Ποιοι τύποι αλλεργικών τεστ υπάρχουν; Ποιοι πρέπει να υποβάλλονται σε αυτά; Πόσο ασφαλή είναι; Για ποια αλλεργιογόνα ελεγχόμαστε; Ειδικά για τα παιδιά τι ισχύει; Ο κ. Δημήτρης Καλογερομήτρος Αν. Καθηγητής Αλλεργιολογίας Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Διευθυντής Αλλεργιολογικής Μονάδας Π.Γ.Ν Αττικόν, δίνει τις απαντήσεις.
Oι αλλεργίες και τα βασανιστικά συμπτώματα που τις συνοδεύουν ούτε ηλικίες «κοιτούν» αλλά ούτε και εποχές. Έτσι το φθινόπωρο κάποιοι από εμάς μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα αλλεργικής ρινοεπιπεφυκίτιδος και άσθματος εφόσον είμαστε ευαισθητοποιημένοι σε γύρεις φυτών που ανθίζουν αυτή τη περίοδο(π.χ. το ζιζάνιο περδικάκι). Επίσης, ίσως είναι συχνότερα και τα περιστατικά τροφικής αλλεργίας από εποχιακά τρόφιμα όπως τα σταφύλια. Επιπλέον, τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, παρότι είναι ολοετή αλλεργιογόνα, τα πρώτα χρόνια της αλλεργίας πιθανόν να μας ενοχλούν μόνο εποχιακά, δηλαδή την άνοιξη και το φθινόπωρο.
Τέλος τον Σεπτέμβρη, όπου ο καιρός είναι ακόμα ζεστός, υπάρχει ο κίνδυνος των αλλεργικών αντιδράσεων από τσιμπήματα υμενοπτέρων (μέλισσες, σφήκες) σε ευαισθητοποιημένα άτομα. Χρήσιμο είναι λοιπόν- τόσο όσο αφορά τη πρόληψη όσο και για την αποτελεσματική αντιμετώπιση- να μάθουμε αν πράγματι είμαστε αλλεργικοί και κυρίως σε τι.
1. Τι είναι τα αλλεργικά τεστ;
Πρόκειται για εξετάσεις που στοχεύουν στην διάγνωση των αλλεργικών νοσημάτων και στην ταυτοποίηση του υπεύθυνου αλλεργιογόνου. Ουσιαστικά είναι τα «εργαλεία» του αλλεργιολόγου προκειμένου να διευκρινίσει εάν τα συμπτώματα είναι αλλεργικής αιτιολογίας και να εντοπίσει τον «ένοχο» παράγοντα ώστε να προτείνει ειδική θεραπεία. Προσοχή όμως! Δεν έχει αξία να γίνουν τα αλλεργικά τεστ σε άτομα χωρίς ιστορικό αλλεργικών νοσημάτων, γιατί μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση και να οδηγήσουν σε λάθος χειρισμούς.
2. Ποιοι τύποι αλλεργικών τεστ υπάρχουν;
Διακρίνονται σε εξετάσεις που γίνονται in vivo, δηλαδή «ζωντανά» στον ασθενή από τον ειδικό αλλεργιολόγο και σε αυτές που γίνονται in vitro, δηλαδή στο εργαστήριο.
Στις πρώτες ανήκουν οι δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού (skin prick tests), οι ενδοδερμικές δοκιμασίες (κυρίως για την διερεύνηση φαρμακευτικής αλλεργίας και αλλεργίας στο νυγμό υμενοπτέρων) και οι επιδερμιδικές δοκιμασίες (patch tests) για την διάγνωση των αποκαλούμενων αλλεργιών επιβραδυνόμενου τύπου όπως π.χ. η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής. Επιπλέον υπάρχουν κάποιες ειδικές δοκιμασίες για την διερεύνηση μιας ομάδας κνιδώσεων (φυσικές κνιδώσεις) in vivo, με παράδειγμα το τεστ πάγου για την κνίδωση εκ ψύχους, το τεστ βάρους για την κνίδωση εκ πιέσεως κ.α. Όλα τα παραπάνω μπορεί να εφαρμόζονται με κάποιες παραλλαγές, ανάλογα με το είδος του αλλεργικού νοσήματος και του υπεύθυνου παράγοντα.
Όσον αφορά στις in vitro δοκιμασίες, υπάρχουν αιματολογικές εξετάσεις για τον εντοπισμό ειδικών αντισωμάτων έναντι αλλεργιογόνων (CAP-Rast tests) και ειδικές αιματολογικές εξετάσεις για διερεύνηση συγκεκριμένων καταστάσεων όπως ο προσδιορισμός της τρυπτάσης ορού.
3. Για ποια αλλεργιογόνα ελεγχόμαστε;
Για εκείνα που προκαλούν αναπνευστικές αλλεργίες, όπως οι γύρεις, οι μύκητες, τα ακάρεα της οικιακής σκόνης και τα επιθήλια των ζώων, για τροφικά αλλεργιογόνα, για τα δηλητήρια των υμενοπτέρων, για κάποια -και όχι όλα- τα φάρμακα, για το φυσικό λάστιχο (latex) και για τα αλλεργιογόνα που προκαλούν δερματίτιδες εξ επαφής (π.χ. μέταλλα όπως το νικέλιο και άλλες χημικές ουσίες).
4. Ποιοι πρέπει να υποβάλλονται σε αλλεργικά τεστ;
Μετά από εκτίμηση από τον ειδικό αλλεργιολόγο, όλα τα άτομα που αναφέρουν συμπτώματα όπως:
- Αναπνευστικά: κνησμό σε μύτη και μάτια, καταρροή και δακρύρροια, πταρμούς, ρινική συμφόρηση, ξηρό βήχα, συριγμός, δύσπνοια, κ.α.
- Δερματικά: κνίδωση / αγγειοοίδημα (εξάνθημα σαν αυτό που εμφανίζεται μετά από επαφή με τσουκνίδα), γενικευμένο κνησμό, ατοπική δερματίτιδα (βρεφικό έκζεμα) δερματίτιδα εξ επαφής κ.α.
- Συμπτώματα συστηματικής αναφυλαξίας (οξείας αλλεργικής αντίδρασης) μετά από νυγμό εντόμων, τροφή, φάρμακα, άσκηση, ή άγνωστο αίτιο.
Σε κάθε περίπτωση είναι χρήσιμο να τονιστεί ότι επειδή συχνά ονομάζουμε αλλεργικά τα συμπτώματα που παρουσιάζουμε χωρίς πραγματικά να είναι, θα πρέπει η σύσταση για αλλεργικά τεστ να γίνεται μόνο από τον γιατρό.
5. Τι πληροφορίες παρέχουν και πόσο ασφαλή είναι;
Από μόνα τους υποδηλώνουν μόνο την ύπαρξη ευαισθητοποίησης απέναντι σε αλλεργιογόνα και όχι απαραίτητα την ύπαρξη κλινικής νόσου, γι’ αυτό θα πρέπει πάντα να συνυπολογίζονται με το ιστορικό και την κλινική εξέταση.
Όσον αφορά στις in vivo δοκιμασίες είναι γενικά ασφαλείς εξετάσεις, με βασική προϋπόθεση όμως να γίνονται από εξειδικευμένο προσωπικό, αφού υπάρχει ο κίνδυνος κάποια πολύ ευαίσθητα άτομα να παρουσιάσουν αλλεργικά συμπτώματα κατά την εκτέλεση τους. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει με τα αλλεργικά τεστ που γίνονται με εισπνεόμενα αλλεργιογόνα, αλλά μπορεί να συμβεί με τροφικά αλλεργιογόνα, φάρμακα και δηλητήρια υμενοπτέρων.
6. Σε ποιους απευθύνονται τα δερματικά τεστ;
Σε κάθε άτομο, ενήλικα ή παιδί που παρουσιάζει συμπτώματα αλλεργίας.
Είναι πολύ σημαντικό να γίνεται σωστή επιλογή της δοκιμασίας στην οποία θα υποβληθεί ο ασθενής αφού ανάλογα με το αλλεργικό νόσημα που διερευνάμε υπάρχει το αντίστοιχο αλλεργικό τεστ. Παράδειγμα τα Rast, τα οποία έχουν ένδειξη για τη διερεύνηση συγκεκριμένων συμπτωμάτων κι όχι για κάθε υποψία αλλεργικού νοσήματος.
7. Άλλες μέθοδοι αλλεργικών τεστ - π.χ. το κυτταροτοξικό τεστ, η δοκιμασία των διαδοχικών αραιώσεων (μέθοδος Rinkel) κ.α.- είναι επιστημονικά αποδεκτές;
Τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμασιών δεν συμπίπτουν με αυτά των δερματικών δοκιμασιών και των προκλήσεων. Η επίσημη θέση τόσο της Ευρωπαϊκής όσο και της Αμερικάνικης Ακαδημίας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας είναι ότι δεν θα πρέπει να εφαρμόζονται. Επομένως, ας είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν μας προτείνεται κάποια από αυτές τις δοκιμασίες και να ζητάμε πάντοτε την γνώμη των αλλεργιολόγων.
8. Ειδικά για τα παιδιά τι ισχύει;
Δυνητικά τα αλλεργικά τεστ μπορούν να γίνουν σε οποιαδήποτε ηλικία, αν και υπάρχουν κάποιες ιδιαιτερότητες στα μικρά παιδιά, αφού το δέρμα τους μπορεί να είναι λιγότερο αντιδραστικό συγκριτικά με του ενήλικα. Επειδή όμως τα αλλεργικά νοσήματα και τα αλλεργιογόνα διαφέρουν από ηλικία σε ηλικία, τα παιδιά θα πρέπει να υποβάλλονται σε αλλεργιολογικό έλεγχο μόνο όταν χρειάζεται και στην κατάλληλη ηλικία, για να μην οδηγούμαστε σε υπερβολές. Για παράδειγμα, δεν έχει νόημα να υποβάλλουμε ένα βρέφος σε δερματικές δοκιμασίες νυγμού με εισπνεόμενα αλλεργιογόνα, αφού γνωρίζουμε ότι σε αυτήν την ηλικία δεν μπορεί να έχει ένα παιδί αλλεργική ρινίτιδα και άσθμα, γιατί τα συμπτώματα του οφείλονται συνήθως σε ιώσεις. Είναι απαραίτητο όμως να γίνει αλλεργιολογική διερεύνηση ακόμα και τους πρώτους μήνες της ζωής σε ένα παιδί που παρουσιάζει τροφική αλλεργία στο γάλα.
9. Τα αλλεργικά τεστ μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή του πάσχοντα;
Μόνο όταν οδηγήσουν στην ταυτοποίηση του υπεύθυνου αλλεργιογόνου, οπότε θα προταθεί η κατάλληλη θεραπεία (αποφυγή αλλεργιογόνου, συμπτωματική θεραπεία ή απευαισθητοποίηση). Τα αλλεργικά τεστ όμως είναι μόνο ένα από τα εργαλεία του γιατρού για τη διάγνωση των αλλεργιών και δεν αποτελούν πανάκεια ούτε μπορούν να αντικαταστήσουν το ιστορικό και την κλινική εξέταση. Διότι υπάρχει η περίπτωση οι αλλεργικές δοκιμασίες να προκύψουν αρνητικές αλλά το άτομο να πάσχει από κάποια αλλεργία, όπως και το αντίθετο.
10. Υπάρχουν νεότερες εξελίξεις;
Αρκετές έρευνες γίνονται για την χρήση ανασυνδυασμένων αλλεργιογόνων στη διάγνωση και θεραπεία των αλλεργικών νοσημάτων. Επιπλέον δοκιμασίες που μέχρι στιγμής εκτελούνται μόνο για ερευνητικούς σκοπούς σε εξειδικευμένα εργαστήρια, αναμένεται να προσφέρουν πολλά όταν θα εφαρμοστούν στην καθημερινή κλινική πράξη.
Δεν υπάρχουν σχόλια: