ψωρίαση

 Η ψωρίαση αποτελεί χρόνια φλεγμονώδη κατάσταση του δέρματος, η οποία πλήττει περίπου το 1-3% του παγκόσμιου πληθυσμού . Εκδηλώνεται υπό μορφή ερυθηματωδών πλακών, οι οποίες καλύπτονται από αργυρόχροα λέπια τα οποία αποκολλώνται από το δέρμα.

Οι ψωριασικές πλάκες συνήθως εντοπίζονται στους αγκώνες, το τριχωτό της κεφαλής και τα γόνατα, ωστόσο μπορούν να εμφανιστούν και σε άλλα σημεία του σώματος, όπως το πρόσωπο, τα πόδια και τους βλεννογόνους.

Η ψωρίαση δεν είναι μεταδοτική και δεν οφείλεται σε κάποια αλλεργία. Ωστόσο, η εκδήλωση της κατάστασης μπορεί να οφείλεται σε κληρονομική προδιάθεση.

Η ψωρίαση προκαλεί κνησμό σε ποσοστό 60% με 70% των περιπτώσεων .

Είναι η ψωρίαση πολυπαραγοντική πάθηση; Nαι. Η ψωρίαση είναι μια γενετικά καθορισμένη πάθηση, η οποία προκαλείται από μια ομάδα γονιδίων (και όχι από ένα και μοναδικό γονίδιο). Πυροδοτείται από περιβαλλοντικούς παράγοντες οι οποίοι μπορεί να είναι είτε εξωγενείς, όπως η αλλαγή εποχής ή η τριβή των ρούχων στο δέρμα, είτε ενδογενείς, όπως οι μολυσματικές ασθένειες, η συναισθηματική πίεση και ορισμένα είδη φαρμάκων. Παράλληλα με τους γενετικούς και περιβαλλοντικούς αυτούς παράγοντες, οι οποίοι αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης της πάθησης, μπορούν να προκύψουν ειδικές για το δέρμα αντιδράσεις του ανοσοποιητικού, με αποτέλεσμα την εμφάνιση φλεγμονής. Οι ψωριασικές πλάκες προκύπτουν από τη μη φυσιολογική, ταχύτερη, αναγέννηση των κυττάρων της επιδερμίδας. Στο ψωριασικό δέρμα η διαδικασία αυτή διαρκεί περίπου μια εβδομάδα, ενώ στο υγιές δέρμα διαρκεί ένα μήνα. Η ψωρίαση μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ωστόσο τα πρώτα εξανθήματα είναι πιθανότερο να εμφανιστούν μεταξύ των ηλικιών των 10 και των 30 ετών. Πρόκειται για χρόνια, απρόβλεπτη παθολογική κατάσταση με διαδοχικές περιόδους ύφεσης και υποτροπής. Παρά το γεγονός ότι η ψωρίαση σπάνια είναι απειλητική για τη ζωή του ασθενούς, έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής. Εφόσον πρόκειται για χρόνια ασθένεια που σχετίζεται με αντιαισθητική εμφάνιση, συχνά έχει ως αποτέλεσμα τη χαμηλή αυτοπεποίθηση, την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και με την πάροδο του χρόνου την κατάθλιψη. Τα άτομα που πάσχουν από ψωρίαση συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου οι βλάβες είναι ορατές. Πρόκειται κυρίως για τις περιπτώσεις ψωρίασης του προσώπου, του τριχωτού της κεφαλής και των χεριών. Τα πρώτα εξανθήματα της ψωρίασης και τα επανεμφανιζόμενα επεισόδια συχνά σχετίζονται με ψυχολογικά τραύματα που προκαλούν έντονα συναισθήματα (π.χ. πένθος, χωρισμός) ή σωματικά τραύματα (π.χ. ατύχημα, εγχείρηση). Το άγχος αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης νέων εξανθημάτων, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι τα άτομα που υποφέρουν από ψωρίαση μπορούν εύκολα να βρεθούν παγιδευμένα σε έναν φαύλο κύκλο.

ΑΙΤΙΑ

	Γενετικοί παράγοντες Υπάρχει πλήθος στοιχείων που υποδηλώνουν την ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης για την εκδήλωση της ψωρίασης (2). Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποιο ειδικό γονίδιο που να ευθύνεται για την ψωρίαση, αντί αυτού υπάρχει ένα σύνολο γενετικών χαρακτηριστικών τα οποία αυξάνουν τις πιθανότητες για τον ασθενή να αναπτύξει την ασθένεια (1). Από αρκετές έρευνες προκύπτει ότι στο 30 με 50% των περιπτώσεων ψωρίασης υπάρχει οικογενειακό ιστορικό της ασθένειας. Ωστόσο, έρευνα σε μονοζυγωτικούς διδύμους έδειξε ότι στο 70% των περιπτώσεων και οι δύο δίδυμοι παρουσίαζαν τάση εκδήλωσης της ψωρίασης (1). Αν η κληρονομικότητα ήταν η μοναδική αιτία θα υπήρχε στο 100% εκδήλωση. Κατά συνέπεια, σύμφωνα με τα πορίσματα, η ψωρίαση εξαρτάται και από άλλους παράγοντες. Η υπάρχουσα γνώση σχετικά με τα γονίδια που συνδέονται με την ψωρίαση είναι προς το παρόν ελλιπής. Ωστόσο, έρευνες σε οικογένειες ατόμων με ψωρίαση έχουν δείξει ότι υπάρχουν χρωμοσωμικές περιοχές που συνδέονται με την ασθένεια (1). Οι συγκεκριμένες ομάδες γονιδίων που προκαλούν φλεγμονή στο δέρμα ποικίλλουν από οικογένεια σε οικογένεια και από ασθενή σε ασθενή. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι σε μερικά χρόνια θα είναι σε θέση να προσδιορίζουν την κατάλληλη θεραπεία για κάθε ασθενή με ψωρίαση με βάση τα γενετικά χαρακτηριστικά του (1). Πληθυσμιακές ομάδες που δεν προσβάλλονται Ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες όπως οι αυτόχθονες Αμερικανοί από τις Άνδεις και οι Εσκιμώοι δεν προσβάλλονται από την ψωρίαση. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να οφείλεται σε γενετικές διαφορές παράλληλα με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες.
	Ανοσολογικοί παράγοντες Οι ανοσολογικοί παράγοντες προκαλούν φλεγμονώδεις αντιδράσεις στην επιδερμίδα. Δομή του δέρματος Το δέρμα αποτελείται από την επιδερμίδα, το χόριο και την υποδερμίδα. Η επιδερμίδα αποτελείται κυρίως από κερατινοκύτταρα (κύτταρα τα οποία σχηματίζουν την κεράτινη στιβάδα που προστατεύει το δέρμα), από μελανοκύτταρα (κύτταρα τα οποία παράγουν τις χρωστικές που ευθύνονται για το μαύρισμα και προστατεύουν το δέρμα), καθώς και από κύτταρα Langherans (τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του ανοσοποιητικού συστήματος και στις νευρικές απολήξεις που συνδέονται απευθείας με το κεντρικό νευρικό σύστημα και ελέγχουν την πλειοψηφία των λειτουργιών του δέρματος). Το ψωριασικό δέρμα παρουσιάζει μια βασική ανωμαλία: Τα κύτταρα ανανεώνονται υπερβολικά γρήγορα. Είναι γνωστό ότι στην περίπτωση της ψωρίασης η επιδερμίδα ανανεώνεται υπερβολικά γρήγορα (τέσσερις με έξι φορές πιο γρήγορα συγκριτικά με το υγιές δέρμα). Το γεγονός αυτό οφείλεται στο μη φυσιολογικό πολλαπλασιασμό των κερατινοκυττάρων της επιδερμίδας, τα οποία παράγουν κακής ποιότητας κερατίνη, με αποτέλεσμα την εμφάνιση λεπιών. Τα κυριότερα κύτταρα του χορίου, οι ινοβλάστες, ελέγχουν την ανανέωση των κερατινοκυττάρων. Ωστόσο, στην περίπτωση της ψωρίασης ο έλεγχος αυτός είναι προβληματικός. Φλεγμονώδης αντίδραση του δέρματος Εκτός από τον ταχύ ρυθμό ανανέωσης των κερατινοκυττάρων, η ψωρίαση είναι και αποτέλεσμα φλεγμονωδών αντιδράσεων του δέρματος. Η φλεγμονώδης αντίδραση οφείλεται σε δυο τύπους κυττάρων: τα πολυμορφοπύρηνα ουδετερόφιλα και τα Τ λεμφοκύτταρα, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανοσοαπάντηση. Τι συμβαίνει στο δέρμα; Τα πολυμορφοπύρηνα ουδετερόφιλα κατευθύνονται προς την κεράτινη στιβάδα (την εξωτερική κεράτινη στιβάδα της επιδερμίδας). Αποκολλώνται από την επιφανειακή στιβάδα του δέρματος και προκαλούν συνεχή ερεθισμό, σοβαρότερης μορφής από τον ερεθισμό που προκαλείται με τον ξεσμό. Έτσι, το δέρμα ξεκινά μία συνεχή διαδικασία επούλωσης. Με αυτόν τον τρόπο, τα συγκεκριμένα κύτταρα συμβάλλουν στη διατήρηση της φλεγμονής στην επιδερμίδα. Παράλληλα, τα Τ κύτταρα επιτίθενται στο δέρμα και διατηρούν ενεργοποιημένη τη φλεγμονώδη αντίδραση. Η ψωρίαση χαρακτηρίζεται από τη χρόνια εμμένουσα αντίδραση στα Τ κύτταρα (1). Τα Τ κύτταρα εμπλέκονται στην εκδήλωση και τη διατήρηση της φλεγμονής του δέρματος μέσω της απελευθέρωσης ορισμένων κυτταροκίνων με προφλεγμονώδη δράση. Η ψωρίαση μοιάζει με αυτοάνοση διαταραχή· είναι σαν να εκλαμβάνεται ένα μόριο του δέρματος εσφαλμένα ως ξένο σώμα και να ενεργοποιεί την υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στην «εισβολή» αυτή. Ωστόσο, η ταξινόμηση της ψωρίασης ως αυτοάνοση διαταραχή τίθεται υπό αμφισβήτηση. Είναι σαφές ότι τα Τ κύτταρα που σχετίζονται με τις βλάβες έχουν κεντρικό ρόλο στην ψωρίαση, υπάρχει όμως έλλειψη αποδείξεων σχετικά με το εάν τα Τ κύτταρα ενεργοποιούνται από μόνα τους (2).
	Περιβαλλοντικοί παράγοντες Στους ασθενείς με γενετική προδιάθεση στην ψωρίαση, η ασθένεια μπορεί να πυροδοτηθεί από ενδογενείς και εξωγενείς περιβαλλοντικούς παράγοντες. Το σύνολο των παραγόντων αυτών μπορεί να επιταχύνει την ανανέωση του δέρματος. Στους εξωγενείς παράγοντες συμπεριλαμβάνεται η αλλαγή εποχής και η τριβή που προκαλούν τα ρούχα στο δέρμα. Στους ενδογενείς παράγοντες συμπεριλαμβάνεται η συναισθηματική πίεση, ορισμένα φάρμακα και οι μολυσματικές ασθένειες. Κατά μια ευρεία έννοια, η ψυχολογική πίεση που μπορεί να αφορά περιπτώσεις όπως το άγχος της επιστροφής στο σχολείο μετά από τις διακοπές ή όπως η πίεση που προκαλεί ένα σοβαρό ψυχολογικό τραύμα, συχνά ευθύνεται για την εκδήλωση της ψωρίασης. Πρόκειται για σημαντικό παράγοντα, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει στην πρώτη εκδήλωση της ψωρίασης και σε υποτροπές της ασθένειας. Οι βήτα-αποκλειστές, το λίθιο και οι κινολόνες είναι μερικά από τα φάρμακα που σε ορισμένες περιπτώσεις θεωρούνται ύποπτα για την εκδήλωση της ασθένειας. Η ξαφνική διακοπή της θεραπείας με κορτικοειδή μπορεί επίσης να επιδεινώσει την ψωρίαση. Στα παιδιά, η σταγονοειδής ψωρίαση συνήθως οφείλεται σε στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις. Τρόπος ζωής και ψωρίαση Ορισμένες συνήθειες στον τρόπο ζωής αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης της ψωρίασης. Αυτό σχετίζεται κυρίως με το κάπνισμα. Η κατανάλωση αλκοόλ και η παχυσαρκία μπορούν επίσης να θεωρηθούν παράγοντες επιδείνωσης. Όπως ισχύει σε κάθε παθολογική κατάσταση που επηρεάζει την ποιότητα ζωής και πυροδοτείται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, απαιτείται να ληφθούν υπόψη πολλαπλοί παράγοντες για την αντιμετώπιση της ψωρίασης. Η ψωρίαση δεν είναι απειλητική για τη ζωή και ο κύριος στόχος της θεραπείας είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Κατά συνέπεια, η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας είναι στην κρίση του ασθενούς και του δερματολόγου του. Η εκάστοτε θεραπευτική στρατηγική θα πρέπει να βασίζεται στο διάλογο μεταξύ ιατρού και ασθενούς. Ο ρόλος του νευρικού συστήματος στην εκδήλωση της ψωρίασης και στην επανεμφάνισή της. Μερικές ενδείξεις που στηρίζουν την υπόθεση: - Οι ψωριασικές πλάκες είναι απόλυτα συμμετρικές. - Το άγχος συχνά σχετίζεται με την εμφάνιση των εξανθημάτων της ψωρίασης. - Τέλος, το νευρικό σύστημα απελευθερώνει ειδικές χημικές ουσίες, όπως την ουσία Ρ και τα πεπτίδια της ορμόνης alpha MSH, τα οποία ελέγχουν την ανανέωση του δέρματος.

Σοβαρότητα ψωρίασης

Ηπια, μέτρια ή σοβαρή;

Πώς μπορεί να αξιολογηθεί η σοβαρότητα της δικής μου περίπτωσης ψωρίασης;

Για την αντικειμενική αξιολόγηση της σοβαρότητας της κάθε περίπτωσης ψωρίασης, οι ιατροί χρησιμοποιούν κυρίως μορφολογικά κριτήρια, όπως το Δείκτη Έκτασης και Βαρύτητας της Ψωρίασης (PASI)*. Ο συγκεκριμένος δείκτης επιτρέπει την αξιολόγηση της έκτασης των βλαβών καθώς και του βαθμού του ερυθήματος και των λεπιών. Οι υψηλές τιμές του δείκτη υποδηλώνουν «σοβαρή ψωρίαση».

«Το συγκεκριμένο σύστημα τιμών έχει το πλεονέκτημα του ότι είναι αναπαραγώγιμο, ωστόσο δεν παρέχει καμία ένδειξη αντικειμενικής ή υποκειμενικής σοβαρότητας της κατάστασης», δηλώνει ο Καθηγητής Grob.

Αρκετοί ειδικοί πιστεύουν ότι στη σοβαρότητα της κάθε περίπτωσης ψωρίασης συντελεί πλήθος παραγόντων, όπως ο αντίκτυπός της στην ποιότητα ζωής και η ανθεκτικότητά της στη θεραπεία και δεν αξιολογείται αποκλειστικά από τα μορφολογικά κριτήρια και την έκταση των βλαβών.

Ουσιαστικά, η σοβαρότητα της ψωρίασης αφορά το πόσο καλά μπορεί ο ασθενής να αντιμετωπίζει την κατάσταση. Η διαφορετική αντίληψη της σοβαρότητας της κατάστασης είναι πρωταρχικής σημασίας, εφόσον η ψωρίαση έχει διαφορετική επίδραση σε κάθε ασθενή. Για παράδειγμα, δύο άτομα που παρουσιάζουν τις ίδιες βλάβες σε επίπεδο έκτασης και σημείων εμφάνισης μπορεί να αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο την κατάστασή τους, με τον πρώτο να πιστεύει ότι η περίπτωσή του είναι «σοβαρή» και τον δεύτερο να θεωρεί την περίπτωσή του «ήπια».

Η εκτεταμένη ψωρίαση μπορεί ορισμένες φορές να έχει μικρότερο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής συγκριτικά με τις πολύ εντοπισμένες βλάβες. Για παράδειγμα, οι βλάβες στις παλάμες και τα πέλματα των ποδιών μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρή λειτουργική αναπηρία. Η προσβολή του προσώπου ή των γεννητικών οργάνων μπορεί να προκαλέσει έντονη ψυχολογική ένταση.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η έκταση των βλαβών δεν έχει ψυχολογικό αντίκτυπο. Όπως προκύπτει από ορισμένες έρευνες, οι ασθενείς που έχουν προσβληθεί από ψωρίαση σε ποσοστό μεγαλύτερο του 30% της επιφάνειας του δέρματός τους, θα θυσίαζαν αμέσως το ένα τέταρτο του προσδόκιμου επιβίωσής τους για να ζήσουν χωρίς την ασθένεια.

Είναι λοιπόν σαφές ότι η αντίληψη της σοβαρότητας δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη και παρά τη σημασία της έκτασης και των σημείων εμφάνισης των βλαβών, ο κρίσιμος παράγοντας αξιολόγησής της παραμένει το πώς οι ασθενείς αντιμετωπίζουν την ψωρίαση στα πλαίσια του προσωπικού τους πολιτισμικού και επαγγελματικού περιβάλλοντος.

Η αξιολόγηση του αντίκτυπου της ψωρίασης στην ποιότητα ζωής είναι ουσιαστικής σημασίας, εφόσον οι κίνδυνοι και τα οφέλη οποιουδήποτε φαρμάκου θα πρέπει να εκτιμώνται σύμφωνα με τις επιδράσεις του στην ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Όπως κάθε παθολογική κατάσταση που έχει επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής, έτσι και η ψωρίαση θα πρέπει να θεραπεύεται κατά ολιστικό τρόπο, με σημείο αναφοράς τον ασθενή και όχι την ίδια την κατάσταση.

Κνησμός

Βασικά σημεία Ο κνησμός είναι ένα δυσάρεστο αίσθημα που προκαλεί έντονη ή λιγότερο έντονη επιθυμία ξεσμού. Ο κνησμός και ο πόνος παρουσιάζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Είναι και τα δύο δυσάρεστα αισθήματα. Το άγχος και η κατάθλιψη μπορούν να επιδεινώσουν τον κνησμό. Οι ψωριασικές βλάβες πρέπει να θεραπεύονται προκειμένου να θεραπεύεται και ο κνησμός. Είναι σημαντικό να αποφεύγεται οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει κνησμό, όπως τα πολύ ζεστά μπάνια και ντους, τα ενδύματα που προκαλούν τριβή και τα διεγερτικά όπως ο καφές Τι είναι ο κνησμός; Ο ιατρικός όρος για το αίσθημα φαγούρας είναι «κνησμός». Το αίσθημα αυτό μπορεί να αφορά μια μόνο περιοχή του δέρματος ή να εκτείνεται σε ολόκληρο το σώμα. Πλήθος αιτιών μπορεί να προκαλέσει κνησμό, όπως φλεγμονώδεις δερματικές καταστάσεις ή γενικές ασθένειες. Για αρκετό καιρό υπήρχε η πεποίθηση ότι η ψωρίαση δεν προκαλεί κνησμό (μη κνησμώδης) και ότι δεν υποφέρουν όλοι οι ασθενείς με ψωρίαση από κνησμό. Ωστόσο, αρκετές έρευνες έδειξαν ότι το 80% των ασθενών με ψωρίαση υποφέρουν από αυτόν. Υπάρχουν διάφοροι βαθμοί κνησμού, οι οποίοι μετρώνται βάσει οπτικών αναλογικών κλιμάκων. Οι ασθενείς υποδεικνύουν τη σοβαρότητα του κνησμού από τον οποίο υποφέρουν βάσει μιας ακλίμακας με τιμές από το 1 ως το 10 (από μέτριο κνησμό ως σοβαρό κνησμό, στην περίπτωση του οποίου οι ασθενείς ξύνουν τις πλάκες ώσπου να ματώσουν). Ο κνησμός καταλήγει σε φαύλο κύκλο, καθώς ο ξεσμός προκαλεί υπερτροφία (διόγκωση) των απολήξεων των νεύρων στο δέρμα, οι οποίες γίνονται με τη σειρά τους πιο ευαίσθητες. Επιπλέον, ο υπερβολικός ξεσμός έχει ως αποτέλεσμα την αντίδραση του εγκεφάλου σε οποιοδήποτε εξωτερικό ερέθισμα, δημιουργώντας ένα αίσθημα κνησμού. Ο ξεσμός είναι ένα είδος τραυματισμού, και οι ψωριασικές βλάβες συχνά εκδηλώνονται σε περιοχές που έχουν υποστεί τραυματισμό υπό μορφή απάντησης γνωστής ως φαινόμενο Koebner. Υπάρχουν κοινά στοιχεία μεταξύ του κνησμού και του πόνου; Τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τα κέντρα του εγκεφάλου που εμπλέκονται στον κνησμό είναι περιορισμένα συγκριτικά με τα αντίστοιχα διαθέσιμα στοιχεία που αφορούν τον πόνο. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι νευροδιαβιβαστές παίζουν σημαντικό ρόλο στον κνησμό. Ο κνησμός και ο πόνος παρουσιάζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Είναι και τα δυο δυσάρεστα αισθήματα και οι πληροφορίες που σχετίζονται με αυτά μεταφέρονται μέσω των ίδιων νευρικών οδών. Οι πληροφορίες μεταφέρονται από τον πρώτο νευρώνα στο νωτιαίο μυελό, έπειτα από έναν δεύτερο νευρώνα στο θάλαμο (στη βάση του εγκεφάλου) και στη συνέχεια από έναν τρίτο στο φλοιό (συνειδητό μέρος της λειτουργίας του εγκεφάλου). Ο ασθενής αισθάνεται πόνο και κνησμό μόλις ξεπεραστεί ένα συγκεκριμένο όριο, η τιμή του οποίου ποικίλλει ανάλογα με τους ψυχολογικούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται το άγχος και η κατάθλιψη. Το άγχος επιδεινώνει τον κνησμό. Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σε άτομα που υποφέρουν από κατάθλιψη, υπάρχει σχέση μεταξύ του βαθμού του κνησμού και του βαθμού της κατάθλιψης. Κατά συνέπεια, ο κνησμός αποτελεί πραγματική φυσική και ψυχολογική δοκιμασία, όπως ακριβώς ο πόνος. Τι φάρμακα υπάρχουν διαθέσιμα για τον κνησμό; Πρώτον και κύριον, οι ψωριασικές πλάκες πρέπει να θεραπεύονται. Τα τοπικά κορτικοστεροειδή, οι ακτινοβολίες UVA και UVB και η κυκλοσπορίνη συνήθως περιορίζουν τον κνησμό. Ωστόσο, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι συγκεκριμένες θεραπείες δεν επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, δύσκολα σταματά ο κνησμός. Παρόλο που τα αντισταμινικά σε ορισμένες περιπτώσεις αποτρέπουν τον κνησμό, δεν φαίνεται να είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία του κνησμού που προκαλείται από την ψωρίαση. Οι ασθενείς που υποφέρουν από κατάθλιψη ή άγχος, ενώ ταυτόχρονα υποφέρουν από κνησμό, θα πρέπει να λαμβάνουν θεραπεία που εστιάζει αποκλειστικά στα ψυχολογικά τους προβλήματα. Μπορούν άλλες θεραπείες να βοηθήσουν; Η εφαρμογή ενυδατικής λοσιόν μια ή περισσότερες φορές την ημέρα μπορεί να καταπραΰνει την επιδερμίδα εφόσον καταπολεμά την ξηρότητα. Οι θεραπείες spa μπορούν επίσης να αποβούν ευεργετικές, καθώς ορισμένα είδη θερμικού μεταλλικού νερού έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και περιορίζουν τον κνησμό. Οι ασθενείς που υποφέρουν από άγχος και κατάθλιψη μπορούν να καταφύγουν σε τεχνικές χαλάρωσης όπως η σοφρολογία και η γιόγκα προκειμένου να καταπολεμήσουν το άγχος και συνεπώς να περιορίσουν τον κνησμό. Η τριβή και οι μικροτραυματισμοί μπορούν να προκαλέσουν βλάβες, επομένως θα πρέπει να προτιμώνται ενδύματα από φυσικές ίνες, όπως το βαμβάκι. Επίσης, θα πρέπει να αποφεύγονται τα πολύ ζεστά μπάνια και να χρησιμοποιούνται μόνο ήπια προϊόντα για τη φροντίδα του δέρματος. Συνιστάται η χρήση γαντιών για τον περιορισμό της έκθεσης σε ισχυρά απορρυπαντικά. Είναι προτιμότερο τα νύχια να κόβονται κοντά, προκειμένου να ελαχιστοποιούνται οι βλάβες που προκαλούνται από τον ξεσμό. Τέλος, θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση αλκοόλ και καφέ. Φαινόμενο Koebner

Τι είναι το φαινόμενο Koebner;

Το φαινόμενο Koebner είναι ίσως ένα από τα πιο ευρέως διαδεδομένα φαινόμενα στη δερματολογία. Η πρώτη περιγραφή του φαινομένου έγινε το 1872 από τον πασίγνωστο δερματολόγο του 19ου αιώνα, Heinrich Koebner, από τον οποίο πήρε και το όνομά του. Κάποιοι από τους ασθενείς του είχαν εμφανίσει ψωρίαση σε σημείο όπου υπήρχε εκδορά (απώλεια δέρματος λόγω του ξεσμού), ή πληγή από δάγκωμα αλόγου.

Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αντίδραση που παρατηρείται όταν μετά από τραυματισμό στο υγιές δέρμα των ασθενών που υποφέρουν από δερματοπάθειες, στο σημείο αυτό εμφάνιζεται νέα βλάβη. Κατά συνέπεια, ένας τραυματισμός σε «υγιή» περιοχή του δέρματος ενός ασθενούς με ψωρίαση, μπορεί να οδηγήσει σε νέες βλάβες, πανομοιότυπες με αυτές που προκαλεί η ασθένεια. Γι' αυτόν το λόγο, το φαινόμενο Koebner είναι επίσης γνωστό και ως «ισομορφική απάντηση» (που σημαίνει όμοια αντίδραση).

Είναι συχνό το φαινόμενο Koebner στην ψωρίαση;

Το φαινόμενο Koebner συνδέεται με αρκετές δερματοπάθειες, μεταξύ των οποίων οι πιο συνηθισμένες είναι η ψωρίαση, ο ομαλός λειχήνας και η λεύκη. Κατά συνέπεια, τα άτομα που υποφέρουν από ψωρίαση είναι ιδιαίτερα ευάλωτα, ενώ τα άτομα που υποφέρουν από ασταθή ερυθηματώδη ψωρίαση, η οποία χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση σκούρων ερυθρών πλακών σε ολόκληρο το σώμα, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα τοπικά τραύματα δεν προκαλούν απαραίτητα τη συγκεκριμένη αντίδραση.

Το φαινόμενο Koebner συνήθως εμφανίζεται σε 10 με 14 ημέρες από τον τραυματισμό του δέρματος, ωστόσο, μπορεί να εμφανιστεί και αρκετά χρόνια μετά. Στα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του συμπεριλαμβάνεται το γεγονός ότι δεν προσβάλλει συγκεκριμένες περιοχές, εμφανίζεται συνήθως το χειμώνα και προσβάλλει κυρίως τα παιδιά.

Τι είδους τραυματισμοί μπορούν να προκαλέσουν το φαινόμενο Koebner;

Η συγκεκριμένη αντίδραση προκαλείται από διάφορα είδη τραυματισμών. Εντοπίζεται σε περιοχές όπου υπάρχουν πληγές από δάγκωμα σκύλου ή τσίμπημα εντόμου, εκδορές, τραύματα από σφαίρες, αμυχές, εγκαύματα, ουλές, τραυματισμοί από την τριβή του δέρματος, δερματίτιδα εξ' επαφής καθώς και στο σημάδι που αφήνει το λάστιχο της κάλτσας και στο ερεθισμένο από το ξύρισμα, την απολέπιση ή την αποτρίχωση δέρμα.

Εκδήλωση του φαινομένου Koebner που οφείλεται σε γρατσούνισμα γάτας:

Εκδήλωση του φαινομένου Koebner σε μετεγχειρητική ουλή:

Οι βραχίονες των γυαλιών μπορούν να προκαλέσουν ισομορφική απάντηση Koebner πίσω από τα αυτιά. Τα τεχνητά νύχια και το μανικιούρ μπορούν να επιδεινώσουν την ψωρίαση των νυχιών. Σε μια περίπτωση ασθενούς, η τριβή από τη ρακέτα του τένις προκάλεσε την εκδήλωση φαινομένου Koebner στη δεξιά παλάμη του παίκτη. Ακόμα και στην περίπτωση που κάποιος υποφέρει από ψωριασική αρθρίτιδα, η τριβή από τη βέρα, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μεμονωμένων ψωριασικών βλαβών στο συγκεκριμένο δάκτυλο. Στην περίπτωση της παλαμο-πελματιαίας ψωρίασης, οι βλάβες που οφείλονται στο φαινόμενο Koebner εντοπίζονται σε περιοχές που δέχονται πίεση, ενώ δεν παρουσιάζονται στην καμάρα του ποδιού. Τα ηλιακά εγκαύματα μπορούν επίσης να προκαλέσουν την εξάπλωση της ψωρίασης σε ολόκληρο το σώμα, φαινόμενο γνωστό ως φαινόμενο Koebner από φωτοευαισθησία.

Πλήθος δερματοπαθειών μπορούν να προκαλέσουν το φαινόμενο Koebner, μεταξύ των οποίων και η ψωρίαση, η δερματίτιδα, το έκζεμα, ο έρπης, ο ομαλός λειχήν, η ανεμευλογιά και η λεύκη. Επομένως, το έκζεμα μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση ψωριασικών βλαβών. Τέλος, η αλλεργική αντίδραση στο εμβόλιο της γρίπης ή της φυματίωσης, ορισμένα φάρμακα, τα σπρέι ή οι βαφές μαλλιών, τα τατουάζ, η κνίδωση και ορισμένες θεραπείες, όπως η θεραπεία με UV ακτινοβολία, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε ισομορφική απάντηση Koebner.

Εκδήλωση του φαινομένου Koebner μετά από έκθεση στον ήλιο:

Σε ορισμένες περιπτώσεις οι ιατροί κάνουν λόγο για "αντίστροφο φαινόμενο Koebner" όταν μια ψωριασική πλάκα υποχωρεί μετά από τραύμα. Αν και οι "εξωτερικές" εκδηλώσεις του φαινομένου Koebner είναι οι πιο διαδεδομένες, είναι εξίσου πιθανό το φαινόμενο να είναι αόρατο και να εντοπίζεται σε ένα νεύρο σε μικρή απόσταση από το σημείο εμφάνισης του εξανθήματος. Για παράδειγμα, ένα κάταγμα στον καρπό ή σε μεμονωμένη άρθρωση μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση ψωριασικών βλαβών στα νύχια. Πρόκειται για το εν τω βάθει φαινόμενο Koebner, το οποίο είναι σπάνιο, αλλά δεν πρέπει να παραβλέπεται.

Ποιες προφυλάξεις μπορούν να ληφθούν;

Αποφεύγετε να πειράζετε τα λέπια και να ξύνετε τις πλάκες και προσπαθήστε να αποφεύγετε την τριβή και τους μικροτραυματισμούς, όσο το δυνατόν περισσότερο. Να είστε προσεκτικοί κατά το χτένισμα ή το βούρτσισμα των μαλλιών και το ξύρισμα. Τα νύχια θα πρέπει να είναι κομμένα κοντά και να μην καλύπτονται από τεχνητά νύχια. Περιορίστε την έκθεση στον ήλιο και χρησιμοποιείτε αντιηλιακά και υποαλλεργικά προϊόντα περιποίησης για να αποφύγετε τυχόν ερεθισμούς. Εφαρμόζετε τα προϊόντα αυτά με προσοχή.

Σε περίπτωση που διαγνωσθεί φαινόμενο Koebner, θα πρέπει να αποφεύγονται τα φυσικά και χημικά ερεθιστικά προϊόντα, οι θεραπείες με laser και οι εγχειρήσεις. Η θεραπεία θα πρέπει να ξεκινά το συντομότερο δυνατό προκειμένου να μεγιστοποιείται η αποτελεσματικότητά της.

Βασικά σημεία

• Οι ψωριασικές πλάκες μπορούν να εμφανιστούν σε τραυματισμένες περιοχές του δέρματος. Πρόκειται για το φαινόμενο Koebner.
• Το φαινόμενο Koebner μπορεί να οφείλεται σε διάφορα είδη τραυματισμών, μεταξύ των οποίων είναι και οι τραυματισμοί από την τριβή, τα ηλιακά εγκαύματα και τα τατουάζ.
• Το φαινόμενο Koebner επιδεινώνει την ψωρίαση.

Μορφές ψωρίασης

Η ψωριαση εκδηλώνεται με διαφορετικές μορφές

Η ψωρίαση μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ωστόσο υπάρχουν δύο περίοδοι μέγιστης εκδήλωσης: κατά την παιδική ηλικία/πρώτα στάδια ενηλικίωσης (πρώιμη εκδήλωση της ψωρίασης) και μετά την ηλικία των 40 (καθυστερημένη εκδήλωση) (1). Υπάρχουν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης για εκδήλωση ψωρίασης, κυρίως κατά την παιδική ηλικία. Εκτιμάται ότι το 71% των ασθενών που εκδηλώνουν ψωρίαση κατά την παιδική ηλικία έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό (2).

Υπάρχουν διάφορες μορφές ψωρίασης και συνήθως διακρίνονται βάσει του σημείου εμφάνισής τους και της μορφολογίας των βλαβών. Η παρουσία και η κατανομή των ψωριασικών πλακών ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό: κάποιοι εμφανίζουν μόνο μια ψωριασική πλάκα σε συγκεκριμένο σημείο του σώματός τους, ενώ κάποιοι άλλοι υποφέρουν από ψωρίαση σε ολόκληρο το σώμα.

Η ψωριαση συνοδεύεται από κνησμό σε ποσοστό 60% με 70% των περιπτώσεων (3).

Δεν υπάρχει, έως σήμερα, μόνιμη θεραπεία για την ψωριαση και οι βλάβες συνήθως επανεμφανίζονται. Ωστόσο, οι περισσότερες θεραπείες βοηθούν στη σημαντική βελτιώση στην ποιότητα ζωής.

Κατάταξη σύμφωνα με τον τύπο των βλαβών;

Ορισμένοι δερματολόγοι θεωρούν ότι ο όρος «ψωρίαση» καλύπτει ουσιαστικά έξι ή επτά διαφορετικές καταστάσεις, οι οποίες στην πορεία μπορούν να διακριθούν η μία από την άλλη και να θεραπεύονται ξεχωριστά. Η δράση των φαρμάκων που σήμερα υπάρχουν διαθέσιμα (π.χ. τοπικές και συστηματικές θεραπείες) συνίσταται στην εξάλειψη των ψωριασικών πλακών και την πρόληψη της υποτροπής.

Η ψωρίαση κατατάσσεται σύμφωνα με τον τύπο των βλαβών στις παρακάτω:

• Ψωριαση κατά πλάκας ή ψωρίαση vulgaris (κοινή )
• Σταγονοειδής ψωρίαση
• Φλυκταινώδης ψωρίαση
• Ερυθροδερμική ψωρίαση
• Ψωριασική αρθρίτιδα (Υ.Κ.)

Οι πιο σοβαρές μορφές ψωρίασης

Ορισμένες μορφές ψωρίασης είναι πιο σοβαρές ενώ παρουσιάζουν ιδιαίτερη ανθεκτικότητα στη θεραπεία. Πρόκειται για τη φλυκταινώδη και την ερυθροδερμική ψωρίαση, καθώς και την ψωριασική αρθρίτιδα. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να λαμβάνεται φαρμακευτική αγωγή με ιδιαίτερη προσοχή, υπό την καθοδήγηση δερματολόγου. Όταν οι βλάβες παρουσιάζονται σε όλο το δέρμα, πρόκειται για καθολική ψωρίαση. Η συγκεκριμένη μορφή ψωρίασης είναι αρκετά σπάνια.

	Κατά πλάκας ψωρίαση

Ψωρίαση κατά πλάκας (ψωρίαση vulgaris)

Ο όρος ψωρίαση vulgaris είναι ο κλινικός όρος για την κατά πλάκας ψωρίαση. Vulgaris σημαίνει «κοινός» και η κοινή ψωρίαση είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ψωρίασης που αφορά περίπου το 95% των περιπτώσεων ψωρίασης.

Ο όρος «ερυθηματολεπιδώδεις πλάκες» που χρησιμοποιούν οι δερματολόγοι για τη περιγραφή των πλακών της συγκεκριμένης μορφής ψωρίασης, αφορούν βλάβες υπό μορφή κυκλικών ή ωοειδών πλακών ερυθρού χρώματος, σαφώς περιγεγραμμένων (διακρίνονται εύκολα τα όριά τους), οι οποίες καλύπτονται από πολυάριθμα ξηρά λέπια. Τα λέπια αυτά είναι αργυρόχροα και συνήθως καλύπτουν ολόκληρη την ερυθηματώδη πλάκα, από την οποία αποκολλάται ένα μεγάλο μέρος τους. Οι βλάβες μπορεί να περιβάλλονται από διαυγή άλω.

Η πάθηση μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορα σημεία του σώματος και οι βλάβες ποικίλλουν ανάλογα με το σημείο του σώματος το οποίο προσβάλλεται. Συνήθως εντοπίζονται συμμετρικά στο εξωτερικό των χεριών και των ποδιών με έμφαση στους αγκώνες και τα γόνατα, ωστόσο μπορούν να προσβάλλουν οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Συχνά εμφανίζονται και στην πλάτη και το τριχωτό της κεφαλής. Άλλα σημεία εμφάνισης είναι το πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια, τα νύχια, οι πτυχές του σώματος και οι βλεννογόνοι.

Το μέγεθος και ο αριθμός των πλακών ποικίλλει, ενώ όταν ξυστούν εμφανίζονται μικρά σταγονίδια αίματος. Η ένταση του χρώματός τους μπορεί επίσης να ποικίλλει, ενώ συνήθως εμφανίζονται ερυθρότερες προς το εξωτερικό τους συγκριτικά με το εσωτερικό τους. Οι πλάκες μπορεί να είναι είτε λεπτές είτε παχιές. Ορισμένες φορές οι πλάκες παρουσιάζονται με συγκεκριμένο σχήμα (δισκοειδές, δακτυλιοειδές).

Η κατά πλάκας ψωρίαση μπορεί να συνοδεύεται από κνησμό σε ποσοστό 60% των περιπτώσεων. Δεν προκαλεί κνησμό σε όλες τις περιπτώσεις, ωστόσο για ορισμένους αποτελεί πρόβλημα.

	Σταγονοειδής ψωρίαση Το τυπικό χαρακτηριστικό της σταγονοειδούς ψωρίασης (psoriasis guttata) είναι οι μικρές, κυκλικές, διάσπαρτες βλάβες. Αντί για εκτεταμένες, παχιές πλάκες, η μορφή αυτή της ψωρίασης εκδηλώνεται με μικρές, ερυθρές λεπιδώδεις κηλίδες, οι οποίες μοιάζουν με σταγόνες νερού πάνω στο σώμα. Η σταγονοειδής ψωρίαση είναι περισσότερο διαδεδομένη στα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες παρά στους γηραιότερους ενήλικες και η εκδήλωσή της σχετίζεται άμεσα με φαρυγγικές στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις (όπως η ρινοφαρυγγίτιδα, η φαρυγγίτιδα ή η αμυγδαλίτιδα). Η συγκεκριμένη μορφή ψωρίασης τείνει να παρουσιάζει αυτόματη ύφεση έπειτα από μερικές εβδομάδες και μπορεί να επανεμφανιστεί είτε υπό την ίδια μορφή είτε υπό την κλασική μορφή της κατά πλάκας ψωρίασης.

Φλυκταινώδης ψωρίαση Η συγκεκριμένη μορφή ψωρίασης πλήττει ποσοστό μικρότερο από το 10% των ασθενών. Μπορεί να εμφανιστεί ως επιπλοκή της κατά πλάκας ψωρίασης, ως αποτέλεσμα της λήψης συγκεκριμένων φαρμάκων ή ως αποτέλεσμα της απότομης διακοπής τους. Οι βλάβες χαρακτηρίζονται από την παρουσία φλυκταινών. Οι παλάμες των χεριών και τα πέλματα των ποδιών, τα δάκτυλα και τα νύχια, είναι τα σημεία που προσβάλλονται περισσότερο. Ερυθροδερμική ψωρίαση Η ερυθροδερμική ψωρίαση μπορεί να προσβάλλει σχεδόν ολόκληρη την επιφάνεια του σώματος, οπότε το δέρμα καλύπτεται από ερυθηματoλεπιδώδεις πλάκες. Παράλληλα, μπορεί να εμφανιστεί περιορισμένος αριθμός φλυκταινών Ψωριασική αρθρίτιδα Μια διπλή και απρόβλεπτη πάθηση Έπειτα από μερικά χρόνια από την εκδήλωση της ψωρίασης, ο ασθενής μπορεί να προσβληθεί από ψωριασική αρθρίτιδα. Πρόκειται για μορφή φλεγμονώδους, χρόνιας αρθρίτιδας, η οποία εκδηλώνεται σε διάφορες αρθρώσεις του σώματος. Χορηγείται διαφορετική θεραπεία από τη θεραπεία για τις δερματικές βλάβες και η πορεία της ασθένειας δεν μπορεί να προβλεφθεί. Η ψωριασική αρθρίτιδα ανήκει στην κατηγορία των σπονδυλοαρθροπαθειών. Διακρίνεται από τις άλλες μορφές φλεγμονώδους αρθρίτιδας κυρίως βάσει της συνυπάρχουσας δερματικής πάθησης. Η ψωριασική αρθρίτιδα εκδηλώνεται με επεισόδια και υπάρχουν παρεμβολές περιόδων ύφεσης ποικίλης διάρκειας. Προσβάλλει τις περιφερικές αρθρώσεις (γοφοί, ώμοι, άκρα χεριών και ποδιών) σε ποσοστό 70% των περιπτώσεων και ορισμένες φορές και την σπονδυλική στήλη (γνωστή ως αξονική προσβολή). Η ψωριασική αρθρίτιδα μπορεί επίσης να προσβάλλει και τις ενθέσεις, δηλ. τις περιοχές όπου οι τένοντες προσφύονται στα οστά της άρθρωσης, γεγονός το οποίο μπορεί να εξηγήσει τον πόνο στις πτέρνες κλπ... Η πάθηση αυτή συνήθως εκδηλώνεται μεταξύ των ηλικιών των 30 και των 50 και αφορά τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες. Ωστόσο, οι άνδρες παρουσιάζουν πιο συχνά αξονική προσβολή, συγκριτικά με τις γυναίκες που συνήθως υποφέρουν κυρίως από περιφερική αρθρίτιδα. Ο ακριβής αριθμός των ατόμων που υποφέρουν από ψωριασική αρθρίτιδα παραμένει άγνωστος, εκτιμάται, όμως, ότι πλήττει περίπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού (1). Ωστόσο, η ψωριασική αρθρίτιδα είναι περισσότερο διαδεδομένη στους ασθενείς που πάσχουν από ψωρίαση. Κατανόηση της φλεγμονής Στις υγιείς αρθρώσεις οι απολήξεις των οστών καλύπτονται από χόνδρο για να αποφεύγονται οι φθορές κατά την κίνηση της άρθρωσης. Η αρθρική κοιλότητα περικλείεται από αγγειακή μεμβράνη, γνωστή ως αρθρικός υμένας. Ο αρθρικός υμένας εξασφαλίζει στους χόνδρους και τις απολήξεις των οστών σημαντικά θρεπτικά συστατικά. Ο υμένας αυτός ενισχύεται από μια πιο άκαμπτη δομή που ονομάζεται αρθρικός θύλακας. Η ψωριασική αρθρίτιδα προσβάλλει τις περιοχές όπου οι απολήξεις των οστών εισέρχονται στον αρθρικό θύλακα και πιο συγκεκριμένα, τις περιοχές όπου ο τένοντας προσφύεται στο οστό της άρθρωσης (δηλ. τις ενθέσεις). Καθώς τα τοιχώματα των αγγείων στις συγκεκριμένες περιοχές διογκώνονται, διαδικασία γνωστή ως αγγειοδιαστολή, αυξάνεται η ποσότητα του υγρού, με αποτέλεσμα την εμφάνιση οιδήματος και πρηξίματος. Μόλις σχηματιστεί το οίδημα, τα λευκά αιμοσφαίρια μεταναστεύουν στην περιοχή αυτή. Τα λευκά αιμοσφαίρια σε συνδυασμό με το οίδημα προκαλούν περεταίρω φλεγμονή και πόνο. Αίτια ψωριασικής αρθρίτιδας Τα αίτια που προκαλούν τη συγκεκριμένη παθολογική κατάσταση παραμένουν άγνωστα, ωστόσο η κληρονομικότητα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Τα παιδιά των οποίων οι γονείς υποφέρουν από ψωριασική αρθρίτιδα, παρουσιάζουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν τη ασθένεια. Ο μονοζυγωτικός δίδυμος ενός προσβεβλημένου ασθενούς, παρουσιάζει 75% πιθανότητες να νοσήσει.