Τα κορτικοστεροειδή, η γνωστή μας κορτιζόνη, είναι μία κατηγορία αντιφλεγμονωδών φαρμάκων που χορηγούνται σε ένα μεγάλο εύρος παθήσεων.
Αποτελούν μία τεχνητή μορφή των ορμονών που παράγονται φυσιολογικά στα επινεφρίδια (δύο μικρούς αδένες που βρίσκονται πάνω από τους νεφρούς).
Η κορτιζόνη κυκλοφορεί σε διάφορες μορφές, όπως:
- Ταμπλέτες (από του στόματος)
- Ενέσιμη (στα αγγεία, τις αρθρώσεις ή τους μύες)
- Εισπνεόμενη (στο στόμα ή σε ρινικά σπρέι)
- Σε λοσιόν, τζελ ή κρέμες (τοπικά)
Σε ποιες παθήσεις χρησιμοποιούνται τα κορτικοστεροειδή;
Τα κορτικοστεροειδή και η κορτιζόνη χρησιμοποιούνται κυρίως για να περιορίσουν τη φλεγμονή και να καταστείλουν τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Χρησιμοποιούνται στη θεραπεία αρκετών παθήσεων, όπως:
- Το άσθμα
- Η αλλεργική ρινίτιδα
- Η κνίδωση
- Το ατοπικό έκζεμα
- Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
- Οι επώδυνοι μύες, τένοντας και αρθρώσεις που φλεγμαίνουν
- Ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ)
- Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου
- Η γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα και η ρευματική πολυμυαλγία
- Η πολλαπλή σκλήρυνση
Τα κορτικοστεροειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης για να αντικαταστήσουν ορισμένες ορμόνες που δεν μπορεί να παράγει ο οργανισμός, όπως για παράδειγμα στη νόσο Addison.
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Η κορτιζόνη χορηγείται μόνο, όταν τα οφέλη από τη θεραπεία με αυτή, υπερβαίνουν τους κινδύνους. Χρησιμοποιείται συνήθως στη μικρότερη δόση που φέρει αποτελέσματα και μόνο για τη χρονική διάρκεια που είναι απαραίτητο.
Τα ενέσιμα και τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, καθώς και οι μικρές δόσεις από του στόματος κορτιζόνης συνήθως δεν προκαλούν σοβαρές παρενέργειες. Ωστόσο, η παρατεταμένη θεραπεία με υψηλές δόσεις (ιδιαίτερα με χάπια) μπορεί να προκαλέσει προβλήματα σε ορισμένα άτομα.
Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες από τη μακροχρόνια χρήση κορτιζόνης περιλαμβάνουν:
- Αυξημένη όρεξη που συνήθως οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους
- Ακμή
- Λέπτυνση του δέρματος στο οποίο εμφανίζονται εύκολα μώλωπες
- Αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων
- Αλλαγές της διάθεσης και κατάθλιψη
- Διαβήτη
- Υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση)
- Οστεοπόρωση
- Συμπτώματα συνδρόμου στέρησης που προκαλούνται από την καταστολή των επινεφριδίων
Αν παρουσιάσετε ανεπιθύμητες ενέργειες κατά τη θεραπεία με κορτιζόνη, μην διακόψετε τη λήψη της χωρίς να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας καθώς υπάρχει η πιθανότητα εμφάνισης συμπτωμάτων συνδρόμου στέρησης.
Η δόση πρέπει να μειώνεται σταδιακά σε μία περίοδο εβδομάδων ή μηνών, ιδιαίτερα αν παίρνετε κορτιζόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πριν τη διακοπή τους πρέπει να ελεγχθεί επίσης η λειτουργία των επινεφριδίων.
Κίνδυνοι και αλληλεπιδράσεις
Για τους περισσότερους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων των εγκύων και των γυναικών που θηλάζουν, τα εισπνεόμενα και τα ενέσιμα κορτικοστεροειδή θεωρούνται ασφαλή. Ωστόσο, ο γιατρός θα τα χορηγήσει μόνο αν τα οφέλη υπερβαίνουν τους κινδύνους.
Τα χάπια κορτιζόνης έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες, επομένως πρέπει να χορηγούνται πάντα με μεγάλη προσοχή. Η χρήση τους γενικά πρέπει να αποφεύγεται σε:
- Ασθενείς που πάσχουν από σοβαρές λοιμώξεις
- Ασθενείς με νοητικά ή συμπεριφορικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη και ο αλκοολισμός.
- Ασθενείς με ορισμένες παθήσεις, όπως καρδιακή ανεπάρκεια, υπέρταση, διαβήτη ή διαταραχές του ήπατος
- Ασθενείς που λαμβάνουν φάρμακα που μπορεί να αλληλεπιδράσουν με τα κορτικοστεροειδή
Τα κορτικοστεροειδή μπορούν να χορηγηθούν κατά την εγκυμοσύνη ή το θηλασμό, ωστόσο ο γιατρός θα τα χορηγήσει μόνο αν ο κίνδυνος από τη μη χορήγησή τους υπερβαίνει τον κίνδυνο από τις ανεπιθύμητες ενέργειές τους.
Χάπια κορτιζόνης
Τα χάπια κορτιζόνης αποτελούν τον ισχυρότερο τύπο κορτικοστεροειδών φαρμάκων, καθώς επηρεάζουν το σύνολο του οργανισμού.
Δεν πρέπει να χορηγούνται σε ασθενείς με σοβαρές λοιμώξεις, καθώς μπορεί να προκαλέσουν επιδείνωση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, αν ενώ κάνετε ήδη θεραπεία με κορτιζόνη, παρουσιάσετε κάποια λοίμωξη, δεν πρέπει να σταματήσετε τη λήψη της, χωρίς να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Τα χάπια κορτιζόνης πρέπει να χορηγούνται με προσοχή σε ασθενείς με:
- Ηπατικά προβλήματα, όπως η ηπατική νόσος. Στους ασθενείς αυτούς η κορτιζόνη δεν μεταβολίζεται γρήγορα από το ήπαρ, με αποτέλεσμα η συγκέντρωσή της στο αίμα να παραμένει σε υψηλά επίπεδα.
- Νοητικές ή συμπεριφορικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και ο αλκοολισμός. Η κορτιζόνη μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά και τη διάθεση.
- Τραύματα. Τα χάπια κορτιζόνης μπορεί να επιβραδύνουν την επούλωση των τραυμάτων.
Πρέπει να χορηγούνται επίσης με προσοχή σε ασθενείς με ορισμένες παθήσεις, όπως:
- Καρδιακή ανεπάρκεια
- Ιστορικό καρδιακής ανακοπής
- Υπέρταση
- Διαβήτης
- Επιληψία
- Γλαύκωμα
- Υποθυρεοειδισμό
- Οστεοπόρωση
- Παχυσαρκία
- Ψύχωση
- Στομαχικά έλκη
Ενέσιμα κορτικοστεροειδή
Η ενέσιμη κορτιζόνη είναι ασφαλής, ωστόσο πρέπει να χορηγείται με προσοχή σε ασθενείς με σοβαρές λοιμώξεις ή διαταραχές πήξης.
Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή
Αυτά είναι επίσης ασφαλή, ωστόσο πρέπει να χορηγούνται με προσοχή σε ασθενείς με ενεργές λοιμώξεις, όπως η φυματίωση.
Εγκυμοσύνη
Τα κορτικοστεροειδή μπορούν να χορηγηθούν με ασφάλεια κατά την εγκυμοσύνη. Ωστόσο, η χρήση τους ενδείκνυται για περιπτώσεις όπου τα οφέλη υπερβαίνουν τους κινδύνους.
Για παράδειγμα, τα χάπια κορτιζόνης πρέπει να χορηγηθούν αν είστε έγκυος και πάσχετε από σοβαρό άσθμα, καθώς ο κίνδυνος για το έμβρυο από το άσθμα υπερβαίνει τις ανεπιθύμητες ενέργειες από τα φάρμακα.
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η χρήση εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών κατά την εγκυμοσύνη, αυξάνει τον κίνδυνο για συγγενείς ανωμαλίες στο έμβρυο, επομένως μπορείτε να συνεχίσετε κανονικά τη λήψη τους κατά την εγκυμοσύνη.
Θηλασμός
Αν μία γυναίκα πρέπει να λάβει χάπια κορτιζόνης κατά το θηλασμό, συνήθως χορηγείται πρεδνιζολόνη, καθώς πιστεύεται ότι έχει την μικρότερη πιθανότητα να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες στο βρέφος. Προληπτικά, η μητέρα πρέπει να περιμένει 3-4 ώρες από τη λήψη του φαρμάκου μέχρι να θηλάσει το βρέφος.
Η ενέσιμη, εισπνεόμενη και η κορτιζόνη σε σπρέι μπορεί να χορηγείται με ασφάλεια.
Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα
Η κορτιζόνη μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα. Αποτέλεσμα είναι να επηρεάζεται η δράση της κορτιζόνης ή των φαρμάκων με τα οποία αλληλεπιδρά.
Η πιθανότητα αλληλεπιδράσεων είναι μικρή όταν η κορτιζόνη χορηγείται ενέσιμη ή σε μοφή σπρέι, ωστόσο μπορεί να συμβεί αν λαμβάνεται για μεγάλη χρονική διάρκεια.
Τα κυριότερα φάρμακα με τα οποία αλληλεπιδρά η κορτιζόνη αναφέρονται παρακάτω, ωστόσο πάντοτε ρωτήστε τον γιατρό σας αν μπορείτε να πάρετε κορτιζόνη σε συνδυασμό με τα φάρμακα που ήδη παίρνετε.
Αντιπηκτικά φάρμακα
Τα αντιπηκτικά είναι φάρμακα που μειώνουν την πηκτικότητα του αίματος καθιστώντας το αίμα πιο αραιό. Συνήθως χορηγούνται σε ασθενείς με ιστορικό ή αυξημένη πιθανότητα να παρουσιάσουν αιματικούς θρόμβους.
Η λήψη κορτιζόνης σε συνδυασμό με αντιπηκτικά φάρμακα, μειώνει την αποτελεσματικότητα των τελευταίων. Υπάρχει επίσης πιθανότητα να αυξήσει την αντιπηκτική τους δράση, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία στο γαστρεντερικό σωλήνα.
Αντιεπιληπτικά
Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται για την πρόληψη των επιληπτικών κρίσεων (σπασμών) σε ασθενείς με επιληψία. Όταν χορηγούνται σε συνδυασμό με κορτιζόνη, μειώνουν τη δραστικότητα της τελευταίας.
Ανάλογα με τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των κρίσεων καθώς και με το κορτικοστεροειδές που χορηγείται, μπορεί να χρειαστεί να σταματήσετε προσωρινά τη λήψη των αντιεπιληπτικών.
Φάρμακα για το διαβήτη
Τα κορτικοστεροειδή μπορεί να μειώσουν την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων που χορηγούνται για τον έλεγχο του διαβήτη.
Αν είστε διαβητικός και πρέπει να πάρετε κορτικοστεροειδή, τα επίπεδα γλυκόζης αίματος θα πρέπει να ελέγχονται πιο συχνά και η δόση των αντιδιαβητικών φαρμάκων θα πρέπει να προσαρμοστεί κατάλληλα.
Φάρμακα για τον HIV
Τα κορτικοστεροειδή (συμπεριλαμβανομένων των εισπνεόμενων) ορισμένες φορές μπορούν να αλληλεπιδράσουν με φάρμακα γνωστά ως αναστολείς πρωτεάσης τα οποία χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του ιού HIV.
Τα φάρμακα αυτά αυξάνουν τη συγκέντρωση των κορτικοστεροειδών στον οργανισμό με αποτέλεσμα να εμφανίζονται ανεπιθύμητες ενέργειες με αυξημένη συχνότητα.
Εμβόλια με ζωντανούς ιούς
Ορισμένα εμβόλια περιέχουν αποδυναμωμένες μορφές των μικροοργανισμών της λοίμωξης για την οποία προσφέρουν πρόληψη. Παραδείγματα τέτοιων εμβολίων είναι:
- Το εμβόλιο MMR (Ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα)
- Το εμβόλιο BCG για τη φυματίωση
Καθώς τα κορτικοστεροειδή καταστέλλουν τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος και καθιστούν τον οργανισμό πιο ευάλωτο σε αρκετές λοιμώξεις, πρέπει να αποφύγετε τον εμβολιασμό για τουλάχιστον 3 μήνες μετά το πέρας της θεραπείας με αυτά.
Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)
Τα ΜΣΑΦ είναι μία ομάδα αναλγητικών που χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή. Παράδειγμα τέτοιου φαρμάκου είναι η ιβουπροφένη.
Ο συνδυασμός ΜΣΑΦ με κορτιζόνη αυξάνει τον κίνδυνο πεπτικών ελκών και εσωτερικής αιμορραγίας. Αν είναι απαραίτητο να λάβετε και τα 2 φάρμακα, ίσως χρειαστεί να πάρετε και έναν αναστολεά αντλίας πρωτονίων με σκοπό να μειωθεί ο κίνδυνος πεπτικών ελκών.
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Τα κορτικοστεροειδή είναι ισχυρά φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν ένα μεγάλο εύρος ανεπιθυμήτων ενεργειών. Χρησιμοποιούνται μόνο όταν τα οφέλη από τη χρήση τους υπερβαίνουν αυτό τον κίνδυνο.
Ο κίνδυνος για ανεπιθύμητες ενέργειες εξαρτάται από:
- Το είδος του κορτικοστεροειδούς που παίρνετε – τα χάπια κορτιζόνης (από του στόματος κορτικοστεροειδή) προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες συχνότερα από τα εισπνεόμενα και τα ενέσιμα.
- Τη δοσολογία – Ο κίνδυνος για ανεπιθύμητες ενέργεις αυξάνεται ανάλογα με τη δόση.
- Τη διάρκεια της θεραπείας – Για παράδειγμα, διατρέχετε αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσετε ανεπιθύμητες ενέργειες αν παίρνετε χάπια κορτιζόνης για πάνω από τρεις εβδομάδες.
- Την ηλικία – Τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Κάποιες από τις κυριότερες ανεπιθύμητες ενέργειες αναγράφονται παρακάτω, ωστόσο για την πλήρη λίστα διαβάστε το φυλλάδιο με τις οδηγίες χρήσης που περιέχεται στο κουτί κάθε φαρμάκου.
Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή
Τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή συνήθως έχουν λίγες ή καθόλου ανεπιθύμητες ενέργειες όταν χορηγούνται στην προτεινόμενη δόση. Ωστόσο, μπορεί να προκαλέσουν:
- Πονόλαιμο
- Ρινορραγία
- Δυσκολία στην ομιλία ή ξηρότητα φωνής
- Βήχα
Έρευνες έχουν δείξει, επίσης, ότι η χρήση εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών σε ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο λοιμώξεων, όπως η πνευμονία.
Σε υψηλές δόσεις, τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες που συνήθως εμφανίζονται από τα χάπια κορτιζόνης, ωστόσο αυτό είναι αρκετά σπάνιο.
Ενέσιμα κορτικοστεροειδή
Τα κορτικοστεροειδή που χορηγούνται ενέσιμα στους μύες ή τις αρθρώσεις μπορεί να προκαλέσουν άλγος και οίδημα στο σημείο της ένεσης. Αυτό, ωστόσο, υποχωρεί σε λίγες ημέρες.
Τα ενέσιμα κορτισκοστεροειδή μπορεί να προκαλέσουν επίσης αδυναμία στους μύες ή τους τένοντες, οπότε ίσως χρειάζεται να ξεκουράσετε τους σχετικούς μύες ή τένοντες για περικές ημέρες μετά την ένεση. Άλλες πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν μόλυνση, ερυθρότητα και τάση του δέρματος στην περιοχή της έγχυσης.
Για την αποφυγή αυτών των ανεπιθυμήτων ενεργειών, τα ενέσιμα κορτικοστεροειδή χορηγούνται κάθε τουλάχιστον 6 εβδομάδες και όχι πάνω από 3 φορές στο ίδιο σημείο.
Τα κορτικοστεροειδή που χορηγούνται ενδοφλεβίως μπορεί να προκαλέσουν μερικές από τις ανεπιθύμητες ενέργειες που αναγράφονται παρακάτω.
Χάπια κορτιζόνης
Η χορήγηση χαπιών κορτιζόνης περιστασιακά για διάστημα μικρότερο των 3 εβδομάδων, σπάνια συνοδέυεται από ανεπιθύμητες ενέργειες.
Ορισμένες φορές είναι, ωστόσο, απαραίτητο να χορηγηθούν για μεγαλύτερη χρονική διάρκεια. Στις περιπτώσεις αυτές, αυξάνεται η πιθανότητα να εμφανιστούν ανεπιθύμητες ενέργειες, όμως αυτό δεν είναι αναπόφευκτο.
Τα χάπια κορτιζόνης που χορηγούνται για πάνω από 3 εβδομάδες μπορεί να προκαλέσουν:
- Αύξηση της όρεξης – που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους
- Ακμή
- Αλλαγές της διάθεσης – όπως επιθετικότητα και ευερεθιστότητα
- Λεπτό δέρμα που μωλωπίζεται εύκολα
- Μυϊκή αδυναμία
- Καθυστερημένη επούλωση των τραυμάτων
- Σύνδρομο Cushing
- Οστεοπόρωση
- Διαβήτη
- Υψηλή αρτηριακή πίεση
- Γλαύκωμα και καταρράκτη
- Στομαχικά έλκη – Μπορεί να σας χορηγηθούν επίσης αναστολείς αντλίας πρωτονίων για τη μείωση αυτού του κινδύνου
- Ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, αυτοκτονικές σκέψεις, άγχος, σύγχυση και ψευδαισθήσεις
- Αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων, ιδιαιτέρως ανεμευλογιάς, έρπητα ζωστήρα και ιλαράς – Αποφύγετε την επαφή με οποιονδήποτε πάσχει από κάποια από αυτές τις λοιμώξεις και επικοινωνήστε με τον γιατρό σας άμεσα αν νομίζετε ότι έχει μολυνθεί
- Μειωμένος ρυθμός ανάπτυξης στα παιδιά
Οι περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες υποχωρούν αν μειώσετε τη δόση ή διακόψετε το φάρμακο.
Για παθήσεις όπως ο διαβήτης, η υπέρταση και το γλαύκωμα χρειάζεται να γίνεται τακτικός έλεγχος κατά την λήψη των χαπιών κορτιζόνης.
Βιβλιογραφία: NHS
Δεν υπάρχουν σχόλια: