Θαλασσαιμία…η γνωστή άγνωστη ασθένεια του ελληνικού πληθυσμού

– Συγκριτικά με το παρελθόν, πόσο συχνά εμφανίζεται πλέον η νόσος της θαλασσαιμίας?

-Οι θαλασσαιμίες αποτελούν τις πλέον κοινές κληρονομικές παθήσεις στον Ελληνικό πληθυσμό. Η συχνότητα εμφάνισης της  β-θαλασσαιμίας στον ελληνικό πληθυσμό είναι 8% και της α-θαλασσαιμίας περίπου 6%.
Ο αναμενόμενος αριθμός γεννήσεων πασχόντων από μείζονα β- Θαλασσαιμία είναι 150, ετησίως. Με το επιτυχές όμως πρόγραμμα Προληψης  του οποίου η εφαρμογή ξεκίνησε  το 1975 και συνεχίζεται ανελλιπώς μέχρι σήμερα, ο αριθμός των γεννήσεων μειώθηκε σε λιγότερες από 10 ετησίως. Το Πρόγραμμα  Πρόληψης σε Εθνικό επίπεδο λειτουργεί με πυρήνα το Κέντρο αναφοράς Πρόληψης Θαλασσαιμίας και Δρεπανοκυτταρικής νόσου του Γ.Ν.Α. «Λαϊκό» σε στενή επιστημονική συνεργασία με 20 Περιφερικές Μονάδες Πρόληψης τοποθετημένες σε μεγάλα νοσοκομεία της χώρας σε γεωγραφικές περιοχές όπου παρατηρείται  αυξημένη συχνότητα εμφάνισης θαλασσαιμίας. Ετσι, συγκριτικά με το παρελθόν η εμφάνιση της νόσου είναι σαφώς μειωμένη, αλλά οχι μηδενική που αποτελεί και το στόχο της Πρόληψης.

– Ποια είναι τα νεότερα δεδομένα για τη θαλασσαιμία και τη θεραπεία αποσιδήρωσης των ασθενών?

-Τα νεώτερα δεδομένα της θεραπείας αποσίδηρωσης των ασθενών με θαλασσαιμία και αιμοσφαιρινοπάθειες αποτελούν οι από του στόματος αποσιδηρωτικοί παράγοντες (χηλικοί παράγοντες).  Η εφαρμογή των παραγόντων αυτών μετέτρεψαν την αποσιδήρωση από επίπονη, πολύωρη και βασανιστική διαδικασία σε φιλική, συνηθισμένη θεραπευτική αγωγή. Η συμμόρφωση των ασθενών αυξήθηκε σημαντικά, οι επιπλοκές της δηλητηριώδους δράσης του περισσευόμενου σιδήρου στον οργανισμό μειώθηκαν, με συνέπεια οι θάνατοι καρδιολογικής αιτιολογίας να ελαττωθούν και να παρατηρηθεί αύξηση στην επιβίωση των πασχόντων.

-Τι είναι η μελέτη Cordelia και ποια τα χρήσιμα  συμπεράσματα της?

Στη μελέτη Cordelia (ASH 2012), συγκρίθηκε η αποτελεσματικότητα της θεραπείας με DFX (δεφερασιρόξη), ο δεύτερος από του στόματος χηλικός παράγοντας ο οποίος χορηγείται μία φορά ημερησίως, έναντι της θεραπείας με DFO (δεφεροξαμίνη), τον αρχικό χηλικό παράγοντα ο οποίος χορηγείται υποδορίως, με ειδική συσκευή και η χορήγηση διαρκεί 12 έως 24 ώρες το 24ωρο. Η σύγκριση αφορούσε στη μείωση της συγκέντρωσης σιδήρου στην καρδιά θαλασσαιμικών ασθενών. Η θεραπεία με DFX απέδειξε τάση υπεροχής έναντι της DFO παρόλο που ο χρόνος παρακολούθησης των ασθενών ήταν μικρός (1 έτος) σε σχέση με τη βραδεία διαδικασία της μείωσης του σιδήρου στην καρδιά. Πιστεύεται ότι η παρακολούθηση των ασθενών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα  θα διευρύνει την υπεροχή του DFX έναντι της DFO. Η μελέτη Cordelia απέδειξε ότι η υπεροχή του DFX έναντι του DFO είναι σημαντική σε ασθενείς που παρουσιάζουν και υψηλή ηπατική συγκέντρωση σιδήρου LIC>15 mg Fe/gr dry weight (γραμμάριο ξηρού ιστού). Επιπλέον σημαντικό εύρημα της μελέτης Cordelia αποτελεί ότι για να επιτύχουμε σημαντικές μειώσεις της υπερφόρτωσης σιδήρου στην καρδιά θα πρέπει πρώτα να μειωθεί η συγκέντρωση σιδήρου στο ήπαρ, όπου σε άλλες μελέτες έχει αποδειχθεί η σαφής υπεροχή της αποτελεσματικότητας του DFX έναντι των άλλων θεραπειών αποσιδήρωσης. Τέλος από τη μελέτη Cordelia προκύπτει ότι η θεραπεία με DFX επιτυγχάνει ισοδύναμες μειώσεις συγκέντρωσης σιδήρου στην καρδιά, με αυτές που έχει παρουσιάσει η δεφεριπρόνη, ο πρώτος από του στόματος χηλικός παράγοντας, σε άλλες μελέτες.

– Η οικονομική κρίση επηρέασε την ποιότητα της θεραπείας των ασθενών που πάσχουν από τη νόσο της θαλασσαιμίας

-Η οικονομική κρίση, ευτυχώς, δεν επηρέασε την ποιότητα της θεραπείας των ασθενών που πάσχουν απο θαλασσαιμία. Τα φάρμακα , ανήκουν στα «ορφανά φάρμακα» και η συνταγογράφηση τους συνεχίζεται απρόσκοπτα, με μηδενική συμμετοχή (αφού πέρασε από πολλά κύμματα).

– Ποια χρήσιμα συμπεράσματα προκύπτουν από το Ελληνικό μητρώο καταγραφής αιμοσφαιρινοπαθειών

-Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από το Ελληνικό μητρώο καταγραφής των πασχόντων από αιμοσφαιρινοπάθειες είναι:

 α. Η σημαντική μείωση των γεννήσεων πασχόντων από αιμοσφαιρινοπάθειες. Αποτελεί και τον καλύτερο δείκτη αποτελεσματικότητας του προγράμματος Πρόληψης στη χώρα.

β. Ο εντοπισμός και η καταγραφή των αιτίων γέννησης, γεγονός που επιβάλλει τη συνεχή επαγρύπνιση, τον έλεγχο και τη συνέχιση του Προγράμματος Πρόληψης «Κρείττον εστί προλαμβάνειν του θεραπεύειν».

γ. Η αύξηση της επιβίωσης των ασθενών τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται στη καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση, στη καλύτερη διαγνωστική προσπέλαση (MRI) και στη καλύτερη συμμόρφωση των ασθενών στην  από του στόματος λήψη χηλικών παραγόντων.

δ. Η μείωση των θανάτων από καρδιολογικές επιπλοκές σε αντίθεση με την αύξηση των θανάτων από ηπατικά αίτια .  Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για την αντιμετώπιση προκαλούντων παραγόντων.

-Ποια είναι τα νέα δεδομένα που ανακοινώθηκαν στο Αμερικάνικο Συνέδριο Αιματολογίας

-Η μελέτη EPIC, όπου ασθενείς οι οποίοι πριν ενταχθούν στη μελέτη λάμβαναν θεραπεία με DFO (δεφεροξαμίνη) ή DFO+DFP(δεφεροξαμίνη +δεφεριπρόνη) και δεν επιτύγχαναν το στόχο της θεραπευτικής αγωγής  και στη συνέχεια έλαβαν μονοθεραπεία με DFX (δεφερασιρόξη) (κατά μέσο όρο 33,6 mg/kg) για 3 έτη έδειξε ότι α) Η θεραπεία με DFX επιτυγχάνει σημαντικές και μακροχρόνιες μειώσεις της συγκέντρωσης του σιδήρου στην καρδιά. Το 68,1% των ασθενών με ήπια-μέτρια αιμοσιδήρωση καρδιάς βελτιώθηκε σε φυσιολογικά επίπεδα, ενώ το 50% των ασθενών με σοβαρή αιμοσιδήρωση καρδιάς βελτιώθηκε σε ήπια-μέτρια επίπεδα. Τα παραπάνω δεδομένα αποδεικνύουν ότι η πλειοψηφία των ασθενών με ήπια-μέτρια υπερφόρτωση σιδήρου στην καρδιά (10<Τ2*<20 dfx="" msec="" nbsp="" p="">

Nεότερα δεδομένα που ανακοινώθηκαν στο Αμερικάνικο Συνέδριο Αιματολογίας (ASH 2012) αποδεικνύουν ότι η μακροχρόνια θεραπεία με DFX μπορεί να βελτιώσει/σταθεροποιήσει την ηπατική ίνωση και να βελτιώσει την ηπατική φλεγμονή. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου ότι καθώς οι ασθενείς με θαλασσαιμία επιβιώνουν περισσότερο, λόγω της καλύτερης θεραπευτικής αντιμετώπισης, ανακύπτουν νέα προβλήματα. Όπως φαίνεται και από το Ελληνικό μητρώο καταγραφής αιμοσφαιρινοπαθειών ενώ οι θάνατοι λόγω καρδιακών επιπλοκών μειώνονται, οι θάνατοι λόγω ηπατικών επιπλοκών αυξάνουν ολοένα τα τελευταία χρόνια. Επομένως η ύπαρξη θεραπειών αποσιδήρωσης σαν το DFX που έχουν προστατευτική δράση στο ήπαρ ανεξάρτητα από το επίπεδο αποσιδήρωσης που επιτυγχάνουν, θα βοηθήσει στη βέλτιστη αντιμετώπιση των ασθενών και στην περαιτέρω μείωση της θνητότητας.

 Επίσης, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης THALASSA όπου η θεραπεία με DFX πέτυχε σημαντικές μειώσεις στη φερριτίνη ορού και στην ηπατική συγκέντρωση σιδήρου σε ασθενείς με μη μεταγγισιοεξαρτώμενα σύνδρομα θαλασσαιμίας (ενδιάμεση θαλασσαιμία). Με βάση αυτή τη μελέτη το DFX έλαβε νέα ένδειξη για την αντιμετώπιση της υπερφόρτωσης σιδήρου σε ασθενείς με μη μεταγγισιοεξαρτώμενα σύνδρομα. Αυτοί οι ασθενείς εώς τώρα αντιμετωπίζονταν ως ασθενείς με ηπιότερη νόσο. Νεότερα δεδομένα αποδεικνύουν ότι το επίπεδο υπερφόρτωσης σιδήρου αυτών των ασθενών αυξάνει με την ηλικία και είναι παρόμοιο με των ασθενών με μείζονα θαλασσαιμία. Ο πιο αξιόπιστος τρόπος για την αξιολόγηση της υπερφόρτωσης σιδήρου σε αυτούς τους ασθενείς είναι η μέτρηση συγκέντρωσης σιδήρου ήπατος καθώς η φερριτίνη ορού υποεκτιμά το φορτίο σιδήρου του οργανισμού. Η θεραπεία αποσιδήρωσης σε αυτούς τους ασθενείς θα πρέπει να αρχίζει όταν η συγκέντρωση ηπατικού σιδήρου είναι LIC>5mg Fe/gr ξηρού ιστού ή η φερριτίνη ορού >800 μg/L.

Στο ASH 2013 θα ανακοινωθούν τα αποτελέσματα της μελέτης HYPERION όπου αξιολογείται η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια της συνδυαστικής θεραπείας DFO+DFX ακολουθούμενη από μονοθεραπεία με DFX όταν το φορτίο σιδήρου καρδιάς είναι Τ2*>10 msec σε ασθενείς με μείζονα θαλασσαιμία. Τα δεδομένα αυτά θα συμβάλλουν ακόμη περισσότερο στη καλύτερη διαχείριση των ασθενών.

Aυτή τη στιγμή αξιολογείται η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια ενός νέου χηλικού παράγοντα FBS0701 ενώ τρέχει και το πρόγραμμα DEEP όπου αξιολογείται η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια του DFX έναντι του DFP (των δύο από του στόματος χηλικών παραγόντων) σε παιδιατρικούς ασθενείς.

Συνέντευξη με την Ερση Βοσκαρίδου αιματολόγο, διευθύντρια του Κέντρου Μεσογειακής Αναιμίας