Υπογονιμότητα

    

                        

Ανδρική Υπογονιμότητα

Το ανθρώπινο γένος είναι αξιοθαύμαστα γόνιμο.Οι γυναίκες μπορούν να συλλάβουν και να φέρουν παιδιά ήδη απο τα μισά της δεύτερης δεκαετίας της ζωής τους.Στις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες, οι γυναίκες συλλαμβάνουν μεταξύ των 20-30 χρόνων, αλλά τελευταία βλέπουμε να αυξάνεται το ποσοστό των γυναικών που συλλαμβάνουν πάνω απο τα 40 τους.

Απο την άλλη πλευρά ο άνδρας, μπορεί να τεκνοποιήσει μέχρι το γήρας του. Παρ'όλα αυτά το φαινόμενο της αναπαραγωγής παραμένει εξαιρετικά σύνθετο. Στα τέλη του 20ου αιώνα η ιατρική επιστήμη έχει κάνει τεράστια βήματα να κατανοήσει τα διάφορα στάδια της αναπαραγωγικής διαδικασίας, έτσι ώστε να αναγνωρίσει που βρίσκεται το πρόβλημα και να το διορθώσει, επιτυγχάνοντας την τεκνοποίηση στο 65% των ζευγαριών που αναζητούν λύση της στειρότητας τους ,στους ειδικούς,

Έχει αυξηθεί η υπογονιμότητα τα τελευταία χρόνια ή όχι;

Παρ'όλη τη δημόσια ανησυχία και συζήτηση, κυρίως απο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η επίπτωση της υπογονιμότητας στο πέρασμα των χρόνων παραμένει ουσιαστικά στα ίδια ποσοστά. Περίπου το 15% των ζευγαριών που αποπειρώνται την πρώτη τους κύηση αποτυγχάνουν. Υπογόνιμο χαρακτηρίζεται ένα ζευγάρι όταν έχει ελεύθερες χωρίς προφυλάξεις επαφές για τουλάχιστον ένα χρόνο ( πολλά ζευγάρια αναπτύσσουν τρομερό άγχος μετά την παρέλευση λίγων μηνών απο την προσπάθεια σύλληψης).Η υπογονιμότητα αυξάνει με την ηλικία. Το 33% των ζευγαριών στα προχωρημένα 30 τους έχουν πρόβλημα υπογονιμότητας και αυτό στις αναπτυγμένες χώρες έχει να κάνει με τις επαγγελματικές επιδιώξεις και στόχους που θέτει το ζευγάρι.

Πόσο ευθύνεται ο άνδρας για την υπογονιμότητα του ζευγαριού;

Συνηθιζόταν να πιστεύουμε και όχι πολλά χρόνια πριν ,όταν ένα ζευγάρι είχε πρόβλημα τεκνοποίησης υπεύθυνη ήταν η γυναίκα. Σήμερα απο τις στατιστικές γνωρίζουμε ,ότι ο άνδρας είναι τουλάχιστον κατά το ήμισυ(50%) συνυπεύθυνος για την υπογονιμότητα του ζευγαριού. Αυτό το ποσοστό ακούγεται απίστευτο ,εάν σκεφτεί κανείς, ότι ένας υγιής άνδρας, ελευθερώνει με κάθε του εκσπερμάτιση 120-600 εκατομμύρια σπερματοζωάρια και παράγει κατά τη διάρκεια της ζωής του περίπου 400 δισ. σπερματοζωάρια. Φαινομενικά λοιπόν ο άνδρας τα καταφέρνει πολύ καλά στο τομέα της αναπαραγωγής ,αλλά δυστυχώς αυτό δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις αληθές. Η πιο κοινή αιτία ανδρικής υπογονιμότητας είναι ακριβώς η αδυναμία πολλών ανδρών να παράγουν ικανοποιητικό αριθμό υγιούς σπέρματος.

Ποιες είναι όμως οι αιτίες της ανδρικής στειρότητας;

Πρώτα απο όλες είναι οι ορμονικές αιτίες απο διαταραχές στην υπόφυση και τον υποθάλαμο που μπορεί να είναι συγγενείς ( εκ γενετής), ή επίκτητες όπως ορισμένες κακοήθειες ή ακτινοβολία κ.λ.π.Ορχικές αιτίες συγγενείς π.χ. κρυψορχία δηλ. ατελής κάθοδος του όρχη ή των όρχεων στο όσχεο και επίκτητες όπως είναι οι φλεγμονές( ορχίτις, επιδιδυμίτις κ.α.), τραυματικές κακώσεις, συστηματικές παθήσεις , ύπαρξη σπερματικών αντισωμάτων, διάφορα φάρμακα που επιδρούν στην σπερματογένεση και η κιρσοκήλη. Όσον αφορά την τελευταία μία ιδιαίτερη μνεία αξίζει, γιατί η συναντάται στο 20% περίπου όλων των ανδρών και είναι αιτία για το 40% των υπογόνιμων ανδρών. Η κιρσοκήλη προκαλείται απο ανεπάρκεια των φλεβών των όρχεων με αποτέλεσμα τη φλεβική στάση με συνέπεια την αύξηση της θερμοκρασίας τοπικά, γεγονός που έχει θεωρηθεί ότι επηρεάζει την σπερματογένεση. Είναι σημαντικό να πούμε ότι η κιρσοκήλη είναι μία χειρουργικά αναστρέψιμη κατάσταση με σχετικά απλή χειρουργική επέμβαση. Άλλες αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν στειρότητα είναι οι λειτουργικές διαταραχές του ίδιου του σπερματοζωαρίου, π.χ. η μειωμένη κινητικότητα, η λήψη ορισμένων φαρμάκων για την αντιμετώπιση του έλκους στομάχου, κορτιζόνη και αναβολικά που παίρνουν οι αθλητές για να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους, ακόμα η χρήση και εθισμός σε ορισμένες ουσίες όπως η νικοτίνη και το κάπνισμα που επηρεάζει και τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, η χρήση μαριχουάνας ,κοκαΐνης και αλκοόλ. Ακόμα υπεύθυνα για υπογονιμότητα θεωρούνται ορισμένα αντιβιοτικά, η ανεπάρκεια βιταμίνης C, πολλά τοξικά φάρμακα και χημικά που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες αλλά και στις βιομηχανίες και ακόμα η υπέρμετρη σωματική δραστηριότητα και κυρίως άσκηση όπως επίσης η κακή διατροφή. Τέλος στις αιτίες υπογονιμότητας έχει θέση το υπερβολικό στρες, τα ζεστά μπάνια στην περιοχή και ένδυση με πολύ στενά εσώρουχα που κρατούν το όσχεο και τους όρχεις σε αυξημένη θερμοκρασία αλλά και η πολυήμερη αποχή απο το σεξ ,η στυτική δυσλειτουργία και οι διαταραχές στην εκσπερμάτιση (πρόωρη εκσπερμάτιση, καθυστερημένη η αδύνατη εκσπερμάτιση).

Πώς γίνεται η διάγνωση της υπογονιμότητας στον άνδρα;

Κατ'αρχάς όπως ήδη ανέφερα , θα πρέπει να έχει περάσει χρονικό διάστημα τουλάχιστον 1 έτους με τακτικές επαφές και ει δυνατόν στις γόνιμες ημέρες του κύκλου της γυναίκας. Μετά απο αυτό το διάστημα και εφ'όσον δεν υπήρξε σύλληψη θα πρέπει το ζευγάρι και όχι μόνον ο άνδρας να απευθύνεται στον ανδρολόγο, ο οποίος προφανώς μετά απο την λήψη ενός καλού ιστορικού θα συστήσει ορισμένες εξετάσεις ( που θα περιλαμβάνουν ένα πλήρη ορμονικό χρωματοσωμικό και ανοσολογικό έλεγχο) και κυρίως ένα σπερμοδιάγραμμα, που θα μπορέσει να αποκαλύψει τυχόν ανωμαλίες του σπέρματος. Ακολούθως ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει σε απεικονιστικές μεθόδους ,βιοψία όρχεων κ.α. εάν και εφ'όσον χρειασθεί.

Τι μπορεί να γίνει απο πλευράς θεραπείας σε ένα υπογόνιμο άνδρα;

Όσον αφορά την χειρουργική θεραπεία , πρωτεύοντα ρόλο έχει η διόρθωση της κιρσοκήλης , που γίνεται συνήθως με μικρή τομή στη κοιλιακή χώρα ,εξωπεριτοναϊκά, με μικρή νοσηρότητα και πολύ μεγάλα ποσοστά επιτυχίας ή ακόμα λαπαροσκοπικά όπου ο ασθενής μπορεί την ίδια ημέρα του χειρουργείου να φύγει απο το Νοσοκομείο . Ακόμα μπορεί να εφαρμοσθούν διάφορες τεχνικές αναστόμωσης του σπερματικού πόρου και της επιδιδυμίδος για διόρθωση ανάλογων προβλημάτων αλλά και μικροχειρουργικές επεμβάσεις με την βοήθεια του μικροσκοπίου για λήψη σπέρματος απο την επιδιδυμίδα κ.α.Στην συντηρητική θεραπεία περιλαμβάνουμε την ενδοκρινολογική θεραπεία και ανοσολογική αγωγή εκεί που ανακαλύπτουμε αντισπερματικά αντισώματα. Τέλος για τους άνδρες με πολύ φτωχό σπέρμα υπάρχει η γονιμοποίηση δια μέσου δοκιμαστικού σωλήνα (IVF) και η τεχνητή γονιμοποίηση

Τι θα πρέπει να προσέχει ένας άνδρας για να αυξήσει την αναπαραγωγική του ικανότητα.

• Να σταματήσει το κάπνισμα
• Να μην κάνει χρήση μαριχουάνας ή άλλων ναρκωτικών ουσιών, όπως επίσης υπέρμετρη κατανάλωση οινοπνεύματος
• Να αποφεύγει την έντονη γυμναστική
• Να τρώει υγιεινά και μάλιστα, τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C
• Να αποφεύγει την χρόνια λήψη φαρμάκων και κυρίως αντιβιοτικών ,χωρίς να του έχει συστηθεί απο τον γιατρό του
• Να αποφεύγει τη παραμονή σε χώρους με μεγάλη θερμοκρασία όπως είναι οι σάουνες, τα ζεστά λουτρά και να φορά άνετα και όχι στενά εσώρουχα και ρούχα
• Να έχει επαφή απο 2- 3 ημέρες , γιατί επιπλέον αποχή επιβαρύνει την κινητικότητα, ενώ καθημερινή ή συχνή επαφή εξασθενεί τον αριθμό των σπερματοζωαρίων

Αιτίες Γυναικείας Υπογονιμότητας

Η πιο κοινή αιτία γυναικείας υπογονιμότητας είναι η διαταραχή της ωορρηξίας. Άλλα αίτια της γυναικείας υπογονιμότητας μπορεί να είναι οι φραγμένες σάλπιγγες, που προκύπτουν όταν μια γυναίκα έχει ή είχε κάποια φλεγμονώδη νόσο της πυέλου ή ενδομητρίωση (μία ενίοτε οδυνηρή κατάσταση που προκαλεί συμφύσεις και κύστεις) ή διακοπές κυήσεων. Επίσης κάποιες συγγενείς ανωμαλίες (εκ” γενετής παθήσεις) που αφορούν τη δομή της μήτρας (Rokitanski – Kusterhauser) ή ινομυώματα στη μήτρα, συνδέονται με επανειλημμένες αποβολές.
Στις γυναίκες, παράγοντες που ενδεχομένως να εμπλέκονται στην υπογονιμότητα συμπεριλαμβάνουν, μια ενεργός σεξουαλική ζωή από πολύ μικρή ηλικία, αυξημένο αριθμό αμβλώσεων καθώς και πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους. Ιδιάζουσας σημασίας είναι η απόφαση αυξανόμενου αριθμού γυναικών να αναβάλουν τη μητρότητα μέχρι τα 40 τους, ίσως και λίγο παραπάνω, για λόγους όπως η εκπαίδευση, η επαγγελματική ανέλιξη και η αδυναμία εύρεσης του «σωστού» συντρόφου.

Διαταραχές Ωορρηξίας

Οι διαταραχές ωορρηξίας, ενέχονται για το 25% της υπογονιμότητας στα ζευγάρια. Αυτές μπορεί να οφείλονται σε προβλήματα στη ρύθμιση των αναπαραγωγικών ορμονών από τον υποθάλαμο ή την υπόφυση, είτε από προβλήματα στην ίδια την ωοθήκη (σύνδρομο Turner).

Ανωμαλία στην έκκριση των ορμονών FSH και LH

Οι δύο αυτές ορμόνες είναι υπεύθυνες για την πρόκληση της ωορρηξίας κάθε μήνα. Οι δύο αυτές ορμόνες παράγονται από την υπόφυση με έναν συγκεκριμένο ρυθμό κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου. Υπερβολικό σωματικό ή συναισθηματικό στρες καθώς και η απότομη αύξηση ή μείωση βάρους, μπορεί να διαταράξει αυτό το ρυθμό παραγωγής των ορμονών και να επηρεάσει την ωορρηξία. Η κύρια ένδειξη για το πρόβλημα αυτό είναι ακανόνιστη ή απούσα περίοδος. Λιγότερο συχνά, συγκεκριμένες ασθένειες της υπόφυσης συνήθως συνδέονται με ελλείψεις άλλων ορμονών και μπορεί να είναι η αιτία διαταραχών της ωορρηξίας.

Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS)

Στο PCOS, πολύπλοκες αλλαγές συνίστανται στον υποθάλαμο, την υπόφυση και τις ωοθήκες, με αποτέλεσμα την υπερπαραγωγή αρσενικών ορμονών (ανδρογόνα), η οποία επηρεάζει την ωορρηξία. Το PCOS μπορεί επίσης να σχετίζεται με αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη αλλά και με την παχυσαρκία.

Προβλήματα της ωχρινικής φάσης του κύκλου

Αυτά συμβαίνουν όταν η ωοθήκη δεν παράγει αρκετή ορμόνη προγεστερόνη μετά την ωορρηξία. Η προγεστερόνη είναι ζωτικής σημασίας για την προετοιμασία του ενδομητρίου προκειμένου να διατηρήσει το γονιμοποιημένο ωάριο.

Η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια

Αυτή η διαταραχή προκαλείται συνήθως από αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, όπου το σώμα «κατά λάθος» πραγματοποιεί  επίθεση στους ιστούς των ωοθηκών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια των ωαρίων στην ωοθήκη, καθώς και σε μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων.

Βλάβες στις σάλπιγγες

Όταν οι σάλπιγγες υποστούν ζημιά, απόφραξη ή καταστραφούν, τότε το σπέρμα εμποδίζεται από το να φτάσει το ωάριο ή κλείνει το πέρασμα του γονιμοποιημένου ωαρίου προς τη μήτρα. Αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν στις σάλπιγγες ζημία ή απόφραξη μπορεί να είναι:

• Φλεγμονή στις σάλπιγγες (σαλπιγγίτιδα) λόγω χλαμυδίων ή βλεννόρροιας
• Προηγούμενη έκτοπη κύηση, στην οποία ένα γονιμοποιημένο ωάριο εμφυτεύεται και αρχίζει να αναπτύσσεται μέσα στη σάλπιγγα και όχι στη μήτρα
• Προηγούμενη εγχείρηση στην κοιλιακή χώρα ή την πύελο.

Ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση παρουσιάζεται όταν ιστός του ενδομητρίου εμφυτεύεται και αναπτύσσεται σε άλλα όργανα της πυέλου (ωοθήκες κ.λ.π.). Αυτή  η ανάπτυξη του επιπλέον ιστού (και η χειρουργική αφαίρεση του) μπορεί να προκαλέσει συμφύσεις, οι οποίες δυσχεραίνουν τη γονιμότητα. Οι ερευνητές πιστεύουν επίσης ότι η ύπαρξη αυτών των επιπλέον ενδομητριωσικών ιστών μπορεί να οδηγεί στην παραγωγή ουσιών που επηρεάζουν τη σύλληψη.

Στένωση ή απόφραξη του τραχήλου της μήτρας

Είναι δυνατόν να την προκαλέσει μια κληρονομική δυσπλασία ή βλάβη του τραχήλου. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο τράχηλος δεν μπορεί να παράξει το καλύτερο δυνατό είδος της βλέννας για την κινητικότητα του σπέρματος και τη γονιμοποίηση. Επιπλέον, η δίοδος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να είναι σχεδόν κλειστή, καθιστώντας δύσκολο για το σπέρμα να φθάσει τα ωάρια και να τα γονιμοποιήσει.

Αιτίες που οφείλονται στη μήτρα

Καλοήθεις πολύποδες ή όγκοι (π.χ. ινομυώματα) στη μήτρα, είναι συνηθισμένοι σε γυναίκες από 30 ετών και άνω, όπου μπορούν να επηρεάσουν τη γονιμότητα,  αποφράσσοντας τις σάλπιγγες ή διαταράσσοντας την εμφύτευση του εμβρύου. Ωστόσο, πολλές γυναίκες που έχουν ινομυώματα μπορεί να μείνουν έγκυοι. Ουλές στο εσωτερικό της μήτρας μπορεί επίσης να διαταράξουν την εμφύτευση, ενώ ορισμένες γυναίκες που γεννήθηκαν με ανωμαλίες μήτρας, όπως ένα ασυνήθιστο σχήμα της μήτρας, μπορεί να έχουν προβλήματα στο να συλλάβουν ή να διατηρήσουν την κύηση.

Παράγοντες συμπεριφοράς

Είναι γνωστό πως ορισμένες προσωπικές συνήθειες και ο γενικότερος τρόπος ζωής μας έχουν επιπτώσεις στην υγεία μας. Πολλές από αυτές τις συνήθειες, μπορούν να περιορίσουν την ικανότητά ενός ζευγαριού να συλλάβει. Ευτυχώς όμως, πολλές από αυτές τις «συμπεριφορές» μπορούν να ρυθμιστούν προκειμένου όχι μόνο να αυξήσουν τις πιθανότητες για τη σύλληψη ενός παιδιού, αλλά και για να βελτιώσουν τη συνολική κατάσταση της υγείας του ζευγαριού.

Δίαιτα και άσκηση

Η βέλτιστη λειτουργία της αναπαραγωγικής διαδικασίας απαιτεί την κατάλληλη δίαιτα – διατροφή και τα κατάλληλα επίπεδα σωματικής άσκησης. Οι γυναίκες που είναι σημαντικά υπέρβαρες ή λιπόβαρες μπορεί να έχουν δυσκολία στο να μείνουν έγκυες.

Το κάπνισμα

Το κάπνισμα έχει αποδειχθεί ότι χαμηλώνει τον αριθμό σπερματοζωαρίων στους άνδρες και επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα των ωαρίων. Επίσης αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής, πρόωρου τοκετού και γέννηση βρεφών χαμηλού βάρους. Το κάπνισμα από οποιονδήποτε σύντροφο μειώνει την πιθανότητα σύλληψης σε κάθε κύκλο, είτε φυσικά είτε με εξωσωματική γονιμοποίηση, στο ένα τρίτο.

Αλκοόλ

Η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για συγγενείς ανωμαλίες στις γυναίκες και εάν βρίσκεται σε αρκετά υψηλά επίπεδα στο αίμα της μητέρας, μπορεί να προκαλέσει εμβρυϊκό αλκοολικό σύνδρομο. Το αλκοόλ επίσης επηρεάζει τον αριθμό σπερματοζωαρίων στους άνδρες.

Ναρκωτικά

Τα ναρκωτικά, όπως η μαριχουάνα και τα αναβολικά στεροειδή, μπορεί να έχουν αντίκτυπο στον αριθμό σπερματοζωαρίων στους άνδρες. Η χρήση κοκαΐνης σε έγκυες γυναίκες μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στα νεφρά καθώς και πνευματική καθυστέρηση στο μωρό και είναι ίσως το χειρότερη ναρκωτικό που μπορεί να χρησιμοποιήσει μια γυναίκα ενώ είναι έγκυος. Η χρήση των «ψυχαγωγικών» ναρκωτικών θα πρέπει επίσης να αποφεύγεται, τόσο κατά την προσπάθειά τους να συλλάβουν όσο και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Περιβαλλοντικές και Επαγγελματικές συνθήκες

Η ικανότητα σύλληψης μπορεί να επηρεαστεί από την έκθεση σε διάφορες τοξίνες ή χημικές ουσίες στο χώρο εργασίας ή το περιβάλλον. Οι ουσίες αυτές που μπορεί να προκαλέσουν μεταλλάξεις, συγγενείς ανωμαλίες, αποβολές, υπογονιμότητα ή στειρότητα ονομάζονται αναπαραγωγικές τοξίνες. Διαταραχές όπως η υπογονιμότητα, η αυτόματη αποβολή και η τερατογένεσις  βρίσκονται μεταξύ των σημαντικότερων δέκα που συνδέονται με ασθένειες και τραυματισμούς στην εργασία, στις ΗΠΑ σήμερα. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη αντιπαράθεση σχετικά με τις επιπτώσεις των τοξινών στη γονιμότητα, είναι πλέον τέσσερις χημικές ουσίες που ρυθμίζονται και παρακολουθούνται από το κράτος με βάση τις τεκμηριωμένες επιπτώσεις που έχουν στη σύλληψη.

Μόλυβδος

Έχει αποδειχθεί ότι η έκθεση σε πηγές μολύβδου επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα στον άνθρωπο. Ο μόλυβδος μπορεί να παράγει τερατοσπερμία (ανωμαλία του σπέρματος) και εκτιμάται ότι είναι ουσία που προκαλεί τεχνητή άμβλωση.

Ιατρικές θεραπείες και Υλικά

Η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ακτινοβολία, από μια απλή ακτινογραφία έως τη χημειοθεραπεία, έχει αποδειχθεί ότι μεταβάλλει την παραγωγή σπέρματος, καθώς και ότι συμβάλει σε ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων των ωοθηκών.

Αιθυλενοξείδιο

Ένα χημικό που χρησιμοποιείται τόσο στην αποστείρωση των χειρουργικών εργαλείων και για την κατασκευή ορισμένων φυτοφαρμάκων, το οξείδιο του αιθυλενίου μπορεί να προκαλέσει γενετικές ανωμαλίες στις αρχές της εγκυμοσύνης και έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει πρόωρη αποβολή.

Dibromochloropropane (DBCP)

Οι χημικές ουσίες που υπάρχουν στα φυτοφάρμακα, όπως το DBCP, μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στις ωοθήκες, που οδηγούν σε μια σειρά προβλημάτων υγείας, όπως η πρόωρη εμμηνόπαυση, και έχουν άμεση επίπτωση στη γονιμότητα.