Λεμφοίδημα

 

Λεμφοίδημα ονομάζεται το πρήξιμο που δημιουργείται σε ένα χέρι ή πόδι. Κάποιες φορές μπορεί να συμβεί και στα δύο χέρια ή πόδια ταυτόχρονα. Το λεμφοίδημα αντιπροσωπεύει κάποια διαταραχή στη λειτουργία του λεμφικού συστήματος.

Τι είναι το λεμφοίδημα;

Το λεμφικό σύστημα αποτελείται από τα λεμφαγγεία, ένα πολύπλοκο και πυκνό δίκτυο αγγείων, την λέμφο, το υγρό δηλαδή που κυκλοφορεί μέσα στα λεμφαγγεία και τους λεμφαδένες, οι οποίοι φιλτράρουν τη λέμφο.

Σκοπός του είναι, μέσω της διακίνησης και απομάκρυνσης των υγρών, να καθαρίσει το σώμα από τα άχρηστα προϊόντα που προκύπτουν από τις λειτουργίες των κυττάρων.

Επιπλέον, η λέμφος συλλέγει τα μικρόβια (βακτήρια και ιούς) που τυχόν υπάρχουν στο σώμα τα οποία φιλτράρονται και καταστρέφονται από τη δράση ειδικών κυττάρων που βρίσκονται στους λεμφαδένες.

Τελικά, μέσω του αίματος, η περίσσεια υγρών και αποβλήτων αποβάλλεται από το σώμα.

Όταν το λεμφικό σύστημα δεν μπορεί να απομακρύνει αποτελεσματικά τα λεμφικά υγρά από το σώμα (ή τα πόδια) προκαλείται λεμφοίδημα.

 

 

Τύποι λεμφοιδήματος

Το λεμφοίδημα μπορεί να είναι πρωτογενές ή δευτερογενές , που είναι και το συχνότερο.

1. Το πρωτογενές λεμφοίδημα είναι σπάνιο, συνήθως κληρονομικό και είναι πιο συχνό στις γυναίκες.

Περιλαμβάνει το συγγενές λεμφοίδημα, που αρχίζει από τη βρεφική ηλικία, το πρώιμο λεμφοίδημα, που γίνεται εμφανές κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία και το όψιμο λεμφοίδημα που είναι αρκετά σπάνιο και παρουσιάζεται μετά την ηλικία των 35 ετών.

2. Το δευτερογενές (ή επίκτητο) λεμφοίδημα δημιουργείται από καταστροφή ή βλάβη των λεμφαδένων, σαν αποτέλεσμα άλλων ασθενειών ή παθολογικών καταστάσεων που μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Χειρουργική επέμβαση για καρκίνο, (μαστού, μελάνωμα, γυναικολογικό, κεφαλής ή τραχήλου, προστάτη, ουροδόχου κύστης ή παχέος εντέρου) όπου συχνά χρειάζεται να αφαιρεθούν λεμφαδένες
• Ακτινοβολίες που επηρεάζουν τους λεμφαδένες και τους γύρω ιστούς
• Καρκίνος, όπου καθώς μεγαλώνει ο όγκος μπορεί να «μπλοκάρει» παρακείμενους λεμφαδένες ή λεμφαγγεία και να εμποδίσει την ροή της λέμφου
• Λοίμωξη – συνήθως από παράσιτα – που εμποδίζει την ομαλή λειτουργία και παροχέτευση του λεμφικού συστήματος

Ποιοι είναι πιθανό να παρουσιάσουν λεμφοίδημα;

Η ύπαρξη κληρονομικότητας αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης λεμφοιδήματος.

Επιπλέον όλες εκείνες οι καταστάσεις που προκαλούν διαταραχή στη λειτουργία του λεμφικού συστήματος όπως κάποιος τραυματισμός, ιατρική θεραπεία ή χειρουργική επέμβαση μπορούν να προκαλέσουν λεμφοίδημα στο αντίστοιχο μέλος του σώματος.

Ποια είναι τα συμπτώματα και τα σημεία του λεμφοιδήματος;

Το λεμφοίδημα αφορά σε ένα ή περισσότερα μέλη του σώματος , ενώ μπορεί να κυμαίνεται από πολύ ήπιο έως υπερβολικά μεγάλο ώστε το μέλος να μην είναι πλέον λειτουργικό.

Παρουσιάζει δε τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Πρήξιμο σε χέρι ή στο πόδι
• Αίσθημα βάρους
• Περιορισμένη κίνηση σε αυτό το μέλος του σώματος
• Πάχυνση του δέρματος στο χέρι ή το πόδι
• Αυξημένες λοιμώξεις στο μέλος

 

Πως διαγιγνώσκεται το λεμφοίδημα;

Πολλές φορές η διάγνωση του λεμφοιδήματος είναι προφανής τόσο από την κλινική εξέταση που θα κάνει ο γιατρός όσο και από το ιστορικό του.

Ίσως όμως χρειασθούν κάποιες εξετάσεις ώστε να εκτιμηθεί επακριβώς το λεμφικό σύστημα αλλά και για να αποκλεισθούν άλλα ιατρικά προβλήματα που μπορούν να δημιουργήσουν παρόμοια συμπτώματα, όπως η φλεβική ανεπάρκεια.

Τέτοιες εξετάσεις είναι η:

• Λεμφαγγειογραφία που ελέγχει εάν υπάρχει κάποιο εμπόδιο στο λεμφικό σύστημα του μέλους που πάσχει
• Μαγνητική ή Αξονική τομογραφία όπου μπορεί να απεικονίσει το πρόβλημα που προκαλεί το λεμφικό οίδημα
• Υπερηχογράφημα – Τriplex του αγγειακού δικτύου του ποδιού (ή του χεριού) για να διαπιστωθεί αν συμβάλλουν και τα άλλα συστήματα (φλεβικό – αρτηριακό) στα συμπτώματα ή και στο πρήξιμο

Τι επιπλοκές μπορεί να δημιουργήσει το λεμφοίδημα;

Λόγω του οιδήματος από τη συσσώρευση λεμφικών υγρών στο πόδι μπορούν να προκληθούν λοιμώξεις του δέρματος αλλά και των ιστών που βρίσκονται κάτω από αυτό (υποδόριοι ιστοί).

Μπορεί να εμφανισθούν έτσι υποδερματίτιδες ή κυτταρίτιδα που αποτελούν αρκετά συχνές επιπλοκές του λεμφοιδήματος. Επιπλέον, λοίμωξη που μπορεί αφορά στα λεμφαγγεία μπορεί να οδηγήσει σε λεμφαγγειίτιδα.

Εσωτερική θρόμβωση (σχηματισμός θρόμβων μέσα στις εσωτερικές φλέβες του ποδιού) μπορεί να δημιουργηθεί επίσης, αν και σπανιότερα, λόγω της αυξημένης πίεσης στο πόδι από το λεμφοίδημα. 

Το λεμφοίδημα μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη λειτουργικότητα του ποδιού καθώς επίσης και κοσμητικά προβλήματα.

Τέλος, η δημιουργία καρκίνου των λεμφαγγείων (λεμφαγγειοσάρκωμα) είναι συχνότερη στους ασθενείς με μακροχρόνιο λεμφοίδημα (>10 χρόνια).

 

Πως μπορώ να προλάβω την ανάπτυξη λεμφοιδήματος;

Το πρωτογενές λεμφοίδημα δεν μπορεί να προληφθεί.

Μπορεί όμως να μειωθεί η πιθανότητα ανάπτυξης δευτερογενούς λεμφοιδήματος ή και να βελτιωθούν τα συμπτώματά του σε ασθενείς, όπως μετά από θεραπείες με ακτινοβολία ή χειρουργείο για καρκίνο.

Έτσι θα βοηθούσε αν:

• Διατηρείτε ψηλά το πόδι ή το χέρι που πάσχει όποτε είναι εφικτό
• Αποφεύγετε κάλτσες με σφιχτά λάστιχα ή σφιχτά κοσμήματα
• Αποφεύγετε τα πολύ ζεστά μπάνια ή τα ζεστά επιθέματα στο μέλος που πάσχει
• Φροντίζετε την υγιεινή και την ενυδάτωση του δέρματος
• Αποφεύγετε να σηκώνετε βάρη με το πάσχον μέλος ή τις έντονες δραστηριότητες
• Αποφεύγετε τα τσιμπήματα από έντομα που μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονές στο πρησμένο μέλος καθώς και τα εγκάυματα

Θεραπεία: Είναι εφικτή;

Το λεμφοίδημα δεν έχει οριστική θεραπεία. Ωστόσο υπάρχουν μέθοδοι ώστε να μειωθεί το οίδημα και να προληφθεί η περαιτέρω επιδείνωση ή οι επιπλοκές του.

Έτσι η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:

• Άσκηση. Η ήπια άσκηση βοηθά στην απομάκρυνση των λεμφικών υγρών από το πόδι
• Ελαστική περίδεση. Με τη χρήση ελαστικών επιδέσμων (πολλές φορές σε δύο επίπεδα) που εφαρμόζονται σε ολόκληρο το πόδι ξεκινώντας προοδευτικά από το πέλμα επιδιώκουμε την προώθηση των υγρών που λιμνάζουν στο πόδι προς το σώμα
• Ελαστικές κάλτσες. Θα συντηρήσουν και θα βελτιώσουν το πρήξιμο του λεμφοιδήματος ενώ η συνεχής τους χρήση στον κατάλληλο βαθμό συμπίεσης βοηθά αποτελεσματικά στην αντιμετώπισή του
• Μαλάξεις. Το «λεμφικό μασάζ» βοηθά αρκετούς ασθενείς στην απομάκρυνση των υγρών του πρησμένου μέλους προς το σώμα. Θα πρέπει όμως να ακολουθείται από ελαστική περίδεση ή χρήση ελαστικής κάλτσας για να διατηρηθεί το αποτέλεσμα της θεραπείας
• Συσκευές διαλείπουσας συμπίεσης. Είναι ελαστικές φουσκωτές θήκες σαν «μπότες» που καλύπτουν όλο το πάσχον μέλος που με τη βοήθεια μιας αντλίας δημιουργούν προοδευτική επαναλαμβανόμενη συμπίεση από το άκρο του προς το σώμα ανακουφίζοντας το λεμφοίδημα. Χρησιμοποιούνται στο ιατρείο ή ακόμα και στο σπίτι αλλά χρειάζεται προσοχή όταν συνυπάρχουν και άλλες παθήσεις όπως θρόμβωση ή φλεγμονές όπου μπορεί να αντενδείκνυται η χρήση τους
• Χειρουργική αντιμετώπιση. Σε μερικές σοβαρές περιπτώσεις η μείωση της μάζας με χειρουργική αφαίρεση ιστών μπορεί να μειώσει τον όγκο του μέλους με λεμφοίδημα. Δεν μπορεί να προσφέρει όμως οριστική θεραπεία του λεμφοιδήματος