των οφθαλμών - Rapid Eye Movement), δηλαδή του ύπνου με όνειρα, εναλλάσσονται με τα τέσσερα διαφορετικά στάδια του ύπνου NREM (μη REM - non-REM).

Ο ύπνος REM 

Η πρώτη περίοδος του ύπνου REM λαμβάνει χώρα περίπου 70-90 λεπτά μετά την έναρξη του ύπνου. Οι πρώτοι κύκλοι ύπνου περιλαμβάνουν σχετικά βραχείες περιόδους ύπνου REM, αλλά προς το τέλος της νύχτας ο ύπνος REM καταλαμβάνει πολύ μεγαλύτερο μέρος κάθε κύκλου του ύπνου. Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, οι κινήσεις των οφθαλμών είναι ταχείες (γι' αυτό ονομάσθηκε έτσι), οι μύες των άκρων προσωρινά παραλύουν, ενώ ο εγκέφαλος είναι εξίσου ενεργός, εάν όχι περισσότερο, απ' ό,τι κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης. Ο ύπνος REM είναι η περίοδος του ύπνου που παρουσιάζονται τα όνειρα.

Ο ύπνος NREM χωρίζεται σε τέσσερα στάδια:

Στάδιο 1 (υπνηλία): Διαρκεί τα πρώτα πέντε έως δέκα λεπτά μετά την έναρξη του ύπνου. Χαρακτηρίζεται από μειωμένη μυϊκή δραστηριότητα, αργή κίνηση των οφθαλμών και εύκολη αφύπνιση

Στάδιο 2 (ελαφρύς ύπνος): Καταλαμβάνει το 50% του κύκλου του ύπνου. Οι οφθαλμοί αδρανοποιούνται, ο καρδιακός ρυθμός επιβραδύνεται και η θερμοκρασία μειώνεται

Στάδια 3 & 4 (βαθύς ύπνος): Οι οφθαλμοί είναι ακίνητοι και οι μύες χαλαρωμένοι. Είναι δύσκολο να ξυπνήσει κάποιος από βαθύ ύπνο και όταν αυτό συμβεί μπορεί να αισθάνεται ελαφρά ζάλη και αποπροσανατολισμό. Τα παιδιά κατά τη διάρκεια του βαθέως ύπνου παρουσιάζουν συχνά ενούρηση ή νυχτερινούς τρόμους. Ο βαθύς ύπνος θεωρείται το πιο αναζωογονητικό από όλα τα στάδια ύπνου. Η διάρκεια του βαθέως ύπνου μειώνεται όσο ο ύπνος συνεχίζεται. Η εναλλαγή από τις non-REM στις REM συμβαίνει σε συγκεκριμένες ώρες της νύχτας, ανεξάρτητα από το πότε θα πάει κανείς στο κρεβάτι. Έτσι, αν κοιμηθεί για παράδειγμα πολύ αργά, στις τρεις το πρωί για παράδειγμα, τότε ο ύπνος δεν θα είναι ξεκούραστος και θα αισθάνεται βαριά την επόμενη ημέρα.

Χωρίς αμφιβολία ότι ο ύπνος αποτελεί μία σημαντική αναζωογονητική διαδικασία που επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητα και τη σωματική και διανοητική υγεία, ενώ είναι επίσης καίριας σημασίας για την επιβίωση του ανθρώπου.

Πώς να βελτιώσετε τον ύπνο σας:

Κατ' αρχήν, βεβαιωθείτε ότι κοιμάστε αρκετά. Σε αυτό μπορεί να σας ενθαρρύνει η γνώση τού πώς να χαλαρώνετε. Οι ώρες του ύπνου που χρειάζεται κάποιος διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά πιθανότατα αληθεύει ότι είναι αναγκαίος περισσότερος ύπνος στη διάρκεια περιόδων στρες, απ' όσο όταν η ζωή κυλά ομαλά. Να έχετε στον νου σας ότι αν κοιμηθείτε πάρα πολύ, αυτό μπορεί να σας κάνει να νιώσετε το ίδιο άσχημα, όπως και αν κοιμηθείτε πολύ λίγο.

Τα προβλήματα ύπνου είναι κοινό χαρακτηριστικό όσων αισθάνονται ένταση, αλλά μην ανησυχείτε άσκοπα για μερικές κακές νύχτες - συνήθως μπορείτε να τις αντικαταστήσετε με μια καλή νύχτα ύπνου.

Αν αντιμετωπίζετε δυσκολίες στον ύπνο, μειώστε την καθημερινή συνολική κατανάλωση σε τσάι, καφέ και ελαφρά ποτά που περιέχουν καφεΐνη.

Αποφεύγετε να μεταφέρετε δουλειά στο σπίτι και κυρίως αποφεύγετε να εργάζεστε στο υπνοδωμάτιο, αφού θα κουβαλάτε τα προβλήματα της εργασίας ακόμα και στο ύπνο σας.

Δοκιμάστε μερικούς τρόπους που θα σας βοηθήσουν να χαλαρώσετε όπως για παράδειγμα να ακούσετε τη μουσική που σας αρέσει, να πιείτε ένα ποτό, ή να κάνετε ένα χλιαρό μπάνιο με αιθέρια έλαια.

Με αυτούς τους τρόπους ο οργανισμός θα συνδέσει την καθημερινή ρουτίνα με τη χαλάρωση.

Να παίρνετε το δείπνο σας νωρίς και να αποφεύγετε, απόγευμα και βράδυ, το δυνατό τσάι ή τον καφέ, εκτός και αν δεν περιέχει καφεΐνη. Προσπαθήστε να κουράσετε σωματικά τον εαυτό σας επιδιδόμενοι σε κάποια ευχάριστη άσκηση, για παράδειγμα μια γρήγορη βόλτα ή στην κηπουρική. Στη συνέχεια, κάνετε ένα μπάνιο και περάστε λίγη ώρα «αδειάζοντας» το μυαλό σας, πριν πέσετε στο κρεβάτι για να διαβάσετε ή να δείτε τηλεόραση. Μην απασχολείτε το μυαλό σας με προβλήματα - μπορούν να περιμένουν έως το πρωί! Αν δεν μπορείτε να κοιμηθείτε ή αν ξυπνάτε στη μέση της νύχτας και δεν μπορείτε να ξανακοιμηθείτε, σηκωθείτε, φτιάξτε ένα ρόφημα (προτιμάτε κάτι με ζεστό γάλα και όχι τσάι ή καφέ), κάνετε κάποια δουλειά που δεν απαιτεί σκέψη ή προσπάθεια, όπως το να τακτοποιήσετε το συρτάρι με τις κάλτσες σας ή την εργαλειοθήκη σας, και ύστερα επιστρέψτε στο κρεβάτι σας. Μην ξαπλώνετε έχοντας ανησυχίες.

Προσπαθήστε να αποφεύγετε τα υπνωτικά χάπια, εκτός και αν είναι μόνο για μία ή δύο νύχτες, προκειμένου να σπάσετε τη συνέχεια της αϋπνίας. Τα χάπια πιθανόν να σας κάνουν να αισθάνεστε θολωμένοι και αποχαυνωμένοι το πρωί και, επιπλέον, λιγότερο ικανοί να αντεπεξέλθετε στη νέα ημέρα. Ίσως επίσης να εξελιχθούν σε μια ανεπιθύμητη συνήθεια, η οποία θα καταλήξει να σας προκαλεί ακόμη περισσότερο στρες.

Τέλος, αποφύγετε τα βαριά γεύματα, τη νικοτίνη και το αλκοόλ.

 

 του Ξενοφώντα Τσούκαλη, M.D,