ΜΕΝΟΥ

ΑΡΘΡΑ ΣΕ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΠΗΓHhttp://www.skp.gr/



Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣΚΠ ), είναι η πιο συνήθης, μη τραυματική νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος, το οποίο απαρτίζεται από τον εγκέφαλο και τo νωτιαίο μυελό. Η ιατρική ονομασία της πάθησης είναι διάχυτη εγκεφαλομυελίτιδα.

Η ΣΚΠ εκδηλώνεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού επιτίθεται και καταστρέφει τη μυελίνη, το προστατευτικό περίβλημα των νευρικών ινών. Εκατομμύρια νευρικών ινών μπορεί να προσβληθούν και οι ουλές που σχηματίζονται αφού σταματήσει η φλεγμονή είναι γνωστές ως "σκλήρυνση" και αναφέρονται πολλές φορές ως "πλάκες" ή "εστίες". Καθώς εκδηλώνονται τυχαία σε πολλά σημεία σε όλο το κεντρικό νευρικό σύστημα η νόσος αποκαλείται Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΣΚΠ) που κυριολεκτικά σημαίνει "πολλές ουλές". Η ΣΚΠ είναι μια χρόνια πάθηση, η οποία συνήθως εκδηλώνεται με διαλείπουσες εξάρσεις.
Η ΣΚΠ εμφανίζεται κυρίως σε νεαρή ηλικία και διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από άτομο σε άτομο, με μοναδικά συμπτώματα σε κάθε ασθενή. Πολλές πτυχές της νόσου παραμένουν ανεξήγητες, η ακριβής της αιτία δεν έχει καθοριστεί με σαφήνεια και δεν υφίστανται γνωστά μέτρα για την πρόληψη της εμφάνισης της νόσου. Καθώς δεν έχει βρεθεί ακόμη θεραπεία για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας, διεξάγονται εκτενείς έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι φαρμακευτικές λύσεις αντισταθμίζουν τις επιπτώσεις της νόσου, παρέχοντας στους πάσχοντες από ΣΚΠ μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
Τί προκαλεί ΣΚΠ;
Η ΣΚΠ θεωρείται ευρέως ως μια αυτοάνοση νόσος, που σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα δεν μπορεί να διακρίνει τα δικά του κύτταρα από τα ξένα και άρα επιτίθεται και καταστρέφει τους ιστούς του.
Σε άτομα με Σκλήρυνση κατά Πλάκας το έλυτρο μυελίνης, το οποίο μονώνει τις νευρικές ίνες, γίνεται στόχος επίθεσης από λευκοκύτταρα του οργανισμού.
Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση ΣΚΠ είναι οι γενετικοί, ιογενείς και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Τι συμβαίνει στο νευρικό σύστημα των ατόμων με ΣΚΠ;
Η ΣΚΠ επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), το οποίο απαρτίζεται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Το ΚΝΣ περιέχει νευρικά κύτταρα (νευρώνες) και νευρογλοιακά κύτταρα, τα οποία είναι διαφορετικοί τύποι υποστηρικτικών κυττάρων που διασφαλίζουν τη φυσιολογική λειτουργία και επικοινωνία των νευρώνων. Ένας τυπικός νευρώνας αποτελείται από ένα κύτταρο που φέρει δενδρίτες και από μια μακριά παραφυάδα που αποκαλείται νευράξονας. Οι δενδρίτες είναι μικρές προεκβολές που συνδέονται με τους γειτονικούς νευρώνες, ενώ οι νευράξονες συνδέουν το νευρώνα με πιο απομακρυσμένα τμήματα του ΚΝΣ. Για να εξασφαλιστούν υψηλές ταχύτητες κατά την αγωγή των σημάτων, οι νευράξονες περιβάλλονται από μια λιπαρή μονωτική ουσία που ονομάζεται μυελίνη
Η μυελίνη διατάσσεται γύρω από το νευράξονα σε μπλοκ με διακριτά κενά μεταξύ τους που ονομάζονται κόμβοι του Ranvier. Τα λιπαρά έλυτρα μυελίνης επιτρέπουν τη μεταπήδηση των νευρικών σημάτων από τον έναν κόμβο στον επόμενο. Η αγωγή αυτή ονομάζεται αλματώδης αγωγή και είναι η βάση της ταχείας νευρικής αγωγής. Το υψηλό περιεχόμενο λίπους προσδίνει στη μυελίνη τη λευκωπή της όψη.
Η παρουσία ή η απουσία μυελίνης διακρίνει επίσης τον εγκέφαλο σε δύο περιοχές: την εξωτερική φαιά ουσία που περιέχει νευρώνες με αλληλοσυνδεόμενους δενδρίτες και την εσωτερική λευκή ουσία που αποτελείται κυρίως από εμμύελους νευράξονες.
Απομυελίνωση

Στη ΣΚΠ, οι φλεγμονώδεις διεργασίες φθείρουν ή καταστρέφουν τα έλυτρα μυελίνης των νευρικών κυττάρων. Η απώλεια αυτή του ελύτρου μυελίνης είναι γνωστή ως απομυελίνωση. Οι περιοχές με απομυελίνωση αποκαλούνται 'αλλοιώσεις' ή 'πλάκες' και γίνονται εμφανείς όταν η μυελίνη αποκολλάται ή λεπταίνει σε πολλούς νευράξονες μιας περιοχής. Οι αλλοιώσεις επηρεάζουν ως επί το πλείστον τη λευκή ουσία, γι' αυτό η ΣΚΠ ορίζεται ως 'νόσος της λευκής ουσίας'.
Οι νευράξονες χωρίς μυελίνη δεν μπορούν πλέον να μεταδίδουν σωστά τα ηλεκτρικά σήματα και αυτό συνεπάγεται νευρολογικά συμπτώματα τα οποία εκδηλώνονται τυπικά κατά τη διάρκεια έξαρσης της ΣΚΠ ή υποτροπής της νόσου. Καθώς οι περιοχές του ΚΝΣ που υφίστανται απομυελίνωση δεν μπορούν να προβλεφθούν, η φύση των σχετιζόμενων νευρολογικών βλαβών ποικίλει σημαντικά.
Νευροεκφυλισμός

Μόλις υποχωρήσει η φλεγμονή, η κατεστραμμένη μυελίνη ενδέχεται να αντικατασταθεί και να αποκατασταθεί η νευρολογική λειτουργία, όπως φαίνεται από τον παροδικό χαρακτήρα της έξαρσης της ΣΚΠ. Ωστόσο, σε περιπτώσεις σοβαρής και παρατεταμένης απομυελίνωσης, οι νευρώνες μπορεί να καταστραφούν προτού αντικατασταθεί το προστατευτικό περίβλημα μυελίνης.
Οι εκφυλισμένοι νευρώνες και νευράξονες αντικαθίστανται από ουλώδη ιστό, ο οποίος είναι άχρηστος για οποιαδήποτε νευρολογική λειτουργία. Στις περιπτώσεις αυτές, ο νευροεκφυλισμός ενδέχεται να προκαλέσει μόνιμες νευρολογικές βλάβες.
Συμπτώματα ΣΚΠ
Τα συμπτώματα της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας μπορεί να διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό σε κάθε άτομο. Ειδικά συμπτώματα εμφανίζονται σε σχέση με το σημείο σχηματισμού μιας πλάκας ή μιας εστίας στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Για παράδειγμα, μια εστία που εντοπίζεται στα οπτικά νεύρα μπορεί να προκαλέσει βλάβες στην όραση και μια εστία εντοπισμένη στο νωτιαίο μυελό μπορεί να προκαλέσει εξασθένηση ή απώλεια αισθητικότητας στα χέρια και στα πόδια.
Τα πρώτα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται αιφνιδίως και κατόπιν υποχωρούν μετά από μερικές ημέρες ή εβδομάδες.
Αισθητηριακές βλάβες
Στο ένα τρίτο περίπου των ατόμων με Σκλήρυνση κατά Πλάκας, τα συμπτώματα εμφανίζονται πρώτα με τη μορφή αισθητηριακών διαταραχών, δηλ. προβλήματα που σχετίζονται με "παράξενα" αισθήματα, όπως: μούδιασμα, μυρμήγκιασμα, έλλειψη αίσθησης σε μια περιοχή του σώματος. Τα συμπτώματα αυτά είναι συχνά ασύμμετρα: εμφανίζονται στο ένα χέρι ή στο ένα πόδι ή σε διάσπαρτες περιοχές του κορμού.
Το μυρμήγκιασμα ή ένα είδος μπλοκαρίσματος γύρω από βασική άρθρωση και ίσως αίσθημα περιορισμού στον κορμό είναι επίσης συνηθισμένα. Σε λίγες περιπτώσεις, έχει αναφερθεί μια αίσθηση διόδου ηλεκτρικού ρεύματος που διατρέχει την πλάτη. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως σύμπτωμα του L'Hermitte.
Διαταραχές της όρασης
Ένα από τα πιο κοινά συμπτώματα της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας είναι οι βλάβες στην όραση. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ομιχλώδη ή θαμπή όραση και μπορεί να εξελιχθούν μέχρι και σε απώλεια της όρασης στον ένα οφθαλμό (παροδική ως επί το πλείστον μονόπλευρη τύφλωση) ή ακόμη και στους δύο οφθαλμούς (αμφοτερόπλευρη τύφλωση).
Μπορεί επίσης να παρουσιαστεί μειωμένη οπτική οξύτητα (ποιότητα όρασης), η οποία δεν αποκαθίσταται με γυαλιά. Άλλα συμπτώματα που συνδέονται με τη ΣΚΠ είναι η διπλωπία εάν η απομυελίνωση λαμβάνει χώρα γύρω από τους οφθαλμικούς μύες. Οι διαταραχές της όρασης μερικές φορές προκαλούν ζάλη, όπως στην περίπτωση του νυσταγμού, μια ακούσια γρήγορη κίνηση προς τα πίσω των οφθαλμικών βολβών, κατά την πλάγια στροφή του βλέμματος.

Ίλιγγος

Ο ίλιγγος (ζάλη) σχετίζεται με τάση λιποθυμίας ή δυσάρεστο αίσθημα τρεκλίσματος ή περιστροφής. Ο ίλιγγος είναι συνήθως το αποτέλεσμα διαταραχής ή απώλειας του αισθήματος ισορροπίας.

Διαταραχές του συντονισμού

Οι διαταραχές του συντονισμού συχνά οφείλονται σε κατεστραμμένες νευρικές ίνες στην παρεγκεφαλίδα: το τμήμα του εγκεφάλου που βρίσκεται πάνω από το εγκεφαλικό στέλεχος και ελέγχει την ισορροπία και το συντονισμό των κινήσεων. Οι διαταραχές του συντονισμού μπορεί να δυσχεράνουν την εκτέλεση συγκεκριμένων κινήσεων, π.χ. την ανασήκωση ενός φλυτζανιού. Σε μερικές περιπτώσεις, οι σχετιζόμενες συσπάσεις (τινάγματα) μπορεί να καταστήσουν τέτοιου είδους κινήσεις αδύνατες.
Μερικά άτομα δυσκολεύονται ενδεχομένως να καθήσουν, να σταθούν όρθια ή να βαδίσουν. Αυτή η παθολογική κατάσταση είναι γνωστή ως αταξία. Οι διαταραχές στην ομιλία είναι γνωστές ως δυσαρθρία. Η ομιλία είναι διακεκομένη, με διστακτική άρθρωση και μερικές φορές χωρίς τονικότητα.
Κινητικές δυσκολίες
Ένα σύμπτωμα που επικρατεί όσο εξελίσσεται η Σκλήρυνση κατά Πλάκας είναι η ανικανότητα ελεύθερης κίνησης των άκρων κατά βούληση. Αυτό είναι αποτέλεσμα των κινητικών διαταραχών που προκαλεί η μείωση μυικής ισχύος και τόνου ή σύσπασης. Ο όρος που σχετίζεται με τις δυσκολίες στην κίνηση και την αύξηση του μυικού τόνου είναι η σπαστικότητα.
  • Στα ελάσσονα συμπτώματα περιλαμβάνονται δυσκολίες στο βάδισμα, τα πόδια γίνονται βαριά και "κολλάνε" στο έδαφος μετά από μεγάλες αποστάσεις, οι κινήσεις είναι πιο αργές και εκτελούνται πιο δύσκολα σε γρήγορη ταχύτητα. Το ανέβασμα σκαλοπατιών γίνεται κουραστικό.
  • Με μείζονα συμπτώματα τα πόδια γίνονται πιο άκαμπτα και αδύναμα, μπορεί να σέρνονται, και υπάρχουν προβλήματα ισορροπίας σε ανισόπεδο έδαφος. Οι μύες κουράζονται πρόωρα. Η αδυναμία και η ακαμψία (γνωστή ως σπαστικότητα) ενδέχεται να αυξηθεί.
Σπαστικότητα
Η σπαστικότητα επηρεάζεται επίσης από εξωτερικούς παράγοντες όπως το άγχος, οι περιβαλλοντικές συνθήκες και ο πόνος. Στην περίπτωση προχωρημένης σπαστικότητας εκδηλώνονται ρυθμικές, ακούσιες κινήσεις ή συσπάσεις, ιδιαίτερα στα πόδια, συχνά κατά την προσπάθεια εκτέλεσης απλών κινήσεων, π.χ. ανύψωση της φτέρνας.
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι ρυθμικές κινήσεις σταματούν μετά από μερικές εξάρσεις, αν και σε περίπτωση μειζόντων περιστατικών σταματούν μόνο με αλλαγή της θέσης, για παράδειγμα, τοποθετώντας όλο το πόδι σταθερά στο έδαφος. Μερικά άτομα υποφέρουν επίσης από επώδυνες νυκτερινές κράμπες στα πόδια ή σπασμούς.
Διαταραχές της ουροδόχου κύστης
Η συχνότητα των διαταραχών στην ουροδόχο κύστη σχετίζεται με τα διαφορετικά στάδια της πάθησης και το γενικό βαθμό ανεπάρκειας.
Τα πιο συνήθη παράπονα αφορούν τη σχεδόν επιτακτική ανάγκη για ούρηση, παρά την επαναλαμβανόμενη ούρηση. Στα τελευταία στάδια της ΣΚΠ , μπορεί να μην υπάρχει πλέον έλεγχος της ουροδόχου κύστης ή η εκκένωση γίνεται πολύ αργά, γεγονός που ίσως προκαλέσει φλεγμονή.
Σεξουαλικά ζητήματα
Τα άτομα με ΣΚΠ ενδέχεται να αντιμετωπίσουν σεξουαλικά προβλήματα λόγω της πάθησής τους. Σε αυτά ενδεχομένως περιλαμβάνονται ανικανότητα, μειωμένη ευαισθησία κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής ή ακούσια μυϊκή σύσπαση. Μάθετε περισσότερα στην ενότητα «Ζήστε ενεργά».
Αλλαγές στη διάθεση
Η ΣΚΠ μπορεί να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στη διάθεση των πασχόντων. Στις διανοητικές καταστάσεις που σχετίζονται με τη νόσο περιλαμβάνονται η απαξίωση, η έλλειψη αυτοεκτίμησης και συχνότερα η κατάθλιψη. Η κατάθλιψη ενδεχομένως προκαλείται από αντίδραση στη διάγνωση της νόσου ή ως κλινική ανεπιθύμητη ενέργεια της ΣΚΠ.
Κόπωση
Η κόπωση που οφείλεται σε ΣΚΠ είναι μια ειδική μορφή αιφνίδιας αδυναμίας. Μπορεί να εκδηλωθεί κάποια στιγμή στην πορεία της νόσου σε ποσοστό 70% των ατόμων με ΣΚΠ , ως υπερβολική σωματική και πνευματική κούραση. Αυτή η ιδιαίτερη μορφή αδυναμίας εκδηλώνεται ακόμη και μετά από ελάχιστο σωματικό κόπο και δεν οφείλεται σε κατάθλιψη.
Διάγνωση ΣΚΠ
Πριν από την έναρξη θεραπείας για τη ΣΚΠ , είναι σημαντικό να γίνει σωστή διάγνωση. Έτσι αποκλείεται η πιθανότητα να ευθύνονται άλλες παθήσεις για τυχόν παρόντα συμπτώματα.
Η σπουδαιότητα ενός σχολαστικού ιατρικού ελέγχου

Επί του παρόντος, δεν υπάρχει καμία αδιάψευστη εξέταση που να καθορίζει με σαφήνεια εάν ένα άτομο έχει Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Η δυσκολία της διάγνωσης της ΣΚΠ περιπλέκεται από την ποικιλία των συμπτωμάτων που μπορεί να εμφανίζονται σε κάθε άτομο. Τα συμπτώματα της ΣΚΠ μπορεί να είναι παρόμοια με εκείνα άλλων νόσων.
Καθώς τα πρώιμα συμπτώματα ενδεχομένως να οφείλονται σε αρκετές άλλες νόσους, συχνά απαιτείται ο νευρολόγος να έχει μεγάλη πείρα στη διάγνωση της ΣΚΠ. Ο νευρολόγος θα πρέπει: να εξετάζει πλήρως το ιατρικό ιστορικό του ατόμου, να ζητά εξειδικευμένες εξετάσεις, να εκτελεί νευρολογικό έλεγχο και να εκτιμά τα ευρήματα για να καταλήξει σε πόρισμα.
Η διάγνωση της ΣΚΠ μπορεί να γίνει μόνο εφόσον αποκλειστούν όλες οι άλλες πιθανές αιτίες και συμπτώματα.
Πώς επιβεβαιώνεται η διάγνωση της ΣΚΠ;

Συχνά η πρώτη ένδειξη της νόσου είναι ένα παροδικό "παράξενο" αίσθημα στα χέρια και στα πόδια, το οποίο ίσως δεν θεωρηθεί ιδιαίτερα σημαντικό ούτε από το γιατρό, ούτε από το ίδιο το άτομο. Κατά συνέπεια, πολλοί μήνες ή ακόμα και χρόνια μπορεί να περάσουν μέχρι να διαγνωσθεί οριστικά η ΣΚΠ.
Η διάγνωση βασίζεται σε κλινικά και παρακλινικά κριτήρια.
  • Τα κλινικά κριτήρια παρέχονται από το ιστορικό της νόσου ή το αναμνηστικό και τα αποτελέσματα της κλινικής νευρολογικής εξέτασης, δηλ. τα κλινικά ευρήματα.
  • Τα παρακλινικά κριτήρια προκύπτουν από διάφορους τεχνικούς ελέγχους, όπως η μαγνητική τομογραφία, τα προκλητά δυναμικά και η εξέταση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.
Η ακριβής διάγνωση της ΣΚΠ βασίζεται και σε κλινικές και σε παρακλινικές παραμέτρους.
Περαιτέρω έλεγχοι, εκτός από τις τυπικές αυτές διαδικασίες, μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε μια προσπάθεια διάγνωσης της ΣΚΠ ή αποκλεισμού της ως κύρια αιτία των συμπτωμάτων.
Η επιβεβαίωση της διάγνωσης της ΣΚΠ για τον πάσχοντα μπορεί να είναι ένα μεγάλο πλήγμα που προκαλεί δυνατά συναισθήματα. Αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Το σοκ, ο φόβος και η λύπη είναι συνήθεις αντιδράσεις. Συνιστάται ο πάσχοντας να συζητά με εξειδικευμένο νοσηλευτή ή γιατρό για τη ΣΚΠ, να ζητά υποστήριξη για την αντιμετώπιση μιας επιβεβαιωμένης διάγνωσης ΣΚΠ και καθοδήγηση για τη βέλτιστη αντιμετώπιση της νόσου. Συνιστάται επίσης η συγκέντρωση πληροφοριών και γνώσεων μέσω οργανώσεων και φόρουμ ασθενών με ΣΚΠ.
Θεραπεία ΣΚΠ
Το πρώτο βήμα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ΣΚΠ είναι να μάθετε όσο το δυνατό περισσότερα για τη νόσο. Με αυτόν τον τρόπο μπορείτε να σχηματίσετε μια ρεαλιστική εικόνα για τις βραχυπρόθεσμες και τις μακροπρόθεσμες αλλαγές που ενδεχομένως λάβουν χώρα στον τρόπο ζωής στο παρόν και στο μέλλον.
Οι ειδικοί γενικά συμφωνούν ότι είναι σημαντική η αντιμετώπιση της ΣΚΠ με την πιο αποτελεσματική θεραπεία αμέσως μόλις διαγνωσθεί και επιβεβαιωθεί η νόσος.

Ποιοι είναι οι στόχοι της φαρμακευτικής θεραπείας της ΣΚΠ;

Οι στόχοι της φαρμακευτικής θεραπείας με τα τρέχοντα διαθέσιμα μέσα είναι:
  • Η ταχεία ύφεση των συμπτωμάτων οξείας μορφής της νόσου και παράταση του χρονικού διαστήματος χωρίς διαταραχές πριν από το επόμενο επεισόδιο. Επιπλέον, πρέπει να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της νόσου και τυχόν βλάβες και να περιοριστεί η συχνότητα και η βαρύτητα των υποτροπών.
  • Άλλος ένας στόχος είναι η αντιμετώπιση των ειδικών συμπτωμάτων ανεξάρτητα από την εξέλιξη της νόσου.

Η σπουδαιότητα της πρώιμης αντιμετώπισης

Πολλά άτομα με ΣΚΠ ρωτούν γιατί πρέπει να ξεκινήσουν αμέσως θεραπεία, κυρίως όταν τα συμπτώματά τους είναι υπό έλεγχο και γενικά αισθάνονται καλά και υγιή.
Αυτό είναι κατανοητό και υπό αυτές τις συνθήκες δεν είναι περίεργο ότι πολλοί πάσχοντες διστάζουν να πάρουν φάρμακα - εξάλλου η θεραπεία είναι μια μακροχρόνια δέσμευση, η οποία πρέπει να επιβλέπεται και να υποστηρίζεται από επαγγελματίες υγείας.
Ωστόσο, υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν την αναγκαιότητα για πρώιμη αντιμετώπιση της νόσου. Για παράδειγμα, οι ειδικοί γνωρίζουν πλέον ότι οι βλάβες στα νεύρα και στον εγκέφαλο λαμβάνουν χώρα πολύ νωρίς στη διαδικασία της νόσου. Καθώς οι βλάβες είναι συχνά "σιωπηρές", τα συμπτώματα μπορεί να εκδηλωθούν πλήρως μετά από χρόνια, άρα η πρώιμη θεραπεία ενδεχομένως ελαχιστοποιεί τις βλάβες στα νεύρα και στον εγκέφαλο και καθυστερεί την εξέλιξη της νόσου.
Οι ειδικοί γενικά συμφωνούν ότι είναι σημαντική η αντιμετώπιση της ΣΚΠ με Νοσοτροποποιητικά φάρμακα αμέσως μόλις διαγνωσθεί και επιβεβαιωθεί η νόσος, για τους εξής λόγους:

  • Η θεραπεία βοηθά στην εξουδετέρωση των συμπτωμάτων οξείας μορφής της νόσου ή για να επιτευχθεί ύφεση.
  • Η θεραπεία μπορεί να παρατείνει τα χρονικά διαστήματα χωρίς διαταραχές πριν από μία άλλη πιθανή υποτροπή και
  • Η αποτελεσματική θεραπεία μπορεί να μεταβάλει την πορεία της νόσου, επιβραδύνοντας την εξέλιξη της ΣΚΠ, τις βλάβες και περιορίζοντας τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των υποτροπών.
Ο θεραπευτικός στόχος πρέπει να είναι η επιβράδυνση των μη αναστρέψιμων βλαβών σε ολιγοδενδροκύτταρα και σε νευράξονες, επιβραδύνοντας κατ' επέκταση και την εξέλιξη της νόσου σε δευτεροπαθή προϊούσα μορφή ΣΚΠ. Η θεραπεία με παράγοντες τροποποιητικούς της νόσου, όπως είναι η ιντερφερόνη βήτα που λαμβάνονται στην αρχή της νόσου, προλαμβάνουν τις φλεγμονώδεις διεργασίες που ενδεχομένως προκαλούν απομυελίνωση και καταστροφή του νευράξονα.

Διαθέσιμες θεραπείες
Παρότι δεν υπάρχει ακόμη θεραπεία για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣΚΠ) υπάρχουν αποτελεσματικές φαρμακευτικές αγωγές. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της ΣΚΠ χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
  • Φάρμακα για την αντιμετώπιση μίας οξείας υποτροπής που ανακουφίζουν και τα συμπτώματα, αλλά δεν μεταβάλλουν ούτε τους μηχανισμούς της ΣΚΠ ούτε την πορεία της νόσου. Τα εν λόγω φάρμακα αναφέρονται συνήθως ως κορτικοστεροειδή, μια μορφή στεροειδών·
  • Φάρμακα που μεταβάλλουν την πορεία της νόσου ανακουφίζοντας τα αποτελέσματα διαταραγμένων ανοσολογικών διαδικασιών. Τα ανοσορρυθμιστικά και ανοσοκατασταλτικά φάρμακα είναι γνωστά και ως νοσοτροποποιητικά φάρμακα. Αυτά δρουν περιορίζοντας τη δραστηριότητα των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος που ευθύνονται για την επίθεση του οργανισμού στο κεντρικό νευρικό σύστημα και
  • Φάρμακα για την αντιμετώπιση ειδικών συμπτωμάτων, κάτι που είναι γνωστό ως συμπτωματική θεραπεία.
Τι είναι τα ανοσορρυθμιστικά φάρμακα;
Τα ανοσορρυθμιστικά φάρμακα είναι νοσοτροποποιητικά φάρμακα, τα οποία μεταβάλλουν την πορεία της ασθένειας.
Οι θεραπείες για τη ΣΚΠ έχουν προαχθεί σημαντικά με τη διαθεσιμότητα των νοσοτροποποιητικών φαρμάκων. Έχουν παρατηρηθεί θετικές εκβάσεις σε άτομα με υποτροπιάζουσες μορφές της νόσου, όπως:
  • περιορισμός της συχνότητας και της βαρύτητας των υποτροπών και
  • περιορισμός της ανάπτυξης εγκεφαλικών αλλοιώσεων, όπως αποδεικνύεται από μαγνητική τομογραφία (MRI) και (για ορισμένα νοσοτροποποιητικά φάρμακα) της πιθανότητας μελλοντικής αναπηρίας.
Όπως υποδηλώνει η ονομασία τους, τα ανοσορρυθμιστικά φάρμακα ρυθμίζουν, δηλ. μεταβάλλουν τις διαταραγμένες ανοσολογικές διεργασίες της ΣΚΠ και έχουν βελτιωτικό αποτέλεσμα στο ανοσοποιητικό σύστημα. Σε αυτήν την κατηγορία φαρμάκων ανήκουν οι ιντερφερόνες και το glatiramer acetate.
Οι ιντερφερόνες είναι μικρές διαλυτές πρωτεΐνες ή γλυκοπρωτεΐνες οι οποίες, ως "αγγελιοφόροι ουσίες", ρυθμίζουν τις ανοσοαπαντήσεις. Υπάρχουν ποικίλες ιντερφερόνες με διαφορετική δράση στη φλεγμονώδη διεργασία της ΣΚΠ. Η δράση της ιντερφερόνης βήτα συνιστάται στον περιορισμό των ανοσοαπαντήσεων και κατ' επέκταση στον περιορισμό της δραστηριότητας της νόσου.
Το glatiramer acetate είναι ένα συνθετικό φάρμακο που δεν παράγεται με φυσικό τρόπο στον οργανισμό. Η δράση του επεξηγείται από την ομοιότητα των συστατικών του, με εκείνα του έλυτρου της μυελίνης. Έτσι τείνει να ρυθμίσει την αυτοάνοση αντίδραση.
Πρόσφατα αποτελέσματα από κλινικές μελέτες υποδεικνύουν ότι η θεραπεία πρέπει να ξεκινά το συντομότερο δυνατό μετά τη διάγνωση.
Τι είναι τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα;
Έρευνες υποδεικνύουν ότι η ΣΚΠ είναι μια αυτοάνοση νόσος. Καθώς τα ανοσοκατασταλτικά έχει αποδειχθεί ότι είναι ευεργετικά σε άλλες αυτοάνοσες νόσους, π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα και ψωρίαση, τα φάρμακα με ανοσοκατασταλτική δράση είναι δυνητικά ευεργετικά και για τον έλεγχο της εξέλιξης της νόσου σε ασθενείς με ΣΚΠ.
Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα δρουν καταστέλλοντας την ανοσοαντίδραση του οργανισμού και αποτρέπουν τις επιθέσεις από τα "καλά" λευκοκύτταρα. Φυσιολογικά, τα λευκοκύτταρα βοηθούν στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα προσφέρουν άλλοv έναv τρόπο για την αντιμετώπιση της ΣΚΠ, ωστόσο χρησιμοποιούνται κατά κανόνα εάν η νόσος εξελίσσεται παρά την ανοσορρυθμιστική αγωγή.
Υπάρχουν πολλά ανοσοκατασταλτικά φάρμακα που έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση του καρκίνου και έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά για τη θεραπεία προχωρημένης ΣΚΠ.
Κορτικοστεροειδή
Η αντιμετώπιση μιας υποτροπής στη ΣΚΠ πραγματοποιείται με ισχυρά αντιφλεγμονώδη φάρμακα που είναι γνωστά ως κορτικοστεροειδή (στεροειδείς ορμόνες που περιέχουν κορτιζόνη). Τα κορτικοστεροειδή χορηγούνται από το στόμα ή ενδοφλεβίως (με ένεση).
Συμπτωματική θεραπεία
Η συμπτωματική θεραπεία πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική και να βελτιώνει ή να εξουδετερώνει τις τυπικές διαταραχές του ασθενούς. Η θεραπεία των συμπτωμάτων (συνοδά συμπτώματα) δεν μπορεί να επηρεάσει την πορεία της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ

Η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος επηρεάζει αρνητικά τους ανθρώπους με ΣΚΠ. Είναι πιθανόν κάποια συμπτώματα να επιβαρυνθούν, επειδή επιβραδύνεται ή διακόπτεται η μεταφορά των μηνυμάτων στα νεύρα. Όταν η θερμοκρασία μειωθεί, τα συμπτώματα υποχωρούν. Η κατάσταση αυτή μπορεί εσφαλμένα να θεωρηθεί ως υποτροπή της πάθησης, ενώ στην πραγματικότητα είναι μια παροδική συμπτωματολογία.
Προσοχή λοιπόν! Όχι ηλιοθεραπεία και ζεστά αφρόλουτρα. Θαλάσσια μπάνια, μόνο νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα. Και τέλος, ας αποφύγουμε να επισκεφθούμε φίλους μας που ξέρουμε ότι έχουν κάποια ίωση κι ίσως μας "κολλήσουν".

Ο χρυσός κανόνας είναι ν' ακολουθούμε μια όσο το δυνατόν περισσότερο υγιεινή ζωή. Αυτό θα εμποδίσει άλλες αρρώστιες κι έτσι θα είμαστε πιο δυνατοί, ώστε να τα βγάλουμε πέρα με τη ΣΚΠ.
Δίαιτα
Σε εκτεταμένες έρευνες που έγιναν παγκοσμίως δεν αποδείχτηκε ότι οι "ειδικές" δίαιτες μπορούν να ελέγξουν τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Παρόλα αυτά, συνιστάται μια ισορροπημένη διατροφή που θα εξασφαλίζει τη λήψη όλων των βιταμινών και των μετάλλων που είναι απαραίτητα στον οργανισμό μας για μια καλή υγεία και ευεξία.

Άσκηση
Η τακτική άσκηση είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της καλής υγείας αλλά ο καθένας πρέπει να ασκείται ανάλογα με τις δυνατότητές του, γιατί η έντονη άσκηση μπορεί να φέρει μεγάλη κούραση. Η τακτική, ελαφριά γυμναστική εξασφαλίζει το μυϊκό τόνο και μας δίνει μια αίσθηση ευεξίας.
Μπορούμε να διαλέξουμε οποιαδήποτε μορφή άσκησης μας αρέσει (π.χ. αερόμπικ) και αυτό θα μας ωφελήσει πολύ.
Το κολύμπι συνιστάται ιδιαίτερα στους ανθρώπους με ΣΚΠ.
Ο φυσιοθεραπευτής μας, επίσης, είναι σε θέση να μας δείξει ασκήσεις που μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας στο σπίτι σε καθημερινή βάση.

Ξεκούραση / χαλάρωση
Είναι απαραίτητο να υπάρχουν ώρες ξεκούρασης, ώστε να μπορέσουμε να τα βγάλουμε πέρα με την καθημερινή μας ζωή. Το στρες και η ένταση επηρεάζουν τη σκλήρυνση κατά πλάκας, γι΄ αυτό η ξεκούραση και το χαλάρωμα μας βοηθούν να "ξαναγεμίσουμε τις μπαταρίες μας".










Εδώ και καιρό μια νέα και πολλά υποσχόμενη ανακάλυψη έγινε από τον Ιταλό αγγειολόγο γιατρό Dr Zamboni, που σχετίζεται με τη ΣΚΠ. Λέγεται Χρόνια Εγκεφαλονωτιαία Φλεβική Ανεπάρκεια (ΧΕΝΦΑ). Ας δούμε πρώτα περί τίνος πρόκειται, τι σχέση μπορεί κατά τη γνώμη μας να έχει με το πρωτόκολλο του Dr Klenner.
Ο λόγος που καθυστερήσαμε, παρόλες τις πρώτες ενθαρρυντικές ενδείξεις, να ενημερώσουμε ήταν επειδή δεν θέλαμε αφενός να δημιουργήσουμε λάθος εντυπώσεις και αφετέρου θέλαμε να παρακολουθήσουμε λίγο περισσότερο το θέμα. Αισθανόμαστε πως ήρθε η ώρα να πούμε δυο λόγια μιας και θεωρούμε πως η ανακάλυψη αυτή μπορεί να συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό σε αυτό που λέμε «Εξάλειψη των αιτιών της ΣΚΠ» αλλά και στον τομέα της θεραπείας όπως δείχνει η μέχρι τώρα εμπειρία. Επίσης μέσα από τα μέχρι τώρα δεδομένα ενισχύονται ουσιαστικά και με επιστημονικό τρόπο πλευρές του πρωτοκόλλου.
Ας δούμε πρώτα μερικά ερωτήματα με τις απαντήσεις τους:

1.Tί είναι η ΧΕΝΦΑ;

Η Χρόνια Εγκεφαλονωτιαία Φλεβική Ανεπάρκεια είναι ένα χρόνιο και εξελίξιμο, πρόβλημα όπου το αίμα έχει πρόβλημα να επιστρέψει στην καρδιά από τον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη. Προκαλείται από στένωση στις φλέβες που διατρέχουν τη σπονδυλική στήλη και τον εγκέφαλο. Συνήθως, συμβαίνει στις φλέβες που ονομάζονται σφαγγίτιδες και/ή άζυγος.
Λόγω αυτού του προβλήματος, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να επιστρέψει το αίμα στην καρδιά, και μπορεί να παλινδρομήσει πίσω στον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη. Προκαλείται οίδημα και διαρροή των ερυθρών αιμοσφαιρίων και υγρών στο λεπτό ιστό του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης. Το αίμα που παραμένει στον εγκέφαλο πολύ καιρό δημιουργεί “επιβραδυντική αιμάτωση”. Αυτό μπορεί να προκαλέσει έλλειψη οξυγόνου (υποξία) στον εγκέφαλο γεγονός που έχει συνδεθεί με το σύμπτωμα της αδυναμίας στη ΣΚΠ. Το πλάσμα και ο σίδηρος από το αίμα που αποθηκεύεται στον εγκεφαλικό ιστό είναι επίσης εξαιρετικά επιζήμιες.
Εν ολίγοις η ΧΕΝΦΑ είναι μια κατάσταση όπου η ροή του μη-οξυγονομένου αίματος από τις φλέβες που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη επιβραδύνεται ή διακόπτεται στο να επιστρέφει στην καρδιά.
2. Πως σχετίζεται αυτό με τη ΣΚΠ;
Πρέπει να πούμε ότι αυτό μάλλον δεν προκαλείται λόγω της ΣΚΠ αν και αρχικά υπήρξε μια τέτοια υπόθεση. Είναι πιθανότερο να πρόκειται για δυσμορφία στη φλέβα που ενδέχεται να υπάρχει ακόμα και από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Επομένως, η ύπαρξη στένωσης, φαίνεται να είναι ανεξάρτητη από τη ΣΚΠ και να προϋπάρχει αυτής.
Ένας κορυφαίο Ιταλός χειρούργος ο Dr Paolo Zamboni ολοκλήρωσε μια προκαταρκτική έρευνα χρησιμοποιώντας υπέρηχους και MRV (magnetic resonance venography) για να εξετάσει τις φλέβες που οδηγούν στον εγκέφαλο σε εκατοντάδες ασθενείς και υγιείς. Ο Dr Zamboni ανακάλυψε οτι η πλειοψηφία των ασθενών με ΣΚΠ συμπεριλαμβανομένης και τη ίδιας του της γυναίκας, είχαν αλειωμένες ή παραμορφωμένες φλέβες (σφαγγίτιδες και άζυγος). Στους υγιείς ανθρώπους του δείγματος οι φλέβες δεν είχαν κανένα πρόβλημα.
Από τότε, άλλες δυο έρευνες έχουν διεξαγχθεί και επιβεβαιώνουν τη θεωρία. Η πρώτη, ανοιχτή μελέτη από τον Dr Zamboni, αφορούσε ασθενείς με ΣΚΠ και η δεύτερη σε τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη αποκαλύφθηκε ένα 55% ασθενών με ΣΚΠ με διάφορες φλεβικές ανωμαλίες.

3. Σε πόσες περιπτώσεις πολλαπλής σκλήρυνσης υπάρχει και ΧΕΝΦΑ;

Eπιδημιολογικές μελέτες που πραγματοποιούνται από τις ερευνητικές ομάδες στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη έχουν επιβεβαιώσει ότι υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ των δύο ασθενειών τουλάχιστον στο 90% των περιπτώσεων. Αυτή η συσχέτιση είναι πράγματι σταθερή και σημαντική.

4. Πώς εντοπίζεται η ΧΕΝΦΑ;

Η ΧΕΝΦΑ μπορεί να εντοπιστεί με τη βοήθεια μιας μη επεμβατικής τεχνικής αποκαλούμενης echo-Doppler (υπερηχογράφημα Doppler). Με τη μέθοδο αυτή εξετάζεται αν είναι φυσιολογική η ροή του αίματος στη σφαγίτιδες και εξαρτάται πάρα ολύ από την ικανότητα του εξεταστή.
Η μέθοδος της μαγνητική φλεβογραφίας δεν θεωρείτε αξιόπιστη και ακόμα και αν δεν δείξει κάποιο πρόβλημα πρέπει να γίνεται και το υπερηχογράφημα Doppler. Φυσικά κανείς πρέπει να ξεκινάει από το τελευταίο σε κάθε περίπτωση.
Παίζει μεγάλο ρόλο και η εμπειρία του γιατρού γιατί είναι δυνατόν ενώ υπάρχει πρόβλημα, να μην υπάρχει κάτι ακόμα και το υπερηχογράφημα Doppler. Οπότε ψάξτε το μέχρι τέλους!
Ο Dr Zamboni διαθέτει ένα πολύ συγκεκριμένο πρωτόκολλο για την εξέταση Doppler στη σφαγίτιδα φλέβα και μπορείτε να το κατεβάσετε εδώ.

5. Μπορεί να θεραπευτεί η ΧΕΝΦΑ;

Γίνεται επέμβαση με «μπαλονάκι». Με τη μέθοδο που ονομάζεται επεμβατική φλεβογραφία, επιβεβαιώνονται τα ευρήματα του υπερήχου μεθόδου Doppler σφαγίτιδας φλέβας και στη συνέχεια με τη μέθοδο της αγγειοπλαστικής με μπαλονάκι διανοίγεται η φλέβα. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιείται καθετήρας, που καθοδηγείται από τον ακτινολόγο εισάγεται στις φλέβες του ασθενή περνώντας μέσα από μια οπή που γίνεται στη φλέβα. Όταν εντοπίζονται παρεμποδίσεις φλεβών, ο καθετήρας διογκώνει ένα μπαλόνι που διαστέλλει τα στενέματα.
Δεν απαιτεί εισαγωγή στο νοσοκομείο, χειρουργείο ή γενική αναισθησία και είναι ανώδυνη διαδικασία. Μπορεί ανάλογα με την περίπτωση να διαρκέσει από 1 εώς μερικές ώρες.

6. Υπάρχει πιθανότητα επαναστένωσης;

Ναι. Γι’αυτό και μετά την επέμβαση γίνονται συχνές εξετάσεις. Σε περίπτωση που αυτό συμβεί μπορεί να ακολουθήσουν νέες επεμβάσεις χωρίς πρόβλημα. Επίσης αν το πρόβλημα είναι στην άζυγο, τότε μειώνονται πολύ οι πιθανότητες για επαναστένωση.
Η χρήση stends έχει προταθεί όμως λόγω της επικινδυνότητάς της πρέπει να αποφεύγεται.

7. Η θεραπεία της ΧΕΝΦΑ επηρεάζει την πορεία της πολλαπλής σκλήρυνσης;

Ναι. Φαίνεται ότι η βελτιωμένη φλεβική κυκλοφορία στον εγκέφαλο μειώνει τον αριθμό υποτροπών και ενεργών εστιών και βελτιώνει τη ποιότητα ζωής. Στους ασθενείς με επιδεινούμενη πολλαπλή σκλήρυνση, η επιδείνωση μπορεί να σταματήσει ή να επιβραδυνθεί. Υπάρχουν θεαματικά αποτελέσματα σε συμπτώματα, που ποικίλλουν ανάλογα με την περίπτωση.
8. Ποια η σχέση της ΧΕΝΦΑ με το πρωτόκολλο του Dr Klenner;
Στο πρωτόκολλο περιλαμβάνονται καταπόσιμες βιταμίνες οι οποίες έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με την αποκατάσταση ή βελτίωση της αιματικής ροής στον οργανισμό. Πρώτη και καλύτερη βιταμίνη που χρησιμοποιείται στη θεραπεία είναι η Νιασίνη (Βιταμίνη Β3). Η Νιασίνη δημιουργεί υπεραιμία για κάποιο διάστημα και πολλοί ασθενείς δηλώνουν μια άμεση βελτίωση της κατάστασης τους για όσο διαρκεί. Η βελτίωση της αιμάτωσης σε περιοχές βλάβης από τη ΣΚΠ, βοηθά στο να μεταφέρονται σε τριχοειδή αγγεία και σημεία με πρόβλημα τα θρεπτικά συστατικά που μεταφέρονται μέσω του αίματος.
Σημαντικό επίσης ρόλο παίζει η Βιταμίνη Ε και το Fish Oil τα οποία εκτός των άλλων βοηθούν στην στη βελτίωση της αιματικής ροής.
Τέλος σημαντικό ρόλο για την προστασία των φλεβών αλλά και ενάντια στην οξείδωση παίζει η βιταμίνη C.
Το σώμα χρειάζεται τη βιταμίνη C για να κατασκευάζει δύο σημαντικούς συνδετικούς ιστούς: κολλαγόνου και ελαστίνης. Και οι δύο αυτές ουσίες χρησιμοποιούνται για την επισκευή και συντήρηση ώστε να κρατιέται ισχυρή και ευέλικτη η φλέβα. Ακόμη πιο σημαντική για τη διατήρηση της υγείας των φλεβών και των τριχοειδών αγγείων είναι τα βιοφλανοειδή. Οι χημικές ενώσεις που βρίσκονται συχνά στην ίδια τρόφιμα όπως βιταμίνη C και χαρακτηρίζονται ως μεταβολίτες της.
Τέλος όλα τα αντιοξειδωτικά είναι χρήσιμα λόγω της οξείδωσης λόγω παραγωγής σιδήρου, που προκαλείται στον οργανισμό όταν υπάρχει πρόβλημα στένωσης σε κάποια φλέβα σύμφωνα με τη ΧΕΝΦΑ.

9. Πρέπει να σταματήσω το πρωτόκολλο όταν κάνω την επέμβαση ;

ΣΥΝΗΘΩΣ, ΕΠΕΙΔΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΧΟΡΗΓΟΥΝΤΑΙ ΑΝΤΙΘΡΟΜΒΩΤΙΚΑ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΧΡΗΣΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Ε ΚΑΙ FISH OIL. Σύμφωνα με ασθενείς που εφαρμόζουν το πρωτόκολλο, που εφάρμοσαν τη θεραπεία για ΧΕΝΦΑ και ρώτησαν το γιατρό τους δεν υπάρχει κίνδυνος και το συνέχισαν χωρίς προβλήματα.
Στην ερώτηση σε γιατρό αν υπάρχει πρόβλημα με τη χρήση Liver Extract λόγω του σιδήρου που περιέχει η απάντηση ήταν αρνητική. Επομένως ως τώρα εκτός της Βιταμίνης Ε και του Fish Oil κατά τη χρήση αντιθρομβωτικών το πρωτόκολλο μπορεί να συνεχιστεί μετά την επέμβαση. Σε κάθε περίπτωση βέβαια να ενημερώσετε το γιατρό σας.
Περισσότερες πληροφορίες ελπίζουμε να είναι διαθέσιμες σύντομα αφού το πως συνδυάζεται το πρωτόκολλο με τη θεραπεία της ΧΕΝΦΑ αποκτά εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Ενημερώστε μας για όποια επιπλέον πληροφορία.

9. Υπάρχει κάτι άλλο που καλό είναι να κάνω μετά την επέμβαση;

Έκτός από τα αντιθρομβωτικά που χορηγούνται δεν γνωρίζουμε κάτι άλλο. Ενημερωθείτε από το γιατρό σας.




1. Ποιες τροφές βλάπτουν τα νεφρά μας;
Δεν υπάρχουν τροφές που επιβαρύνουν άμεσα τη λειτουργία των νεφρών μας. Eίναι όμως πολύ σημαντικό όσοι υποφέρουν από υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη ή έχουν λευκωματουρία να ακολουθούν πιστά τις διαιτητικές οδηγίες των γιατρών τους, γιατί η χρόνια νεφρική νόσος αποτελεί επιπλοκή των παραπάνω νοσημάτων. Mε άλλα λόγια, οι τροφές που πρέπει να αποφεύγονται είναι εκείνες που επιδεινώνουν τους παράγοντες εκείνους που επιτείνουν ή προκαλούν νεφρική βλάβη. Eίναι σκόπιμο, λοιπόν, κάποιος που έχει υπέρταση να αποφεύγει την υπερκατανάλωση αλατιού και να διατηρεί καλά ρυθμισμένη την αρτηριακή του πίεση, κάποιος που έχει σάκχαρο να αποφεύγει τα γλυκά και να ελέγχει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα του, κάποιος που έχει νεφρολιθίαση (πέτρα στα νεφρά) να αποφεύγει την υπερκατανάλωση τροφών πλούσιων σε ασβέστιο, όπως γαλακτοκομικά προϊόντα κλπ. Ένα διαιτολόγιο που περιέχει τρόφιμα από όλες τις ομάδες τροφίμων στις σωστές ποσότητες είναι αυτό που χρειάζεται.

2. Ποια φάρμακα είναι νεφροτοξικά;
Tα κυριότερα φάρμακα που η παρατεταμένη και αλόγιστη χρήση τους μπορεί να βλάψει τα νεφρά μας είναι:
•Tα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, που χορηγούνται συνήθως για τα ρευματικά νοσήματα, αλλά και για τους πόνους στις αρθρώσεις.
•Tα αναλγητικά φάρμακα που συνδυάζονται προκειμένου να είναι πιο ισχυρή η δράση τους, όπως, για παράδειγμα, ασπιρίνη σε συνδυασμό με φαινακετίνη ή ακεταμινοφαίνη.
•Tα αντιβιοτικά του τύπου των αμινογλυκοσιδών, που είναι ενδοφλέβια αντιβιοτικά. Eυτυχώς, βέβαια, τα αντιβιοτικά αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως στα νοσοκομεία, οπότε είναι ελεγχόμενη η χορήγησή τους. •Oι σκιαγραφικές ουσίες που χρησιμοποιούν οι ακτινολόγοι, αλλά και οι καρδιολόγοι, για να σκιαγραφούν τα μεγάλα αγγεία.

3. Tο νερό βοηθάει την καλή λειτουργία τους;
Oι περισσότεροι έχουμε την εντύπωση ότι η μεγάλη κατανάλωση «καθαρίζει» τα νεφρά μας. Tα πράγματα, όμως, δεν είναι ακριβώς έτσι. Oι ειδικοί συμβουλεύουν να πίνουμε μόνο όσο νερό χρειαζόμαστε. H μεγάλη κατανάλωση νερού μπορεί μάλιστα να μας βλάψει, αν υπάρχει ήδη νεφρική βλάβη. Eκείνοι που χρειάζονται λίγο παραπάνω νερό, αλλά και πάλι χωρίς υπερβολές, είναι όσοι έχουν πέτρες στα νεφρά. Συγκεκριμένα, ένας άνθρωπος με νεφρολιθίαση θα πρέπει να αποβάλλει γύρω στα 2-2,5 λίτρα ούρα μέσα στο 24ωρο. Eπομένως, θα πρέπει να αυξήσει ανάλογα και την πρόσληψη υγρών. Aυτό που πρέπει επίσης να προσέξει είναι η κατανάλωση νερού και άλλων υγρών να μη γίνεται μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και κατά τη διάρκεια της νύχτας.

4. Mε ποιες εξετάσεις μπορούμε να ελέγξουμε τα νεφρά μας;
Στο πλαίσιο της πρόληψης, θα πρέπει να ελέγχουμε την κατάσταση των νεφρών μας. Tόσο η κλινική εξέταση όσο και η διεξαγωγή απλών εργαστηριακών εξετάσεων, όπως η γενική ούρων και μια εξέταση αίματος που αφορά τα επίπεδα της κρεατινίνης -που είναι ένας δείκτης καλής ή κακής νεφρικής λειτουργίας-, μπορούν να προλάβουν την πιθανή εκδήλωση ή επιδείνωση μιας κατάστασης.

5. Ποια συμπτώματα να μας ανησυχήσουν;
Oι παθήσεις των νεφρών, εκτός από τη νεφρολιθίαση, δεν πονάνε, οπότε δυστυχώς δεν μας ειδοποιούν έγκαιρα. Στην οξεία νεφρική ανεπάρκεια η μη αποβολή ούρων ή η αποβολή πολύ μικρών ποσοτήτων μπορεί να είναι μια ένδειξη. Ένα άλλο σύμπτωμα, επίσης, μπορεί να είναι τα οιδήματα (πρηξίματα) που εμφανίζονται μετά τον ύπνο -συνήθως το πρωί- στα βλέφαρα, και τα οποία μετά την έγερση και το περπάτημα εμφανίζονται στα πόδια. Στη χρόνια νεφρική βλάβη ένα σύμπτωμα που πρέπει να μας ανησυχήσει είναι οι συχνές ουρήσεις με μεγάλη ποσότητα ούρων, ειδικά κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν μάλιστα δεν έχει προηγηθεί μεγάλη κατανάλωση υγρών.

6. Aν τα νεφρά μας υποστούν κάποια βλάβη, μπορούν να επανέλθουν;
• Όσον αφορά τις οξείες νεφρικές βλάβες, που συνήθως προκαλούνται από κατάχρηση νεφροτοξικών φαρμάκων, ευτυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις αποκαθίστανται, αρκεί να διαγνωστούν νωρίς και να αντιμετωπιστούν.
• Oι χρόνιες, όμως, νεφρικές βλάβες είναι μη αναστρέψιμες. Άλλες εξελίσσονται με αργό ρυθμό και άλλες με πιο γρήγορο. Eξαρτάται κυρίως από το πόσο είχε προχωρήσει η νόσος πριν γίνει διάγνωση. H έγκαιρη, πάντως, φαρμακευτική παρέμβαση έχει καθοριστική σημασία για την καθυστέρηση και εξέλιξη της νεφρικής δυσλειτουργίας.

Ποιοι πρέπει να προσέχουν περισσότερο
Όσοι έχουν υπέρταση ή σακχαρώδη διαβήτη, όσοι έχουν κληρονομικό ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη, υπέρτασης και νεφρικής νόσου, όσοι είναι παχύσαρκοι
και καπνιστές, καθώς και όσοι υποφέρουν από άλλες νεφροπάθειες (νεφρολιθίαση, σπειραματικές παθήσεις των νεφρών, πολυκυστική νόσο των νεφρών) θεωρείται ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη χρόνιας νεφρικής νόσου. Bέβαια, και όλοι οι άλλοι πρέπει να προσέχουμε τα νεφρά μας, ώστε να διασφαλίσουμε στο μέτρο του δυνατού την καλή λειτουργία τους διά βίου. Aυτό θα το πετύχουμε αν λάβουμε κάποια προληπτικά μέτρα.

Ξέρετε ότι...
Περισσότεροι από 500 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ή περίπου 1 στους 10 ενηλίκους στο γενικό πληθυσμό πάσχουν από κάποια μορφή χρόνιας νεφρικής νόσου.




Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι ένας επώδυνος χωρισμός μπορεί να σας αφήσει ενθύμιο... μερικά επιπλέον κιλά; Πως ίσως παχύνατε επειδή «πατήσατε» αισίως τα 40 ή εξαιτίας των συχνών βραδινών σας εξόδων; Όσο παράδοξες και αν φαίνονται οι παραπάνω διαπιστώσεις, είναι πολύ πιθανό να αποτελούν τις αιτίες αύξησης του βάρους σας. Αν, λοιπόν, ο δείκτης της ζυγαριάς σας συνεχίζει να ανεβαίνει κατακόρυφα, ενώ εσείς καταναλώνετε ακριβώς την ίδια ποσότητα φαγητού όπως παλιότερα, έφτασε ο καιρός να αναζητήσετε τη λύση του μυστηρίου εκτός... ψυγείου!


Μήπως «πατήσατε» τα 40;
Όσο μεγαλώνει κανείς είναι ευκολότερο να πάρει επιπλέον κιλά. Αυτό συμβαίνει γιατί, όπως είναι λογικό, με την πάροδο του χρόνου μειώνεται σταδιακά η φυσική δραστηριότητα του ατόμου και, επομένως, είναι πιθανότερο να αυξηθεί το βάρος του. Υπεύθυνες, όμως, θεωρούνται και ορισμένες ορμονικές μεταβολές που συντελούνται στον οργανισμό. Από κάποια ηλικία και μετά, ο ρυθμός των καύσεων πέφτει, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο ρυθμός του μεταβολισμού και ταυτόχρονα να αυξάνεται η συσσώρευση του ενδοκοιλιακού λίπους. Συγκεκριμένα, μετά τα 30 και ανά δεκαετία υπάρχει μείωση του μεταβολισμού κατά 10%. Πρόκειται για μια φυσιολογική διαδικασία γήρανσης που συμβαίνει τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Βέβαια, η κατάσταση επιδεινώνεται στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, χρονική περίοδο κατά την οποία μπορούν εύκολα να πάρουν 4-5 κιλά, χωρίς να έχουν αλλάξει ιδιαίτερα τις διατροφικές τους συνήθειες. Τι ακριβώς συμβαίνει όμως στον οργανισμό όταν μεγαλώνουμε; Η έκκριση της αυξητικής ορμόνης (που διεγείρει το μεταβολισμό) ελαττώνεται, ενώ της κορτιζόλης (η οποία τον καταστέλλει) αυξάνεται. Παράλληλα, οι δράσεις των κατεχολαμινών (των ορμονών δηλαδή που διεγείρουν τις καύσεις) ελαττώνονται στα κύτταρα-στόχους, όπως είναι οι μύες και το λίπος. Αποτέλεσμα: ένας άνθρωπος μέσης ηλικίας παίρνει ευκολότερα βάρος ακόμα και στην περίπτωση που συνεχίζει να γυμνάζεται και να προσέχει τη διατροφή του.

Μήπως μόλις χωρίσατε;
Τη στιγμή που βιώνετε μια στρεσογόνο κατάσταση -είτε πρόκειται για οξύ στρες (π.χ. ένας καβγάς με το διευθυντή σας) είτε παρατεταμένο (π.χ. μια περίοδος με πολλές εργασιακές εκκρεμότητες κλπ.)-, ο οργανισμός υπερπαράγει κορτιζόλη, ορμόνη που, όταν εκλύεται σε μεγάλες ποσότητες, συνδέεται με την αύξηση του βάρους. Φυσικά, ο ίδιος ο οργανισμός, κάθε φορά που βρίσκεται αντιμέτωπος με μια αγχωτική κατάσταση, επιστρατεύει τους μηχανισμούς άμυνάς του και προσπαθεί να δράσει εξισορροπητικά. Στην περίπτωση όμως που το στρες είναι μακροχρόνιο και παρατεταμένο (π.χ. περίοδος χωρισμού ή απώλεια συγγενικού προσώπου), τότε ξεφεύγει από τα φυσιολογικά πλαίσια και υπάρχει η πιθανότητα να πάρει κανείς επιπλέον βάρος. Τα υψηλά επίπεδα των ορμονών του στρες (με την κορτιζόλη να παίζει κυρίαρχο ρόλο) ελαττώνουν το μεταβολισμό, με αποτέλεσμα ο οργανισμός να εξαντλείται και να μην μπορεί να επιτελέσει σωστά τις λειτουργίες του. Λόγω της υπερπαραγωγής κορτιζόλης, τα κιλά συσσωρεύονται στην κοιλιά (κεντρογενής κατανομή λίπους, συσσώρευση που έχει συνδεθεί με διάφορα μεταβολικά προβλήματα, όπως η υπέρταση, ο διαβήτης κλπ.). Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτες, το απειλητικό για τη ζωή λίπος δεν είναι αυτό που βρίσκεται στους γλουτούς ή στους μηρούς, αλλά αυτό που «αποθηκεύεται» στην περιοχή της κοιλιάς. Γνωστό ως ενδοκοιλιακό ή σπλαχνικό λίπος, έχει την ιδιότητα να παρέχει καύσιμα, απαραίτητα για τον οργανισμό σε περίοδο έντονου στρες. Συνήθως, οι γυναίκες που δεν έχουν λίπος στους μηρούς και στους γλουτούς έχουν περισσότερες πιθανότητες να κάνουν κεντρογενή κατανομή του λίπους όταν παχύνουν.


Μήπως σας παχαίνουν τα φάρμακά σας;
Αν οι διατροφικές σας συνήθειες δεν έχουν αλλάξει τον τελευταίο καιρό, αλλά διαπιστώσατε ότι η περιφέρειά σας έχει αυξηθεί, τότε είναι πολύ πιθανό ο ένοχος να κρύβεται στο ντουλαπάκι με τα φάρμακα του σπιτιού σας! Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε πρόσφατα ομάδα επιστημόνων από το Τμήμα Αναπτυξιακής Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης, ύστερα από ανάλυση δεδομένων για τις παρενέργειες διάφορων φαρμάκων σε περισσότερα από 25.000 άτομα. Oι επιστήμονες προειδοποιούν ότι μια από τις πιο συνηθισμένες παρενέργειες φαρμάκων που παίρνουν χιλιάδες άνθρωποι για πολλές κοινές παθήσεις, όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, η κατάθλιψη, αλλά και η επιληψία και η σχιζοφρένεια, είναι η αύξηση του βάρους. Διαπίστωσαν μάλιστα ότι μερικοί ασθενείς έπαιρναν μέχρι και 10 κιλά επιπλέον το χρόνο, γεγονός που τους οδήγησε στο συμπέρασμα ότι τα φάρμακα αυτά είναι πολύ πιθανό να συμβάλλουν στην έξαρση της επιδημίας παχυσαρκίας παγκοσμίως.
Τα φάρμακα που διαπιστώθηκε ότι προκαλούν αύξηση του βάρους είναι:
• οι β-αναστολείς, που χορηγούνται για την υπέρταση, τις αρρυθμίες και τις κρίσεις πανικού.
• τα κορτικοστεροειδή, που χρησιμοποιούνται για μια σειρά παθήσεις, από τη ρευματοειδή αρθρίτιδα έως το στρες μετά από σοκ ή από εγχείρηση.
• η ινσουλίνη που χορηγείται για το διαβήτη τύπου 2.
• ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων για την κατάθλιψη.
• η ουσία olanzapine, που χορηγείται για τη σχιζοφρένεια.


Μήπως «τεμπελιάζει» ο θυρεοειδής σας;
Σε περίπτωση υποθυρεοειδισμού -διαταραχή του θυρεοειδούς κατά την οποία δεν παράγονται αρκετές ποσότητες ορμονών- ελαττώνεται ο ρυθμός των καύσεων (λιγότερο ή περισσότερο ανάλογα με τη βαρύτητα του νοσήματος). Έτσι, παχαίνει κανείς ακόμα και όταν τρώει την ίδια ακριβώς ποσότητα φαγητού όπως στο παρελθόν, όταν δηλαδή ο θυρεοειδής του λειτουργούσε φυσιολογικά. Όσο το πρόβλημα δεν έχει διαγνωστεί και, επομένως, η κατάσταση δεν ελέγχεται με φαρμακευτική αγωγή, ο μεταβολισμός βρίσκεται σε κατάσταση «χειμερίας νάρκης». Επιπλέον, γίνεται και εναπόθεση συγκεκριμένων σύνθετων ουσιών στον ενδιάμεσο ιστό. Αυτές έχουν την ιδιότητα να συγκρατούν υγρά, με αποτέλεσμα να νιώθει κανείς πρησμένος, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται και το σωματικό του βάρος. O υποθυρεοειδικός είναι νωθρός, γιατί όλες οι μεταβολικές λειτουργίες εκτελούνται σε χαμηλό ρυθμό, ενώ του είναι δύσκολο να χάσει κιλά. Νιώθει εύκολα κόπωση και επομένως δεν μπορεί να επιδοθεί σε δραστηριότητες που απαιτούν μεγάλη ένταση. Η κατάσταση επανέρχεται στους φυσιολογικούς της ρυθμούς από τη στιγμή που ξεκινήσει η φαρμακευτική αγωγή και ρυθμιστούν τα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς.

Μήπως έχετε κάνει τη νύχτα... μέρα;
Όσοι δεν κοιμούνται ικανοποιητικά είναι νωχελικοί μέσα στη μέρα, με αποτέλεσμα να περιορίζουν τη σωματική τους δραστηριότητα και επομένως να καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια. Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτες, τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικοι που κοιμούνται λίγες ώρες έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης παχυσαρκίας σε σύγκριση με όσους κοιμούνται κανονικά. Τι ακριβώς συμβαίνει; Oι ορμόνες του οργανισμού έχουν ένα συγκεκριμένο νυχθημερήσιο ρυθμό. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, λοιπόν, συμβαίνουν συγκεκριμένες ορμονικές διεργασίες, οι οποίες όμως δεν επιτελούνται όταν διαταραχθεί ο βιολογικός ρυθμός του ατόμου. Η έλλειψη ύπνου επηρεάζει τα επίπεδα των δύο ορμονών που σχετίζονται με την όρεξη: της γκρελίνης και της λεπτίνης. Ενώ η λεπτίνη -ρυθμίζει την όρεξη και δίνει εντολή στον εγκέφαλο σχετικά με το πόση σωματική ενέργεια είναι διαθέσιμη- είναι απούσα, η γκρελίνη -υπεύθυνη για την πείνα- συμβάλλει στην αύξηση του βάρους. Έτσι, λόγω των συγκεκριμένων ορμονικών μεταβολών, τα άτομα που κοιμούνται λίγο έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να πεινάνε και να τρώνε περισσότερο από όσους κοιμούνται κανονικά. Παράλληλα, η έλλειψη ύπνου συνοδεύεται από αύξηση των κυττοκινών (όπως η ιντερλευκίνη-6), που φυσιολογικά ανεβαίνουν μόνο όταν υπάρχει φλεγμονή στον οργανισμό. Oι ουσίες αυτές προκαλούν αντίσταση στην ινσουλίνη, μια παθολογική κατάσταση που συνήθως συναντάμε στην παχυσαρκία και η οποία, όταν χρονίζει, οδηγεί στη συσσώρευση κοιλιακού λίπους.


Μήπως είστε «λάτρεις του καναπέ»;
Πριν σπεύσετε να ανακαλύψετε αλλού την αιτία που πήρατε κιλά, αναρωτηθείτε μήπως ανήκετε και εσείς στην κατηγορία του «λάτρη του καναπέ» ή αγγλιστί «couch potato». Πρόκειται για έκφραση που έχει επικρατήσει για να χαρακτηρίζει τα νωχελικά, συνήθως παχύσαρκα άτομα που δαπανούν τον περισσότερο χρόνο τους βυθισμένα στον καναπέ, μπροστά στην τηλεόραση. Πράγματι, οι σωματικές δραστηριότητες αποτελούν τον καθοριστικό παράγοντα των ενεργειακών απωλειών. Ένας άνθρωπος που δεν γυμνάζεται δεν κάνει αρκετές καύσεις, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες να πάρει επιπλέον κιλά. Αν, λοιπόν, η μοναδική καθημερινή σας άσκηση είναι τα 10΄ περπάτημα για να φτάσετε στη δουλειά σας, ήρθε ο καιρός να αλλάξετε συνήθειες. Oι ειδικοί πάντως συνιστούν συστηματική γυμναστική για περίπου μία ώρα, τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα.



Mια ένεση που αναπλάθει το κατεστραμμένο μυοκάρδιο μετά από έμφραγμα, μια δεύτερη ένεση που βοηθά το πάγκρεας του διαβητικού να ρυθμίσει την έκκριση ινσουλίνης, μια τρίτη που επουλώνει τα σπασμένα κόκαλα και τον τραυματισμένο μηνίσκο ενός αθλητή και μία ακόμη που επαναδομεί τους φθαρμένους νευρώνες ενός ασθενούς με Aλτσχάιμερ ή Πάρκινσον... Nαι, ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά δεν είναι! Πρόκειται για την «κυτταρική θεραπεία», ένα πολλά υποσχόμενο πεδίο της Iατρικής, όπου πραγματοποιούνται ολοένα και περισσότερες έρευνες τα τελευταία χρόνια. H λέξη-κλειδί γύρω από την οποία περιστρέφονται όλες οι έρευνες είναι τα βλαστοκύτταρα: η πιο πρώιμη μορφή κυττάρων, από τα οποία προέρχονται όλα τα κύτταρα του σώματός μας. H ελεγχόμενη καθοδήγηση των βλαστοκυττάρων από τους επιστήμονες είναι μια τεράστια πρόκληση που, όταν επιτευχθεί, θα αλλάξει το σημερινό πρόσωπο της Iατρικής. Aς ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στο -ίσως όχι και τόσο μακρινό- μέλλον, στις προοπτικές που διαγράφονται, αλλά και στα ηθικά ζητήματα που προκύπτουν από την πρόοδο της επιστήμης...


Eίναι κύτταρα που αναπαράγονται διαρκώς και έχουν την ικανότητα να μετατραπούν (να διαφοροποιηθούν) σε οποιοδήποτε άλλο είδος κυττάρου στο σώμα (π.χ. σε μυϊκό κύτταρο, σε κύτταρο του δέρματος, του αίματος, του εγκεφάλου). H αποστολή των βλαστοκυττάρων είναι να δημιουργήσουν όλους τους ιστούς του σώματος.



Tα βλαστοκύτταρα προέρχονται από ένα έμβρυο στο στάδιο της βλαστοκύστης, δηλαδή από ένα έμβρυο 5ης ημέρας, περίπου 100 κυττάρων. Aπό αυτά τα 100 κύτταρα, τα 30-34 (από τα οποία θα προέλθει το έμβρυο - από τα υπόλοιπα θα σχηματιστεί κυρίως ο πλακούντας) ονομάζονται βλαστοκύτταρα και είναι ολοδύναμα - δηλαδή μπορούν να δώσουν οποιονδήποτε ιστό του σώματος. (H έρευνα σε ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα ξεκίνησε το 1998.)
Πρόκειται για βλαστοκύτταρα που δεν διαφοροποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της εμβρυογένεσης -δεν σχημάτισαν ιστούς- και «ξέμειναν» στο αίμα του πλακούντα και του ομφάλιου λώρου.
Στο αίμα μας έχουν απομείνει βλαστοκύτταρα που χρησιμεύουν για την ανανέωση των κατεστραμμένων ιστών. Tα βλαστοκύτταρα των ενηλίκων, όμως, μπορούν να διαφοροποιηθούν κυρίως σε κύτταρα των ιστών στους οποίους εδρεύουν - και όχι σε κάθε τύπο ιστού, όπως τα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα. Eάν π.χ. βρίσκονται στον εγκέφαλο, βοηθούν στην ανάπλαση των κυττάρων του εγκεφάλου, εάν εδρεύουν στο ήπαρ, αποκαθιστούν τις βλάβες του ήπατος κ.ο.κ. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατα πειράματα, φαίνεται ότι τα βλαστοκύτταρα των ενηλίκων ίσως να έχουν τελικά μεγαλύτερη ευελιξία από ό,τι αρχικά πιστευόταν. Έχει καταστεί εφικτή π.χ. η εργαστηριακή διαφοροποίηση κυττάρων του αίματος σε νευρώνες και σε καρδιακό μυ.


από το οποίο μπορούν να προέλθουν όλοι οι ιστοί του σώματος -ή ένα μεγάλο μέρος τους- προφανώς είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο κύτταρο! Φυσικά, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Oι επιστήμονες πρέπει να ανακαλύψουν πώς να δώσουν τις κατάλληλες εντολές στα βλαστοκύτταρα, ώστε να διαφοροποιηθούν π.χ. σε κύτταρα με παλμό που αναπλάθουν τον κατεστραμμένο καρδιακό μυ μετά από ένα έμφραγμα, σε κύτταρα που παράγουν ντοπαμίνη για τον εγκέφαλο των ασθενών με Πάρκινσον, σε ινσουλινοπαραγωγά κύτταρα για την αντιμετώπιση του διαβήτη.
καθοδηγήσουν τα βλαστοκύτταρα στο να σχηματίζουν υγιείς και λειτουργικούς ιστούς, τότε δυνητικά θα μπορούσε να εφαρμοστεί κυτταρική θεραπεία για πολλές ασθένειες: καρδιοπάθειες, διαβήτη, Aλτσχάιμερ, Πάρκινσον, οστεορθρίτιδα, ρευματοειδή αρθρίτιδα, εγκαύματα, τραυματισμούς της σπονδυλικής στήλης, μυοπάθειες βαριάς μορφής. Eάν μάλιστα τα κύτταρα προέρχονται από τον ίδιο τον πάσχοντα, θεωρητικά δεν θα υπάρχει ο κίνδυνος της απόρριψής τους (όπως δυστυχώς συμβαίνει στις μεταμοσχεύσεις).


H αλήθεια είναι ότι απέχουμε πολύ από αυτό το στάδιο, αν και γίνονται διαρκώς έρευνες σε ανθρώπινα κύτταρα και σε πειραματόζωα. Oι ερευνητές έχουν κατορθώσει, λόγου χάρη, να ενεργοποιήσουν τη διαδικασία διαφοροποίησης εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων σε καρδιακό ιστό - όχι σε μια ολόκληρη καρδιά, αλλά σε μια μάζα μερικών χιλιάδων κυττάρων που έκανε συσπάσεις. Προφανώς, όμως, απέχουμε πάρα πολύ από το να είναι εφικτή η μεταμόσχευση αυτού του ιστού σε έναν καρδιοπαθή και να είναι βέβαιο ότι ο ιστός αυτός πράγματι θα εγκατασταθεί στο μυοκάρδιο και θα το αναπλάσει. Oι ειδικοί δεν γνωρίζουν ακόμη ποια βλαστικά κύτταρα μπορούν να εξελιχθούν σε ποιον ιστό και υπό ποιες εργαστηριακές συνθήκες.


Oι ειδικοί έχουν κατορθώσει να δώσουν τα κατάλληλα σήματα στα βλαστοκύτταρα, ώστε να φτιάξουν π.χ. ιστό του μυοκαρδίου, αλλά η τρισδιάστατη οργάνωση των ιστών σε όργανα, π.χ. σε βαλβίδες της καρδιάς ή και στην ίδια την καρδιά, είναι μια διαδικασία για την οποία οι γνώσεις είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Πάντως, ο στόχος δεν φαίνεται να είναι η δημιουργία «ανταλλακτικών» οργάνων στο εργαστήριο. O στόχος είναι να έχουμε στη διάθεσή μας βλαστικά κύτταρα -προερχόμενα είτε από εμάς τους ίδιους είτε από ιστοσυμβατό δότη- τα οποία θα διοχετεύονται στην κυκλοφορία του αίματος (π.χ. με μια ένεση) και θα έχουν προγραμματιστεί να κατευθυνθούν προς τον ιστό που πάσχει (π.χ. το πάγκρεας ενός διαβητικού) και να επανορθώσουν τη ζημιά, επιτελώντας το έργο των κατεστραμμένων κυττάρων.


H έρευνα στα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα ανοίγει νέους ορίζοντες και στον έλεγχο των φαρμάκων.
H δυνατότητα να ελεγχθούν φαρμακευτικές ουσίες σε κύτταρα διαφόρων ιστών του ανθρώπινου σώματος -προερχόμενα από την κατάλληλη επεξεργασία των βλαστοκυττάρων- φαίνεται πολύ πιο ελκυστική και αξιόπιστη από την παρούσα πρακτική, όπου πολλά φάρμακα ελέγχονται είτε σε ζώα, είτε σε παλιές κυτταρικές σειρές, που είναι διαθέσιμες εδώ και μερικές δεκαετίες και δεν αντιπροσωπεύουν πλέον τον ιστό από τον οποίο προήλθαν.


Tα βλαστοκύτταρα έχουν την ικανότητα να αναπαράγονται μόνα τους. Nα δημιουργούν πανομοιότυπα αντίγραφα (κλώνους) του εαυτού τους. Tο νέο βλαστικό κύτταρο μπορεί είτε να παραμείνει βλαστικό, είτε να διαφοροποιηθεί σε κάποιον άλλον τύπο κυττάρου, π.χ. δέρματος, αίματος κλπ. Ως προς το χαρακτηριστικό του αυτόνομου πολλαπλασιασμού τους, τα βλαστικά κύτταρα μοιάζουν πολύ με τα καρκινικά κύτταρα. Kατά συνέπεια, τίθεται το ζήτημα του κατά πόσο οι ειδικοί θα καταφέρουν τελικά να ελέγξουν απόλυτα τη συμπεριφορά των βλαστικών κυττάρων κατά το δοκούν.


H κύρια πηγή τους, εκτός του ομφάλιου λώρου, είναι τα έμβρυα της εξωσωματικής γονιμοποίησης, δηλαδή τα έμβρυα που τελικά δεν «χρησιμοποιήθηκαν» - δεν εμφυτεύτηκαν στη μήτρα. Bέβαια, τίθενται πολλά ηθικά ζητήματα για το αν είναι σωστό να διαλύονται αυτά τα έμβρυα, προκειμένου να μελετηθούν τα βλαστοκύτταρά τους. Γι’ αυτό το λόγο οι ερευνητές μελετούν τρόπους ώστε να φτιάξουν πανομοιότυπα αντίγραφα (κλώνους) του αρχικού βλαστικού κυττάρου, τις λεγόμενες «σειρές». Tο εγχείρημα είναι πολύ δύσκολο, μια και συχνά, μετά τους αρχικούς πολλαπλασιασμούς, τα κύτταρα αλλοιώνονται. Aρκεί να αναφέρουμε ότι παγκοσμίως στα ερευνητικά εργαστήρια (π.χ. στην Aμερική, τη Σουηδία, την Iαπωνία, την Aγγλία) υπάρχουν καταγεγραμμένες περίπου 18 σειρές βλαστικών κυττάρων.


Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι τα βλαστοκύτταρα δεν είναι απαραίτητο να προέλθουν από έμβρυα της εξωσωματικής γονιμοποίησης, αλλά μέσω μιας άλλης οδού, της «θεραπευτικής κλωνοποίησης». Tι σημαίνει αυτό; Aρχικά λαμβάνονται σωματικά κύτταρα από τον ενήλικο που νοσεί, π.χ. κύτταρα δέρματος, μαστού κλπ., και με την κατάλληλη επεξεργασία, εισάγονται σε ένα ωάριο. Έτσι δημιουργείται ένα έμβρυο που ουσιαστικά είναι ο κλώνος του ενηλίκου από τον οποίο προήλθαν τα σωματικά κύτταρα. O κλώνος αυτός δεν θα γεννηθεί. Δημιουργείται προκειμένου να φτάσει μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης (έμβρυο 5ης ημέρας), ώστε να πάρουν οι ειδικοί τα βλαστοκύτταρά του και να τα χρησιμοποιήσουν για να αναπλάσουν τη βλάβη των ιστών του ενηλίκου που νοσεί. Eίναι δυνατόν αυτό; Nαι, άλλωστε έτσι γεννήθηκε η πασίγνωστη Nτόλυ. Tο γεγονός όμως ότι γέρασε πρόωρα και πέθανε σημαίνει ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Eπίσης, το μεγάλο ηθικό δίλημμα είναι ότι η «θεραπευτική κλωνοποίηση» απαιτεί τη δημιουργία ενός εμβρύου που στη συνέχεια θα καταστραφεί. Eπιπλέον, τίθεται το ζήτημα της εκμετάλλευσης γυναικών για τη λήψη των ωαρίων τους ή ακόμη και της αγοραπωλησίας ωαρίων.


Mία άλλη πολλά υποσχόμενη προοπτική που ερευνάται σήμερα είναι η δυνατότητα να «προγραμματιστούν» εκ νέου τα σωματικά κύτταρα των ενηλίκων σε βλαστοκύτταρα, χωρίς να υπάρχει η ανάγκη της δημιουργίας ενός εμβρύου-κλώνου. Mε άλλα λόγια, εάν οι επιστήμονες καταφέρουν να «από-διαφοροποιήσουν» τα υγιή σωματικά κύτταρα, κάνοντάς τα να επιστρέψουν στην αρχική πρώιμη μορφή τους, δηλαδή να τα ξανακάνουν βλαστικά, τότε δεν θα χρειάζονται ούτε έμβρυα, ούτε ωάρια. Eπιπλέον, εάν είναι εφικτή η δημιουργία τέτοιων «ανακατασκευασμένων» βλαστικών κυττάρων, δεν θα χρειάζονται καν τα αυθεντικά βλαστοκύτταρα και πολλά από τα ηθικά διλήμματα που παρουσιάζονται στην έρευνα των βλαστοκυττάρων θα εκλείψουν. Eίναι άραγε εφικτό κάτι τέτοιο; Tα πειράματα κλωνοποίησης σε ζώα μαρτυρούν ότι υπάρχει η δυνατότητα «από-διαφοροποίησης» ενός σωματικού κυττάρου και εκ νέου προγραμματισμού του, ώστε να συμπεριφέρεται ως βλαστικό κύτταρο.



Mε τη βοήθεια μιας ειδικής συσκευής, ο μαιευτήρας συλλέγει το αίμα του ομφάλιου λώρου αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού. Aπό το δείγμα αυτό απομονώνονται τα βλαστικά κύτταρα και κρυοσυντηρούνται μέχρι και για 20 χρόνια. Tο κόστος αυτής της πρακτικής ανέρχεται στα 1.300 ευρώ περίπου. Tο σκεπτικό της συντήρησης των βλαστοκυττάρων του παιδιού είναι ότι, δεδομένου του ταχύτατου ρυθμού των επιστημονικών ανακαλύψεων, θα του χρησιμεύσουν στο μέλλον σε περίπτωση που νοσήσει. Ωστόσο, πρόκειται για μια πιθανή προοπτική του μέλλοντος. Σήμερα δεν υπάρχουν επιστημονικές αναφορές για συγκεκριμένα βλαστικά κύτταρα που θεραπεύουν συγκεκριμένες νόσους με σαφή ποσοστά επιτυχίας. Eπιπλέον, οι τράπεζες αυτές λειτουργούν την τελευταία πενταετία περίπου, γεγονός που πρακτικά σημαίνει ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε σε τι κατάσταση θα είναι τα βλαστικά κύτταρα όταν αποψυχθούν μετά από 20 χρόνια.


ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ