Συγκοπή: Γιατί χάνουμε τις αισθήσεις μας

Σχεδόν όλοι έχουμε γίνει μάρτυρες, ή έχουμε ακούσει να μας περιγράφουν περιστατικά όπου κάποιο άτομο έχασε τις αισθήσεις του και λιποθύμησε καθώς και τις σκηνές αλλοφροσύνης και πανικού που ακολούθησαν, οπότε ως από θαύμα ο σωριασμένος στο πάτωμα λιπόθυμος συνέρχεται και συνεχίζει τις δραστηριότητες του αφήνοντας το κοινό του προβληματισμένο. Η απλή αυτή λιποθυμία είναι ένας τύπος συγκοπής που έχει διάφορες αιτίες, άλλες απλές και αθώες και άλλες πιο σοβαρές.
Ορισμός της συγκοπής
Ο ακριβής ιατρικός ορισμός της συγκοπής είναι η παροδική απώλεια της συνείδησης και η ανάκτηση της χωρίς ιατρική παρέμβαση. Πιο απλά είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο ξαφνικά χάνει τις αισθήσεις του, πέφτει στο έδαφος και μετά από λίγο συνέρχεται από μόνο του χωρίς φαρμακευτική, ή άλλου τύπου μεσολάβηση.
Ερμηνεία της συγκοπής
Η συγκοπή συμβαίνει όταν μειωθεί σφαιρικά η αιματική ροή προς τον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος χρειάζεται συνεχή και σταθερή παροχή αίματος ώστε να παίρνει το απαραίτητο οξυγόνο και γλυκόζη για το μεταβολισμό του, με αποτέλεσμα μια διακοπή αυτής της τάξης των 3-5 δευτερολέπτων να μπορεί να προκαλέσει συγκοπή.
Η εγκεφαλική αιματική ροή ελέγχεται από ένα πολύπλοκο σύστημα που περιλαμβάνει την καρδιά, τα αγγεία, το αυτόνομο νευρικό σύστημα και μεταβολικούς παράγοντες. Ένα κλινικά σημαντικό έλλειμμα σε κάποιο από τα παρακλάδια του συστήματος, ή μια σειρά από υποκλινικά ελλείμματα σε διάφορες παραμέτρους μπορεί να οδηγήσουν σε συγκοπή.
Ποιά είναι τα κυριότερα αίτια;
I. Καρδιαγγειακά αίτια
A. Διαταραχές ρύθμισης της κυκλοφορίας
Νευροκαρδιογενής Συγκοπή
Αλλιώς λέγεται αγγειο-βαγοκινητική συγκοπή και αποτελεί τη γνωστή σε όλους μας λιποθυμία. Είναι ο συχνότερος τύπος συγκοπής στα νέα άτομα αν και μπορεί να παρουσιαστεί σε κάθε ηλικία. Μάλιστα υπολογίζεται ότι οι μισοί από εμάς κάποια στιγμή στη ζωή μας θα λιποθυμήσουμε.
Συνήθως συμβαίνει όταν το άτομο στέκεται όρθιο και ενεργοποιείται από το φόβο, το συναισθηματικό άγχος και τον πόνο. Της απώλειας συνείδησης προηγούνται συμπτώματα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα, όπως ναυτία, επιγαστρική δυσφορία, θολή όραση, ζάλη που διαρκούν λίγα λεπτά.
Πιστεύεται ότι η νευροκαρδιογενής συγκοπή είναι αποτέλεσμα δυσπροσαρμογής κάποιων αντανακλαστικών μηχανισμών που οδηγεί σε αγγειοδιαστολή ή/και βραδυκαρδία με επακόλουθη πτώση της αρτηριακής πίεσης και ως συνέπεια μείωση της εγκεφαλικής αιματικής ροής που οδηγεί τελικά στην απώλεια συνείδησης.
Περιστασιακή συγκοπή
Πρόκειται ουσιαστικά για νευροκαρδιογενή συγκοπή, όσον αφορά τον υποκείμενο μηχανισμό με την διαφορά ότι προκαλείται από συγκεκριμένο γεγονός, όπως την ούρηση, την αφόδευση, το βήχα, το φτέρνισμα, μετά το γεύμα κλπ.
Υπερευαισθησία του καρωτιδικού βολβού
Στους ασθενείς αυτούς πίεση του τραχήλου στην περιοχή των καρωτίδων, όπως μπορεί να συμβεί σε σφιχτό κολάρο πουκαμίσου, ή σε σφιχτό δέσιμο της γραβάτας κοκ, οδηγεί σε συγκοπή. Ο μηχανισμός και σε αυτήν την περίπτωση περιλαμβάνει κάποιου τύπου διαταραχή στα αυτόνομα αντανακλαστικά που καταλήγει σε καρδιοανασταλτική απάντηση (βραδυκαρδία), ή/και σε αγγειοκατασταλτική απάντηση (διαστολή των αγγείων) με τελικό απότελεσμα την μείωση της εγκεφαλικής αιματικής ροής.
Ορθοστατική συγκοπή
Η κατηγορία αυτή αφορά κυρίως ηλικιωμένα άτομα που αδυνατούν να διατηρήσουν την αρτηριακή πίεση κατά τη μετάβαση από την καθιστή στην όρθια θέση. Δηλαδή δεν ενεργοποιείται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα που θα αυξήσει την συσταλτικότητα της καρδιάς και τον τόνο των αγγείων και θα διατηρήσει την αρτηριακή πίεση σταθερή. Μπορεί να είναι επίσης παρενέργεια της αντιϋπερτασικής αγωγής αλλά και άλλων φαρμάκων, ή να οφείλεται σε υποκείμενη αναιμία.
Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις, με εξαίρεση τον τραυματισμό από την πτώση, δεν ελλοχεύουν κίνδυνοι για τη ζωή του ασθενούς. Μάλιστα η σωστή ενημέρωση και η εκπαίδευση από το γιατρό, ώστε να αποφεύγονται οι καταστάσεις που τις προκαλούν μπορεί να είναι αρκετή να εξασθενήσει ή και να επιλύσει το πρόβλημα.
Β. Αμιγώς καρδιακά αίτια
Διαταραχές του καρδιακού ρυθμού
Οι καρδιακές αρρυθμίες επίσης είναι συχνότερες στους ηλικιωμένους και οδηγούν σε απότομη μείωση της καρδιακής παροχής και ως εκ τούτου και σε ελάττωση της εγκεφαλικής αιματικής ροής. Μπορεί να προκαλούν τόσο συχνά συγκοπτικά επεισόδια που να δυσχεραίνουν την καθημερινότητα, αλλά μπορεί να εξελιχθούν και σε σοβαρότερες μορφές απειλώντας την ίδια τη ζωή του ασθενούς. Συνήθως τέτοιες καταστάσεις απαιτούν αντιαρρυθμικά φάρμακα, ή την εμφύτευση βηματοδότη.
Καρδιακή μηχανική συγκοπή
Πρόκειται κυρίως για αποφρακτικές καταστάσεις που περιορίζουν την εξώθηση του αίματος από την καρδιά και άρα περιορίζουν την καρδιακή παροχή. Τέτοιες καταστάσεις είναι οι στενώσεις στις καρδιακές βαλβίδες, όγκοι της καρδιάς, αλλά και η σφαιρική ισχαιμία του μυοκαρδίου που οφείλεται σε στεφανιαία νόσο και ένα σοβαρό έμφραγμα, αφού διαταράσσεται η λειτουργία της καρδιάς ως αντλία. Όπως γίνεται φανερό πρόκειται για σοβαρές καταστάσεις που συνήθως όμως έχουν και άλλα συμπτώματα. Και εδώ απαιτείται σχεδόν πάντα φαρμακευτική θεραπεία, ενώ δεν είναι σπάνια και η ανάγκη χειρουργικής επέμβασης.
II. Μη καρδιαγγειακά αίτια
A. Νευρολογική συγκοπή
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει καταστάσεις όπου 'νοσούν' τα εγκεφαλικά αγγεία και χαρακτηρίζεται από παροδική διακοπή της εγκεφαλικής αιματικής ροής. Αντιπροσωπευτικότερη είναι η αθηρωσκλήρυνση των εγκεφαλικών αγγείων που μπορεί να οδηγεί σε παροδικά ισχαιμικά επεισόδια που συνοδεύονται από συγκοπή.
Συγκοπτικά επεισόδια μπορούν να προκαλέσουν όμως και όγκοι του εγκεφάλου ή οστεόφυτα που δημιουργούνται από αρθρίτιδα στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης που παρεμποδίζουν την κυκλοφορία, ή ακόμη και η ημικρανία λόγω σύσπασης και στένωσης του αυλού των εγκεφαλικών αγγείων.
Τα πρόδρομα συμπτώματα στην περίπτωση των νευρολογικών συγκοπτικών επεισοδίων μπορεί να περιλαμβάνουν ίλιγγο, δυσαρθρία (μπέρδεμα των προφερόμενων λέξεων), δυσκολία στην κατάποση, διπλωπία (τα αντικείμενα αντιλαμβάνονται ως διπλά), αστάθεια στη βάδιση.
Με λίγες εξαιρέσεις τα νευρολογικά συγκοπτικά επεισόδια είναι σοβαρά καθώς μπορεί να αποτελούν τον προάγγελο ενός σοβαρού εγκεφαλικού επεισοδίου, ή να υποκρύπτουν κάποια κακοήθεια.
B. Ψυχιατρική συγκοπή
Εδώ το υποκείμενο αίτιο είναι το άγχος ή η κατάθλιψη αλλά και το στερητικό σύνδρομο από αλκοόλ ή ναρκωτικά
Γ. Μεταβολική συγκοπή
Το γενεσιουργό αίτιο εδώ μπορεί να είναι η υπογλυκαιμία, οι διαταραχές στα αέρια του αίματος (υποξαιμία, υπερκαπνία) λόγω πνευμονικού νοσήματος, και ο υποθυρεοειδισμός.
Διερεύνηση συγκοπής
Ένα μεμονωμένο λιποθυμικό επεισόδιο σε ένα νέο άτομο συνήθως είναι καλόηθες και γενικά δεν εγείρει ανησυχία. Πρέπει όμως σε κάθε περίπτωση το άτομο που υπέστη το συγκοπτικό επεισόδιο να επισκεφτεί το γιατρό του και να του το αναφέρει καθώς είναι ο μόνος αρμόδιος για να το εκτιμήσει.
Ειδικά στην περίπτωση που το συγκοπτικό επεισόδιο σχετίζεται με αίσθημα παλμών, συμβεί κατά την άσκηση, αφορά ηλικιωμένο άτομο, ή άτομο με γνωστό υποκείμενο καρδιακό νόσημα, τότε η ανάγκη για ιατρική βοήθεια είναι άμεση, αφού όπως είπαμε σε αυτά τα άτομα η συγκοπή αντανακλά σοβαρότερο οργανικό πρόβλημα, το οποίο μπορεί να απειλεί άμεσα ή στο απώτερο μέλλον και την ίδια του τη ζωή.
Ο γιατρός θα πάρει λεπτομερές ιστορικό και θα εξετάσει το άτομο, θα πραγματοποιήσει εξετάσεις αίματος και ηλεκτροκαρδιογράφημα και ανάλογα με τα ευρήματα του, μπορεί να χρειαστεί εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο για περισσότερο ενδελεχή έλεγχο, ή για ανάγκη ενδονοσοκομειακής θεραπείας.
Εναλλακτικά προκειμένου για τις πιο καλοήθεις περιπτώσεις συγκοπής κάποιες συστάσεις στον ασθενή που αφορούν προσαρμοστικές αλλαγές στον καθημερινό τρόπο ζωής και ίσως και φαρμακευτική θεραπεία μπορεί να είναι αρκετά.

ΠΗΓΗ : Στέλλα Μοσχονά, Ιατρός